Dự án nghìn tỷ "đắp chiếu"
Ngày 9/12, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã có thông báo về việc kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng công ty Thép Việt Nam.
Kết luận của Ủy ban Kiểm tra Trung ương xác định, ông Hoàng Trung Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự Đảng, Phó thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (Dự án TISCO II).
Theo Ủy ban Kiểm tra Trung ương, vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam, của Ban cán sự đảng Bộ Công Thương và các cá nhân đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức Đảng, đến mức phải xem xét kỷ luật.
Dự án TISCO II sau khi được điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) đã lên hơn 8.100 tỷ đồng và được xây dựng từ năm 2007, nhưng hiện nay vẫn "đắp chiếu". TISCO II là một trong 12 "đại dự án nghìn tỷ" thua lỗ.
Trong kết luận thanh tra của Thanh tra Chính phủ (TTCP) ngày 14/2/2019, chỉ ra hàng loạt sai phạm tại dự án này.
Kết luận nêu rõ, vào tháng 10/2004, Thủ tướng Chính phủ có văn bản cho phép Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) lập báo cáo nghiên cứu khả thi (NCKT), nâng công suất sản xuất phôi thép từ 250.000 tấn/năm lên 750.000 tấn.
Đến tháng 4/2005, Thủ tướng Chính phủ có văn bản đồng ý chủ trương đầu tư dự án và giao Bộ Công nghiệp thời điểm đó chỉ đạo Tổng Công ty thép Việt Nam (VNS) và TISCO tiếp thu ý kiến các bộ ngành, về phương án huy động vốn, lựa chọn công nghệ, hiệu quả đầu tư…
Dự án được phê duyệt với 2 gói thầu chính gồm gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ (tổng giá trị 442 tỷ đồng) và gói thầu EPC số 01 dây chuyền công nghệ luyện kim khu vực Lưu Xá (tổng giá trị 2.270 tỷ đồng, sau đó được điều chỉnh lên 2.588 tỷ đồng vào năm 2007).
Tháng 7/2007, hợp đồng số 01 được ký kết giữa bên giao thầu là TISCO với bên nhận thầu EPC là Công ty Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC).
Dự án gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 đang nằm "đắp chiếu".
Theo kết luận của TTCP, quá trình thực hiện dự án, TISCO, MCC, VNS, Bộ Công Thương, các đơn vị, cá nhân có liên quan đã có những khuyết điểm, sai phạm.
Cơ quan này cho biết đến thời điểm thanh tra, tổng gía trị TISCO đã thanh toán cho dự án là hơn 4.421 tỷ đồng; tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là hơn 3.896 tỷ đồng.
Trong đó, thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng (phần E là 2,9 triệu USD; phần P là hơn 106 triệu USD). Mặc dù vậy nhưng các hạng mục của gói thầu EPC đều chưa hoàn thành, đến năm 2013, MCC và các nhà thầu đã dừng thi công.
TISCO đã thanh toán cho MCC tiền thuế là 11,6 triệu USD, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là hơn 4,7 tỷ đồng, vượt giá trị hợp đồng, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn của Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD.
Theo TTCP, hiện nay một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư.
Bên cạnh đó, TTCP chỉ rõ, TISCO lập báo cáo nghiên cứu khả thi chưa đầy đủ cơ sở trình VNS, Bộ Công Thương và Thủ tướng Chính phủ.
"TISCO thỏa thuận gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng và hiệu lực thanh toán, ký biên bản thỏa thuận tách phần C, chuyển một số nội dung phần việc của phần P sang phần C với giá trị trên 50 tỷ đồng là vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật về đầu tư", kết luận của TTCP nêu rõ.
Theo TTCP, việc TISCO điều chỉnh tổng mức đầu tư lên hơn 8.104 tỷ đồng là không có căn cứ, không đúng quy định.
Trên cơ sở báo cáo của TISCO, tháng 8/2012, VNS có văn bản gửi Bộ Công thương. Sau đó, Bộ này báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề nghị điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án từ 3.800 tỷ đồng lên 8.100 tỷ đồng.
Ngày 20/11/2012, Văn phòng Chính phủ có văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công Thương tiếp thu ý kiến của các Bộ, ngành về đề nghị tăng tổng mức đầu tư dự án.
Đến tháng 5/2013, TISCO ra quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng thêm hơn 4.200 tỷ đồng, thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động.
Theo kết luận thanh tra, trước khi tổng mức đầu tư dự án được tăng lên 8.100 tỷ đồng, Văn phòng Chính phủ yêu cầu một số bộ, ngành và Ngân hàng Nhà nước cho ý kiến.
Mặc dù ý kiến của các Bộ, ngành cho rằng không có cơ sở điều chỉnh tổng mức đầu tư nhưng TISCO vẫn ký quyết định điều chỉnh là vô ý vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư.
TISCO thanh toán thay cho MCC thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu… nhưng đến nay chưa thu hồi.
Một số khoản thanh toán mà TISCO thực hiện không đúng quy định như chi tiếp các đoàn đàm phán, các đoàn đi công tác nước ngoài, tư vấn ký hợp đồng phụ.
Theo TTCP, những vi phạm nêu trên của TISCO có dấu hiệu cố ý làm trái các quy định của pháp luật, buông lỏng quản lý, gây thất thoát vốn đầu tư.
Bộ Công an đã khởi tố vụ án, bắt tạm giam 5 bị can liên quan
Trong kết luận, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra trách nhiệm của các Bộ, gồm: Công Thương, Tài chính, Kế hoạch-Đầu tư, Xây dựng trong việc thực hiện dự án.
Kết luận Thanh tra cũng xác định, Văn phòng Chính phủ có 2 văn bản trình Phó thủ tướng và thông báo ý kiến của Phó thủ tướng, trong đó, ngày 11/6/2015, Văn phòng Chính phủ có ban hành Văn bản số 196/TB-VPCP, thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng Chính phủ: "đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị bị hư hỏng bởi rỉ sét, lão hóa do để lưu kho bãi lâu ngày, trông coi, bảo vệ)"...
"Những nội dung trên tại 2 văn bản này không đúng với hợp đồng EPC, quy định của pháp luật về đầu tư", Thanh tra Chính phủ kết luận: "trách nhiệm thuộc về lãnh đạo và các cán bộ có liên quan thuộc Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương; Tổng Giám đốc, Phó Tổng Giám đốc, cán bộ có liên quan thuộc VNS; Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc, Phó Tổng Giám đốc, cán bộ có liên quan thuộc TISCO….
Thanh tra CP cho biết cơ quan này chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cản bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, có liên quan đến khuyết điểm, sai phạm nêu tại kết luận.
Đồng thời, Thanh tra CP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự. Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ, tài liệu cho Cơ quan Cảnh sát điều tra, Bộ Công an 4 vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự.
Liên quan tới sai phạm tại Dự án gang thép Thái Nguyên, cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra lệnh khởi tố, bắt tạm giam 5 bị can là nguyên lãnh đạo Tổng công ty thép Việt Nam và Tổng công ty gang thép Thái Nguyên.
Cụ thể, Cơ quan CSĐT Bộ Công an đã khởi tố vụ án hình sự về tội Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng và tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2- Công ty TISCO.
Quyết định khởi tố, bắt tạm giam các bị can Mai Văn Tinh, nguyên Chủ tịch HĐQT Tổng công ty thép Việt Nam; Đậu Văn Hùn, nguyên Tổng giám đốc Tổng công ty thép Việt Nam về tội Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại Điều 224- Bộ luật hình sự năm 2015;
Các bị can Trần Trọng Mừng, nguyên Tổng giám đốc Công ty TISCO, Trần Văn Khâm, Nguyên Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty TISCO, Ngô Sỹ Hán, nguyên Phó Tổng giám đốc, Trưởng ban Quản lý dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty TISCO về tội Vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng, quy định tại Điều 224 - Bộ luật hình sự năm 2015 và tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí, quy định tại Điều 219 - Bộ luật hình sự năm 2015;