Su-30MK2
Căng thẳng leo thang khi Washington triển khai một nhóm tác chiến gồm ba khu trục hạm Arleigh Burke, một tàu ngầm tấn công hạt nhân và 4.000 lính thủy đánh bộ tới ngoài khơi Venezuela. Động thái này khiến dư luận chú ý đặc biệt tới khả năng phòng thủ của Quân đội Venezuela - lực lượng từng được hiện đại hóa mạnh mẽ dưới thời Tổng thống Hugo Chavez với hàng loạt hợp đồng vũ khí lớn từ Nga.
Bên cạnh hệ thống phòng không S-300VM vốn được coi là "xương sống" bảo vệ bầu trời, thứ vũ khí khiến Mỹ phải dè chừng nhất chính là phi đội tiêm kích đa năng Su-30MK2, loại chiến đấu cơ có tầm bay xa nhất châu Mỹ (nếu không xét đến vũ khí của Quân đội Mỹ).
Su-30MK2 vốn được phát triển từ dòng Su-27 lừng danh của Liên Xô nhưng tích hợp nhiều công nghệ mới từ đầu những năm 2000, để đáp ứng yêu cầu của Hải quân Trung Quốc. Máy bay được thiết kế hai chỗ ngồi, cho phép một sĩ quan điều khiển hệ thống vũ khí phối hợp cùng phi công trong các nhiệm vụ phức tạp.
Với tầm bay vượt trội, kho vũ khí đa dạng và khả năng vừa tác chiến trên không vừa tấn công mặt đất, Su-30MK2 nhanh chóng được Venezuela lựa chọn làm nòng cốt bảo vệ vùng trời quốc gia.
Trong biên chế Không quân Venezuela, Su-30MK2 có thể mang nhiều loại vũ khí tối tân như tên lửa hành trình Kh-59M tấn công mặt đất, Kh-31A diệt hạm, Kh-31P chế áp phòng không đối phương, cùng tên lửa không đối không R-27 và R-77 dẫn đường bằng radar. Chính tổ hợp vũ khí này đã từng được Caracas sử dụng để áp sát và đối đầu với các máy bay Mỹ trong những lần căng thẳng trước đây.
Vũ khí mạnh nhưng đã lạc nhịp công nghệ
Khi mới được đưa vào trang bị, Su-30MK2 gần như không có đối thủ trong khu vực. Nhưng 20 năm sau, sự thiếu vắng các gói nâng cấp khiến chúng dần tụt hậu so với những dòng tiêm kích hiện đại. Đây cũng là loại tiêm kích cuối cùng của Nga vẫn sử dụng radar mảng quét cơ khí, trước khi nhà máy Komsomolsk-on-Amur chuyển sang sản xuất Su-35S với radar mảng quét điện tử tiên tiến từ năm 2009.
Dẫu vậy, radar N001VEP của Su-30MK2 vẫn được đánh giá là một trong những thiết kế cơ khí mạnh nhất từng có, với kích thước lớn gấp ba lần radar AN/APG-81 của F-35 và gần bốn lần radar trên F-16. Điều này giúp chiến đấu cơ Venezuela vẫn duy trì được khả năng phát hiện và bám bắt mục tiêu ở cự ly xa hơn phần lớn máy bay trong khu vực, ngoại trừ những dòng tối tân của Mỹ như F-35, F/A-18 Block III hay F-15 hiện đại hóa.
So với các biến thể mới hơn như Su-30SM2, Su-30MK2 thua kém rõ rệt về động cơ và điện tử. Phiên bản mới trang bị động cơ AL-41F-1S với lực đẩy vector, tiết kiệm nhiên liệu, độ tin cậy cao hơn và sức mạnh vượt trội, trong khi Su-30MK2 vẫn phải dựa vào động cơ AL-31 thế hệ cũ. Buồng lái, hệ thống dẫn đường và tác chiến điện tử từng được coi là hiện đại 20 năm trước nay cũng dần trở nên lỗi thời.
Đủ sức chặn Mỹ?
Thực tế, với số lượng hạn chế, phi đội Su-30MK2 của Venezuela khó có thể một mình đối đầu hạm đội Mỹ được hộ tống bởi máy bay thế hệ 5 và 4++ cùng hệ thống tác chiến điện tử tinh vi. Ngay cả khi Su-30MK2 vẫn giữ vị thế tiêm kích mạnh nhất Nam Mỹ, chúng chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi phối hợp cùng mạng lưới phòng không tầm xa S-300VM và các tổ hợp phòng thủ bờ biển, vốn cũng được Venezuela đầu tư mạnh mẽ trong thập niên 2000.
Kế hoạch lớn của cố Tổng thống Hugo Chavez từng hướng tới việc biến Venezuela thành cường quốc quân sự khu vực, trong đó có dự định mua Su-35S – dòng tiêm kích hiện đại hơn hẳn để thay thế dần Su-30MK2. Nhưng sự qua đời đột ngột của ông năm 2012 và sự chững lại trong chính sách quốc phòng dưới thời người kế nhiệm Nicolas Maduro khiến kế hoạch này bị bỏ dở. Hơn một thập kỷ qua, Caracas gần như không có thêm hợp đồng vũ khí lớn nào, khiến lực lượng không quân ngày càng lạc hậu so với nhịp phát triển công nghệ toàn cầu.
Trong bối cảnh Mỹ tiếp tục gia tăng sức ép, Su-30MK2 vẫn là lá chắn trên không đáng tin cậy nhất của Venezuela, nhưng liệu chúng có đủ sức giữ bầu trời Caracas trước sức mạnh Hải quân và Không quân Mỹ hay không vẫn là câu hỏi lớn.
Với tình hình căng thẳng hiện nay, mỗi chuyến xuất kích của Su-30MK2 không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn là thông điệp chính trị mạnh mẽ gửi tới Washington: Venezuela vẫn sẵn sàng bảo vệ không phận bằng "những gì tốt nhất mà họ có".