Từ đầu năm 2021, các vấn đề liên quan đến lĩnh vực logistics, đặc biệt là việc thiếu container rỗng khiến không ít các doanh nghiệp xuất nhập khẩu gặp khó khăn. Trong khi nhu cầu hàng hóa của thế giới tăng cao, không có container đồng nghĩa với việc hàng hoá không thể xuất đi, nếu có thì chi phí thuê cũng tăng gấp 3 - 4 lần.
Vấn đề này cùng với việc đại dịch Covid-19 kéo dài đã gây sức ép dai dẳng lên chuỗi cung ứng toàn cầu. Doanh nghiệp đứng trước hai lựa chọn. Một là vận chuyển bằng đường hàng không với chi phí đắt đỏ; hai là đền hợp đồng và rủi ro mất khách hàng.
Theo Financial Times, từ 30 năm trước, nhờ vào làn sóng dịch chuyển sản xuất từ Nhật Bản và Hàn Quốc, mà Trung Quốc đã có lợi thế nhất định và dần thống trị thị trường container trên khắp thế giới.
Theo đó, ngành công nghiệp sản xuất container đang chịu sự chi phối của 3 nhà sản xuất lớn nhất Trung Quốc, bao gồm CIMC, DIC và CXIC Group. Ba "ông lớn" này đang cung cấp khoảng hơn 80% nhu cầu container của thế giới. Drewry dự báo, các hãng này sẽ tung ra thị trường 5,2 triệu container 20 feet (TEU) trong năm nay, tăng 2/3 so với năm 2020.
Vai trò của "Big 3" Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất container trên toàn cầu. Nguồn: Drewry Maritime Research.
Mặc dù các nhà sản xuất Trung Quốc đang đưa ra thị trường số lượng container ở mức cao kỷ lục, nhưng số lượng container rỗng có thể được sử dụng vẫn bị hạn chế trước làn sóng mua sắm trực tuyến tăng vọt ở các nước phương Tây.
Trước tình hình đó, tờ Financial Times nhận định, Việt Nam là quốc gia đang có vị thế tốt nhất trong việc "phá vỡ thế cầm trịch" gần như tuyệt đối của Trung Quốc trên thị trường container. Ngoài ra, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga cũng là những đối thủ tiềm năng.
Theo Hiệp hội doanh nghiệp Logistics Việt Nam, số lượng doanh nghiệp logistics Việt Nam trong nước hiện có khoảng 4.000 doanh nghiệp. Với tốc độ tăng trưởng lên tới 20%/năm nên nhu cầu mở rộng kinh doanh, tăng cường cơ sở vật chất chắc chắn cũng sẽ tăng mạnh, và thị trường container sẽ là mảnh đất màu mỡ cho các doanh nghiệp.
Là lĩnh vực tiềm năng nhưng tại sao Việt Nam vẫn còn ít doanh nghiệp chủ động sản xuất?
Mặc dù được đánh giá là lĩnh vực tiềm năng, nhưng đến nay, Việt Nam mới chỉ có Hoà Phát có kế hoạch sản xuất 500.000 TEU container/năm. Theo đó, dự án Nhà máy Sản xuất Container Hòa Phát tại KCN Phú Mỹ II mở rộng, Bà Rịa – Vũng Tàu đã bắt đầu khởi công xây dựng vào ngày 25/11, dự kiến sẽ bắt đầu đi vào sản xuất vào năm 2022.
Hay gần đây, tập đoàn kỹ thuật Hàn Quốc Seojin Systems và nhà sản xuất công nghệ container Ace Engineering đã quyết định sẽ thành lập nhà máy sản xuất container tại Việt Nam vào giữa năm 2022, với sự hỗ trợ từ Tập đoàn Kinh doanh Hàng hải Hàn Quốc (KOBC) - do Nhà nước hỗ trợ tài chính.
Tại hội nghị Tổng kết ngành thép 2020, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) chia sẻ, tại Việt Nam, hiện có vài chục doanh nghiệp hoạt động liên quan đến container, nhưng hầu hết chưa phải là doanh nghiệp sản xuất đúng nghĩa.
Có doanh nghiệp đã từng sản xuất container, nhưng do điều kiện khách quan nên phải thu hẹp sản xuất. Còn lại chủ yếu là những doanh nghiệp sửa chữa, cải tạo.
Ông cho biết, việc đóng mới container hoàn toàn nằm trong khả năng của Việt Nam nhưng có nhiều lý do để các đơn vị không mặn mà tham gia sản xuất.
Cụ thể, container là mặt hàng tương đối đặc thù, muốn làm phải có đơn hàng cam kết số lượng nhất định và đều đặn trong khi số khách hàng lại không nhiều. Sản xuất container cần số vốn lớn để đầu tư cho nhà xưởng, máy móc, nguyên liệu và nhân công.
Cơ cấu giá thành sản xuất container. Nguồn: VnDirect/ Container-Xchange.
Trong khi đó, các doanh nghiệp Việt trong lĩnh vực này hiện đều là quy mô nhỏ, không có vốn để đầu tư mở rộng sản xuất nên họ phải chấp nhận việc cải tạo, sửa chữa container và sản xuất thêm những mặt hàng cơ khí khác như rơ-mooc, sơ-mi rơ-mooc để tồn tại.
Bên cạnh đó, Trung Quốc vẫn đang là "bá chủ" thị trường sản xuất container khi thị phần chiếm tới 90% thị phần của thế giới. Đại gia CIMC của Trung Quốc có khả năng sản xuất 2 triệu teus mỗi năm. Hay với CXIC, công suất của công ty này cũng đạt gần 1 triệu teus/năm. Trong khi đó, công suất tối đa của một doanh nghiệp lớn như Hòa Phát chỉ đạt 500.000 teus/năm.
"Các doanh nghiệp muốn sản xuất container thì quy mô, năng lực hiện còn quá nhỏ còn doanh nghiệp có khả năng thì chưa thấy đủ động lực tham gia", ông Trần Thanh Hải cho biết.