Một góc cửa hàng bán đồ ăn nhanh ở Moskva, Nga. Ảnh: AP
Ngay sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra, các công ty toàn cầu đã nhanh chóng phản ứng, một số tuyên bố họ sẽ rời khỏi Nga ngay lập tức, số khác cắt giảm nhập khẩu hoặc đầu tư mới. Các nhà máy, công ty năng lượng và nhà máy điện trị giá hàng tỷ USD đã ngừng hoạt động hoặc rao bán, kèm theo sự phản đối cuộc xung đột và bày tỏ tình đoàn kết với Ukraine.
Hơn một năm sau, mọi thứ trở nên rõ ràng: Rời khỏi nước Nga không đơn giản như những tuyên bố của họ. Nga ngày càng đặt ra nhiều rào cản đối với các công ty muốn rút khỏi nước này, yêu cầu sự chấp thuận của ủy ban chính phủ và trong một số trường hợp là từ chính Tổng thống Vladimir Putin, đồng thời áp đặt các khoản chiết khấu và thuế đối với giá bán.
Mặc dù câu chuyện của các công ty khác nhau, nhưng một chủ đề chung là phải vượt qua chướng ngại vật giữa một bên là các biện pháp trừng phạt và dư luận của phương Tây và bên kia là những nỗ lực của Nga nhằm ngăn cản và trừng phạt những công ty muốn rời đi. Một số thương hiệu quốc tế như Coke và Apple đang thâm nhập một cách không chính thức thông qua các nước thứ ba bất chấp quyết định rút lui.
Nhiều công ty chỉ đơn giản là “duy trì nguyên trạng”, đôi khi trích dẫn trách nhiệm với các cổ đông hoặc nhân viên hoặc nghĩa vụ pháp lý đối với các bên liên quan hoặc đối tác địa phương. Những công ty khác lập luận rằng họ đang cung cấp những mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, nông sản hoặc thuốc men. Một số khác thì “im lặng”.
Chuỗi thời trang Benetton của Italy, có cửa hàng tại Trung tâm thương mại Evropeisky ở Moskva – có nghĩa là “châu Âu” trong tiếng Nga – vẫn bận rộn vào một buổi tối các ngày trong tuần gần đây.
Đối với người tiêu dùng ở Moskva, những gì họ có thể mua không thay đổi nhiều. Trong khi cửa hàng sản phẩm trẻ em Mothercare trở thành Mother Bear dưới quyền sở hữu mới của địa phương, hầu hết các mặt hàng trong trung tâm thương mại Evropeisky vẫn mang thương hiệu Mothercare.
Đó cũng là những gì sinh viên Alik Petrosyan nhận thấy khi mua sắm tại Maag, hiện sở hữu cửa hàng quần áo hàng đầu trước đây của Zara ở Moskva: “Chất lượng không hề thay đổi, mọi thứ vẫn như cũ. Giá không thay đổi nhiều, có tính đến lạm phát và các kịch bản kinh tế đã xảy ra vào năm ngoái”.
Cuộc rút lui ban đầu khỏi Nga được dẫn đầu bởi các nhà sản xuất ô tô lớn, các công ty dầu mỏ, công nghệ và dịch vụ, khi BP, Shell, ExxonMobil và Equinor tạm ngừng liên doanh hoặc hủy bỏ cổ phần trị giá hàng tỷ USD. McDonald's đã bán 850 nhà hàng của mình cho một công ty địa phương, trong khi Renault của Pháp đã lấy một đồng rúp tượng trưng cho phần lớn cổ phần của mình trong Avtovaz, nhà sản xuất ô tô lớn nhất của Nga.
Sau làn sóng ra đi ban đầu đó, các hiện tượng mới đã xuất hiện: Một số công ty vẫn chờ đợi thời cơ của họ, những công ty đang gặp khó khăn trong việc thanh lý tài sản và những công ty khác đang tìm cách kinh doanh như bình thường.
Trong một lời giải thích thẳng thắn hiếm hoi, Steffen Greubel, Giám đốc điều hành của công ty vận tải Metro AG của Đức, cho biết tại cuộc họp cổ đông năm nay rằng quyết định ở lại được thúc đẩy bởi trách nhiệm đối với 10.000 nhân viên địa phương và “cũng vì lợi ích của việc bảo tồn giá trị của công ty này với các cổ đông”.
Metro nhận được khoảng 10% doanh thu hàng năm từ Nga - hơn 2,9 tỷ euro (3,1 tỷ USD). Trong khi đó, các kệ hàng vẫn đầy ắp tại các siêu thị Globus, một chuỗi cửa hàng có trụ sở tại Đức với khoảng 20 địa điểm hoạt động ở Moskva, như trước khi xung đột ở Ukraine nổ ra.
Globus cho biết họ đã “cắt giảm mạnh” khoản đầu tư mới nhưng vẫn mở các cửa hàng để đảm bảo cung cấp thực phẩm cho người dân, lưu ý rằng thực phẩm chưa bị xử phạt. Tương tự, Bayer AG của Đức, chuyên cung cấp thuốc, hóa chất nông nghiệp và hạt giống, lập luận rằng kinh doanh ở Nga là một bước đi đúng đắn.
“Việc hạn chế các sản phẩm nông nghiệp và chăm sóc sức khỏe thiết yếu đối với dân thường - như phương pháp điều trị ung thư hoặc tim mạch, các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho phụ nữ mang thai và trẻ em cũng như hạt giống để trồng lương thực - sẽ chỉ gây thêm thiệt hại do cuộc xung đột đang diễn ra đối với cuộc sống con người”, công ty trên cho biết trong một tuyên bố.