Ảnh minh họa: Alamy
GPS đang giúp Ukraine nhắm trúng nhiều mục tiêu hơn
Những hư hại của cây cầu Antonovsky có vị trí chiến lược ở Kherson - thành phố nằm ở phía Nam Ukraine, đã cho thấy sức mạnh của một cuộc tấn công chính xác. Việc đi lại qua cây cầu này, một trong 2 tuyến đường chính để ra hoặc vào thành phố qua sông Dnipro, đã không thể diễn ra ngày 27/7 sau cuộc tấn công của Ukraine, giữa bối cảnh Kiev đang nỗ lực giành lại Kherson.
Quân đội Ukraine đã tấn công vị trí này bằng các tên lửa được phóng từ hệ thống pháo phản lực HIMARS do Mỹ cung cấp, vốn dựa vào hệ thống định vị toàn cầu (GPS) để tìm kiếm mục tiêu. GPS là một công cụ chiến tranh quyền lực nhưng nó có thể bị Nga vô hiệu hóa một cách dễ dàng. Điều gì ngăn cản Nga chưa vội chặn hệ thống GPS ở Ukraine?
Hệ thống Định vị Toàn cầu NavStar được Không quân Mỹ phát triển vào những năm 1970. Đây là hệ thống đầu tiên giúp định vị chính xác dù ở bất kỳ nơi nào trên Trái Đất. Các máy thu GPS nhận các tín hiệu từ vệ tinh và giải mã bằng các phép tính lượng giác. GPS có thể hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, không gian và nhiệt độ khác nhau.
Các loại đạn dẫn đường bằng GPS gần như đã hoàn toàn thay thế các loại bom không dẫn đường trong kho vũ khí của Mỹ. Nhiều hệ thống vũ khí khác, từ tên lửa cho tới đạn pháo, cũng đều trang bị GPS dẫn đường. Phần lớn kho vũ khí thời Liên Xô của Ukraine không trang bị công nghệ tiên tiến như vậy. Tuy nhiên, Mỹ và các đồng minh đang tăng cường cung cấp cho Ukraine tên lửa dẫn đường bằng GPS. Công nghệ này mặc dù có chi phí cao nhưng gần như đảm bảo nhắm trúng các mục tiêu cố định và đã xác định được vị trí.
Trên thực tế, hệ thống GPS rất dễ bị tấn công. Các vệ tinh của hệ thống định vị dẫn đường toàn cầu bay vòng quanh Trái Đất ở khoảng cách 20.000 km nhưng các máy phát tín hiệu của nó chỉ mạnh bằng đèn pha của một chiếc ô tô. Những tín hiệu yếu có thể bị dìm xuống bởi các máy phát tín hiệu vô tuyến hoạt động ở cùng bước sóng. Một số thiết bị phát tín hiệu khó bị làm nhiễu hơn so với các thiết bị khác. Các máy nhận tín hiệu GPS của quân đội thường sử dụng "mã - M", tức là tín hiệu chỉ sử dụng trong quân đội. Một số máy nhận tín hiệu có các bộ lọc giúp tách các tín hiệu khỏi tạp âm và có các ăng ten định hướng để chỉ lựa chọn các tín hiệu từ vệ tinh.
Các vũ khí của Mỹ, chẳng hạn như rocket HIMARS còn có hệ thống dẫn đường quán tính dự phòng. Hệ thống này sẽ kích hoạt nếu GPS không thể dẫn đường cho tên lửa.
Lý do Nga chưa vô hiệu hóa GPS dù thừa khả năng
Dù vậy, Dana Goward, Chủ tịch Resilient Navigation and Timing Foundation, đồng thời từng là một thành viên trong ban cố vấn của chính phủ Mỹ về GPS, cho rằng Nga có thể tiến hành nhiều biện pháp hơn để ngăn chặn những cuộc tấn công chính xác từ Ukraine. Theo ông, hiện Nga chưa tiến hành gây nhiễu GPS là để tránh một cuộc xung đột có thể xảy ra với NATO.
Đầu tiên, một thiết bị gây nhiễu cường độ cao có thể khiến nó trở thành một mục tiêu dễ bị phát hiện. Ngoài ra, có thể chính một số lực lượng của Nga đang sử dụng GPS thay vì GLONASS - hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu của Nga tương tự GPS. Do đó, điện Kremlin hạn chế gây nhiễu GPS để tránh làm gián đoạn hoạt động của chính lực lượng của họ.
Nga có khả năng vô hiệu hóa hoàn toàn hệ thống vệ tinh GPS nhưng nhiều khả năng nước này sẽ không tiến hành một động thái quyết liệt như vậy chỉ để cản trở các cuộc tấn công của Ukraine . Một cuộc tấn công vào GPS có thể được coi là một cuộc tấn công vào Mỹ dẫn tới nguy cơ kéo NATO vào cuộc xung đột.
Thực tế là để đối phó nguy cơ bị đe dọa, từ lâu Mỹ đã phát triển các giải pháp thay thế cho công nghệ định vị bằng vệ tinh. Vào tháng 6/2022, Washington đã thử nghiệm một hệ thống gọi là RATS trên máy bay ném bom B-2. Hầu hết các hệ thống này đều sử dụng radar trên máy bay để tìm kiếm chính xác vị trí bằng cách so sánh mặt đất bên dưới với một bản đồ, còn gọi là đối sánh đường bao địa hình, hay TERCOM. Đây là một hệ thống dẫn đường được sử dụng chủ yếu bởi tên lửa hành trình trong nhiều thập kỷ.
Nếu Ukraine tiếp tục nhận được nhiều rocket dẫn đường bằng GPS hơn từ Mỹ và Anh thì phương Tây cho rằng, Nga có thể sẽ tăng cường các nỗ lực gây nhiễu hệ thống GPS. Dù vậy, họ cho rằng hiện nay, đạn dẫn đường bằng vệ tinh mà Ukraine được cung cấp vẫn đang nhắm trúng mục tiêu với độ chính xác ấn tượng./.