Cá phổi là loài cá duy nhất có thể hô hấp trên cạn bằng cách hít thở Oxi, và nó cũng là hậu duệ hiếm hoi còn giữ lại được nét đặc trưng nguyên thủy của lớp Cá vây thùy cổ đại.
Nguồn gốc:
Trong Siêu lớp Cá xương được chia thành 2 lớp là lớp Cá vây tia và lớp Cá vây thùy. Trong đó lớp Cá vây thùy bao gồm cá phổi và cá vây tay.
Cá vây tay được cho là đã tuyệt chủng vào cuối kỷ Phấn trắng, cho đến tận năm 1938, khi người ta tìm thấy các cá thể còn sống ngoài khơi ven biển phía đông của Nam Phi, tuy nhiên những cá thể hậu duệ này lại không còn giữ được nét đặc trưng hít thở không khí như cá phổi.
Qua đó có thể thấy cá phổi là giống cá hậu duệ duy nhất vẫn giữ được đặc trưng của lớp cá cổ đại xa xưa.
Tập tính sinh tồn "bá đạo"
Cá phổi có khả năng sống sót qua thời kỳ khô hạn theo mùa của môi trường sinh sống bằng cách giấu mình trong bùn và ngủ hè trong cả mùa khô hạn.
Các thay đổi trong các chức năng sinh lý cho phép các có phổi làm chậm lại quá trình trao đổi chất của nó tới mức chỉ còn không tới 1/60 của mức thông thường.
Cá phổi có phổi rất phát triển, giúp nó thở được như động vật ở trên cạn. Và điều đặc biệt là loài cá này có thể bị... chết đuối nếu ở trong nước trong thời gian dài mà không ngoi lên cạn.
Cá phổi và bài học đầy nghị lực:
Ở một ngôi làng nằm gần sa mạc Sahara nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng bởi thời tiết khô nóng. Ngoài mua thu ra, thì nơi đây hoàn toàn không có một hạt mưa.
Nhìn khung cảnh khô hạn đến "phát thương" làm cho chẳng ai nghĩ tới có bất kỳ một sinh vật sống nào có thể tồn tại được ở đây.
Tuy vậy, ẩn sâu trong lớp đất khô hạn đó là những chú cá phổi đang ngủ đông và chờ cơ hội để trở lại dòng nước.
Khi mùa khô đến, những người nông dân nơi đây nếu không có nước sạch để uống thì họ xe dùng cuốc đào những chú cá phổi này lên. Lấy một lượng nước sạch được tích trữ rất nhiều trong phổi của chúng làm nước uống.
Những người dân thiếu nước sạch tại đây cũng thường dùng cách này để giải khát. Chỉ cần đặt cá trước miệng, bóp mạnh là nước sẽ tự động chảy ra.
Sau đó những chú cá phổi "đã được sử dụng" này đều bị bỏ mặc sống chết. Tuy nhiên, trong đó có một con cá phổi sau khi bị người dân dùng để giải khát, nó cố gắng vùi mình lại vũng bùn cũ.
Vũng bùn này một thời gian sau trở thành một vũng bùn khô, một người đàn ông tình cờ chọn trúng phải vũng bùn khô mà chú cá phổi này kẹt trong đấy để xây nhà.
Kết quả là mùa thu đến, những giọt mưa bắt đầu rơi xuống và chú cá này lại bừng tỉnh vũng vẫy như chưa có chuyện gì xảy ra mặc dù nó vẫn bị kẹt trong lớp đất khô.
Những người trong gia đình vô cùng ngạc nhiên, nhưng họ lại quyết định để chú cá phổi đầy nghị lực này sống chung với gia đình mình. Những cơn mưa kết thúc, chú cá phổi tiếp tục rơi vào trạng thái ngủ đông và bừng tỉnh vào mùa thu mỗi năm.
4 năm sau đó, một cơn mưa nặng hạt đã cuốn trôi chú cá phổi trở lại dòng sông quê hương của mình. Về sau, đây trở thành một câu chuyên kỳ diệu về nghị lực sống cho toàn thế giới.