Ai đó có thể so sánh tiến trình hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên giống như đi bộ trên một con đường gập gềnh ở đâu đó trên dãy núi Kumgang – một con đường đầy những tảng đá sắc nhọn và những con mòng biển khổng lồ, với điểm đến cuối cùng là nơi có khung cảnh đẹp như tranh vẽ. Nhưng để vượt qua con đường này cần cả một nỗ lực to lớn và đôi khi cái giá phải trả không hề nhỏ.
Trong hai tháng qua, các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Triều Tiên đã phần nào bị chi phối bởi cuộc điều tra luận tội chống lại Tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald Trump. Mặc dù cuộc điều tra này là tiến trình chính trị nội bộ của nước Mỹ, nhưng xét đến tầm quan trọng về mặt địa chính trị của “xứ cờ hoa”, cuộc điều tra khó tránh khỏi việc lan rộng sang các bình diện chính trị quốc tế.
3 yếu tố ảnh hưởng đến tiến trình hòa bình Triều Tiên
Bất chấp một số chuyển biến lớn trong việc thiết lập nền tảng đối thoại chính trị giữa Washington và Bình Nhưỡng trong năm 2018, các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa vẫn "dậm chân tại chỗ", ngay cả trước khi chính quyền Tổng thống Trump trở thành tâm điểm cuộc điều tra luận tội liên quan đến Ukraine.
Môi trường chính trị xung quanh Triều Tiên đã thay đổi kể từ năm 2017, khi Tổng thống Trump tuyên thệ nhậm chức. Theo nhà phân tích Daminov Ildar của tờ Diplomat, có 2 yếu tố chính cần được xem xét trước khi phân tích ảnh hưởng của cuộc điều tra luận tội đối với tiến trình hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên.
Trước hết, sự khó đoán về mặt chính trị của Tổng thống Trump không còn phát huy hiệu quả như trước đây. Vào năm 2017, Triều Tiên không thể đoán định được cách thức hành xử của Tổng thống Trump, điều này dẫn đến nỗi lo sợ một cuộc chiến tranh có thể nổ ra. Nhưng tình hình hiện nay đã khác. Triều Tiên đã cố gắng phát triển quan hệ với Tổng thống Trump và chiến lược xúc tiến các cuộc đàm phán với Mỹ thông qua sự hỗ trợ của Hàn Quốc hoạt động rất hiệu quả. Do vậy, nước này không chỉ tránh được nguy cơ chiến tranh mà còn điều chỉnh chiến thuật thành công theo phong cách đàm phán của Tổng thống Trump.
Thứ hai, Triều Tiên không phải đối phó với một mặt trận ngoại giao thống nhất mà ở đó Mỹ và Trung Quốc cùng hợp lực buộc nước này từ bỏ chương trình hạt nhân như trước kia. Washington từng gây sức ép buộc Bắc Kinh phối hợp thực thi nghiêm túc các biện pháp trừng phạt của Liên Hợp Quốc đối với Bình Nhưỡng vào năm 2017, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế của Triều Tiên. Tuy nhiên, điều kiện địa chính trị một lần nữa đã thay đổi trong bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung không có dấu hiệu hạ nhiệt. Một số ý kiến cho rằng, do ảnh hưởng từ cuộc chiến này, Bắc Kinh sẵn sàng “nhắm mắt làm ngơ” đối với các hoạt động giao thương ở biên giới với Triều Tiên, giúp Bình Nhưỡng giảm bớt thiệt hại về kinh tế.
Cùng với 2 yếu tố trên, cuộc điều tra luận tội đối với Tổng thống Trump có khả năng trở thành yếu tố thứ 3 cản trở tiến trình hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên. Giải thích về vấn đề này, chuyên gia Daminov Ildar nhận xét, Triều Tiên đang giảm bớt thiện chí trong cách tiếp cận đàm phán hạt nhân với Washington vì nước này cảm nhận được sự bất ổn trong nội bộ chính trị Mỹ. Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ- Triều lần 2 không đạt kết quả, sự thất bại của các cuộc đàm phán cấp chuyên viên tại Stockholm và hạn chế tương tác giữa Bình Nhưỡng với Seoul là những minh chứng điển hình.
Ngoài ra, Triều Tiên cũng đặt ra hạn chót đến hết tháng 12/2019 để phía Mỹ đưa ra những đề xuất hợp lý hơn trên bàn đàm phán. Theo Bình Nhưỡng, nếu hai bên không đạt được một số tiến bộ trước hạn chót nói trên, nước này sẽ nối lại các vụ thử hạt nhân và thử tên lửa tầm xa. Rõ ràng đây là một nỗ lực nhằm khai tác vị thế đàm phán có phần suy yếu của Tổng thống Trump.
Hai kịch bản tiềm năng
Khi phân tích ảnh hưởng của cuộc điều tra luận tội đối với tiến trình hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên, chuyên gia Daminov Ildar đã đưa ra hai kịch bản chính: hoặc Tổng thống Trump bị cách chức hoặc ông vẫn tại nhiệm. Tùy thuộc vào những gì xảy ra đối với nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump mà cuộc đàm phán sẽ dừng lại hoặc chuyển sang một định dạng mới.
Với kịch bản đầu tiên, ông Trump bị cách chức và Phó Tổng thống Mike Pence sẽ thế chỗ. Nhưng không giống Trump, Pence ít nhiệt tình hơn với cách tiếp cận linh hoạt và chủ động trong các cuộc đàm phán với Triều Tiên. Mike Pence là người ủng hộ cách tiếp cận cứng rắn dựa trên việc áp đặt các biện pháp trừng phạt, điều từng được đề cập đến trong các tuyên bố công khai của ông. Hơn nữa, quan hệ cá nhân giữa ông Pence với ông Kim Jong Un cũng khó có thể so sánh với quan hệ cá nhân, vốn được coi là “rất tốt đẹp” giữa ông Trump với lãnh đạo Triều Tiên. Do tính cách và hồ sơ chính trị của ông Pence khác biệt hoàn toàn so với Tổng thống Trump nên chính sách của ông với Triều Tiên chắc chắn sẽ ít linh hoạt và khó tạo ra sự đột phá.
Kịch bản thứ hai căn cứ vào giả thuyết cho rằng do ảnh hưởng của Thượng viện Mỹ, nơi đảng Cộng hòa chiếm đa số, ông Trump vẫn tại nhiệm. Nếu điều đó xảy ra, khả năng các bên đạt được một sự thỏa hiệp, chẳng hạn như hiệp ước giải trừ vũ khí có thể kiểm chứng được, sẽ cao hơn so với kịch bản đầu tiên.
Cần phải nhắc lại rằng, cho đến thời điểm hiện tại, ông Trump là nhân vật chính trị lớn duy nhất ở Washington từng có 3 cuộc gặp với Chủ tịch Kim Jong Un và thỏa hiệp với phía Triều Tiên một cách thuận lợi (không giống như Phó Tổng thống Mike Pence, Ngoại trưởng Mike Pompeo hay Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton). Song cũng cần lưu ý, ngay cả khi ông Trump không bị luận tội và không bị mất chức, các cuộc điều tra kéo dài chắc chắn sẽ làm suy yếu vị thế đàm phán của ông. Chính sách của Mỹ về Triều Tiên, do vậy, sẽ không ổn định vì áp lực của cuộc điều tra và cuộc bầu cử Tổng thống năm 2020.
Đối với Triều Tiên, sẽ hợp lý hơn để chờ xem ai sẽ làm Tổng thống tiếp theo trước khi thay đổi chiến lược đàm phán. Nếu Tổng thống Trump bị “hạ gục” trong cuộc điều tra luận tội hay bị đánh bại trong cuộc bầu cử năm 2020 thì Bình Nhưỡng có khả năng quay trở lại với chiến thuật “đe dọa hạt nhân” cổ điển của nước này, nhà phân tích Daminov Ildar nhận định.
Tóm lại, triển vọng hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên vẫn xa vời và cuộc điều tra luận tội Tổng thống Trump khiến hy vọng ngày càng lu mờ hơn. Đạt được một thỏa thuận phi hạt nhân hóa trước hạn chót mà Triều Tiên đặt ra là điều nằm ngoài sức tưởng tượng, vì các phiên điều trần luận tội vẫn đang gây áp lực khiến Tổng thống Trump phải chuyển hướng tập trung sang các vấn đề nội bộ quan trọng hơn thay vì chính sách đối ngoại. Trong bối cảnh thời hạn chót sắp qua, sự thiếu tập trung của Washington vào các cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa do những bất ổn nội bộ, đang gây cản trở các mục tiêu lâu dài là phi hạt nhân hóa Triều Tiên và hòa giải liên Triều./.