Hàng hóa bị mắc kẹt trong nhiều tháng tại cảng Rotterdam của Hà Lan quý giá đến mức Liên Hợp Quốc đã phải can thiệp để giải phóng hàng hóa. Đó không phải là ngũ cốc hay ngô mà là 20.000 tấn phân bón của Nga.
Khoảng 20% dân số Malawi được dự đoán sẽ phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực trầm trọng trong quý 1 năm 2023. Đây là quốc gia được Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF dự báo bị tổn thương nhất trước chi phí lương thực và khủng hoảng phân bón do xung đột giữa Nga và Ukraine. Sự biến động nguồn cung phân bón từ Nga được Liên Hợp Quốc coi là rủi ro chính đối với nguồn cung lương thực vào năm 2023.
Phần lớn thế giới chỉ dựa vào một số quốc gia để cung cấp phân bón – đặc biệt là Nga và đồng minh của Nga (Belarus và Trung Quốc) đang gióng lên hồi chuông cảnh báo. Đây là đầu vào của ngành nông nghiệp và là yếu tố chính quyết định an ninh lương thực.
Nga và Belarus đóng vai trò cung cấp gần 1/4 tổng lượng chất dinh dưỡng cho cây trồng trên khắp thế giới. Trong khi các sản phẩm nông nghiệp của Nga bao gồm ba loại phân bón chính - kali, phốt phát và nitơ đều không bị trừng phạt, xuất khẩu vẫn bị hạn chế do sự gián đoạn đối với các cảng, vận chuyển, ngân hàng và bảo hiểm.
Nga, Belarus và Trung Quốc là những nhà cung cấp thành phần sản xuất phân bón quan trọng của thế giới. Đồ họa: Bloomberg
Tỷ phú phân bón người Nga – ông Andrey Melnichenko, người sáng lập EuroChem Group đã lập luận rằng chế độ trừng phạt của Liên minh châu Âu đã cản trở hoạt động thương mại đến mức nó sẽ khiến tổng lượng phân bón xuất khẩu bị cắt giảm khoảng 13 triệu tấn trong vòng một năm tới.
Sự gián đoạn thị trường đã khiến giá tăng đột biến vào mùa hè năm ngoái. Mặc dù đã giảm đáng kể trong thời gian gần đây nhưng giá cả vẫn ở mức cao hơn so với trước thời điểm đại dịch. Tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn khi gã khổng lồ kali Belarus và Trung Quốc hạn chế xuất khẩu, ít nhất sẽ không được dỡ bỏ trước năm 2023.
Giá phân bón đã hạ nhiệt tuy nhiên cao hơn mức trước khi xảy ra đại dịch.
Châu Âu và Mỹ đều phụ thuộc
Ngân hàng Phát triển Châu Phi đã cảnh báo rằng việc hạn chế sử dụng phân bón đồng nghĩa với việc sản lượng lương thực giảm 20%, trong khi Chương trình Lương thực thế giới nhận thấy các hộ sản xuất nhỏ ở các nước đang phát triển có nguy cơ rơi vào khủng hoảng lương thực nghiêm trọng do khan hiếm phân bón, biến đổi khí hậu và khủng hoảng lương thực.
Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc đã thiết lập một công cụ theo dõi thương mại vào năm ngoái cho thấy nhiều nhà nhập khẩu ròng ở Mỹ Latinh, Đông Âu và Trung Á phụ thuộc vào Nga để có hơn 30% cả ba thành phần phân bón chính.
Và tại Ukraine - vựa lúa mì của châu Âu, Bộ trưởng Nông nghiệp Mykola Solskyi đã cảnh báo vào tháng 1 rằng vụ thu hoạch ngũ cốc mùa hè này sẽ bị ảnh hưởng do có quá ít phân bón được cung cấp cho cây trồng. Theo Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế có trụ sở tại Washington, Mỹ Latinh phụ thuộc vào nhập khẩu 83% lượng phân bón được sử dụng, chủ yếu từ Nga, Trung Quốc và Belarus.
Điều này đang gây cản trở đối với Peru và ngành nông nghiệp đang phát triển của nước này. Quốc gia này đã ghi nhận một câu chuyện thành công hiếm hoi trong lĩnh vực rau quả của mình trong những năm gần đây. Họ hiện là nhà xuất khẩu quả việt quất số 1 thế giới và là nhà cung cấp bơ, măng tây, atisô và xoài chính và được dự đoán sẽ mang lại khoảng 10 tỷ USD cho đất nước trong năm nay.
Tổng thống Vladimir Putin đã đổ lỗi cho các lệnh trừng phạt về sự gián đoạn nguồn cung phân bón từ Nga vào cuối tháng 11 và cho biết hơn 400.000 tấn đã bị đóng băng tại các cảng châu Âu. Liên Hợp Quốc cho biết vấn đề cốt lõi nằm ở việc các công ty bảo hiểm vận chuyển không sẵn sàng bảo hiểm cho hàng hóa của Nga và các ngân hàng nông nghiệp chủ chốt không thể thực hiện các giao dịch tài chính do họ bị ngắt kết nối với SWIFT. Chính vì vậy, EU và Mỹ đã đưa ra một tuyên bố chung vào tháng 11 làm rõ rằng các ngân hàng, công ty bảo hiểm, chủ hàng và các chủ thể khác có thể tiếp tục mang thực phẩm và phân bón của Nga ra thế giới.
Tham khảo: Bloomberg