Vào ngày 27/8, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan đã có chuyến thăm tới Moscow để thảo luận về quan hệ song phương và những diễn biến mới nhất ở Syria với người đồng cấp Nga Vladimir Putin.
Cùng ngày, hai nhà lãnh đạo đã tham dự lễ khai mạc triển lãm hàng không và vũ trụ thường niên của Nga (MAKS-2019) và bày tỏ mong muốn hợp tác trong lĩnh vực hàng không, công nghệ vũ trụ và ngành công nghiệp quốc phòng.
Khi tham quan hội chợ, Tổng thống Putin đã nắm bắt cơ hội để giới thiệu những thành tựu mới nhất trong ngành hàng không và vũ trụ của Nga cho vị khách quý của mình. Tại đây, Tổng thống Erdogan trở thành nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên mục sở thị máy bay chiến đấu tiên tiến nhất của Nga là Su-57.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã nửa đùa nửa thật về việc mua Su-57. Tổng thống Putin, khi đó đã mỉm cười và nói: "Ngài có thể mua".
Hai ngày sau, Tổng thống Erdogan tuyên bố, Thổ Nhĩ Kỳ có thể mua và sản xuất máy bay chiến đấu Su-35 và Su-57 của Nga như một lựa chọn thay thế cho máy bay Mỹ. Sự phát triển mới này được đưa ra sau khi Mỹ từ chối giao cho Thổ Nhĩ Kỳ chiến đấu cơ F-35 như một sự trả đũa đối với thương vụ S-400 của Nga.
Mặc dù thể hiện sự quan tâm đến Su-35 và Su-57 của Nga, nhưng Ankara được cho là sẽ không vội vàng mua bất kỳ máy bay chiến đấu nào trong số đó, chuyên gia Ali Bakeer nhận định trên tờ Al Araby.
Trên thực tế Thổ Nhĩ Kỳ chưa có bất kỳ lời đề nghị chính thức nào tính tới thời điểm này. Giới phân tích tin rằng, có một số lý do có thể giải thích tại sao Ankara sẽ không thực hiện một thỏa thuận mua vũ khí mới với Nga.
Canh bạc chưa ngã ngũ
Việc Mỹ loại bỏ Thổ Nhĩ Kỳ hoàn toàn ra khỏi chương trình F-35 là một quá trình dài hơi, dự kiến sẽ kéo dài đến tháng 3/2020 - một tháng trước khi hệ thống S-400 được triển khai theo dự kiến.
Những tháng tới sẽ là khoảng thời gian quan trọng để xác định xem liệu Mỹ-Thổ có đạt được sự thỏa hiệp nào hay không.
Chỉ khi cả hai bên không giải quyết được bế tắc, thì cuộc thảo luận về việc mua máy bay chiến đấu Nga mới trở nên nghiêm túc, chuyên gia Bakeer nêu quan điểm.
Điều này có nghĩa là vẫn còn một cơ hội mong manh cho cả Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ để hóa giải sự khác biệt và tìm được tiếng nói chung trong khủng hoảng S-400.
Nếu không mua F-35, lựa chọn cho Thổ Nhĩ Kỳ có thể là Rafale của Pháp.
Tuy nhiên, ngay cả khi đàm phán cuối cùng đổ vỡ và Ankara bắt đầu nghiêm túc với ý định mua chiến đấu cơ Nga thay thế hàng của Mỹ, vẫn có những khía cạnh khác cần phải xem xét.
Cần phải nhớ rằng, SU-35 là máy bay chiến đấu thế hệ 4,5, điều này có nghĩa là nó không phải là sự thay thế thích hợp cho mẫu máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm như F-35.
Việc thay thế bằng một máy bay chiến đấu có khả năng kém hơn sẽ đi kèm với nhiều khuyết điểm hơn là ưu điểm.
Hơn nữa, việc mua máy bay chiến đấu của Nga trong khi có rất nhiều lựa chọn thay thế khác ở châu Âu cũng có thể tạo ra rạn nứt mới với các nước NATO khác - tại thời điểm mà Ankara không nên có thêm xung đột mới với các đồng minh.
Nếu Ankara buộc phải mua một máy bay chiến đấu thế hệ thứ tư, thì lựa chọn hợp lý và đúng đắn hơn là mua hàng từ châu Âu (Typhoon, Rafale, v.v.) chứ không phải là máy bay đến từ Nga.
Điều này sẽ tương thích với cả định hướng địa chiến lược và địa kinh tế của Ankara và có thể mở đường cho việc tạo ra cơ hội lớn cho cả hai bên.
Tùy chọn như vậy không chỉ tăng cường chính trị và kinh tế cho mối quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ - châu Âu mà còn củng cố vị thế của Ankara trong NATO và mở ra nhiều cánh cửa cho sự hợp tác quân sự trong tương lai với các nước châu Âu.
Đối với Su-57, mặc dù đây là chiến đấu cơ tàng hình thế hệ thứ năm và có thể chứng tỏ là một sự thay thế rẻ hơn cho F-35, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ lại muốn tham gia vào quá trình sản xuất thay vì chỉ đơn thuần là hợp đồng mua bán.
Moscow sẽ không bao giờ đồng ý cho phép Ankara tham gia vào quá trình sản xuất Su-57. Ngay cả trong trường hợp đồng ý, điều này cũng dẫn đến việc các công ty quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ mất cơ hội kinh doanh với Mỹ và châu Âu và có nguy cơ bị Mỹ trừng phạt thêm nữa.
Kịch bản này sẽ để lại những hệ lụy vượt xa khủng hoảng F-35 - S-400 hiện tại, và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng lực phòng thủ của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời gây nguy hiểm cho các kế hoạch đầy tham vọng của Ankara về việc phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm nội địa TF-X.
Nói cách khác, việc Thổ Nhĩ Kỳ gật đầu với thương vụ mua Su-35 hoặc Su-57 lúc này thì cơ hội để giải quyết bế tắc F-35 với Mỹ sẽ trở về không.