Jack Ma, đồng sáng lập tập đoàn Thương mại điện tử Alibaba, từng là gương mặt đại diện cho toàn ngành công nghệ Trung Quốc. Tên tuổi vị doanh nhân được nhắc tới ở khắp mọi nơi, từ báo chí, phương tiện truyền thông đến hội nghị, sự kiện nội bộ.
Thông thái và hướng ngoại - đó là những gì người ta có thể tạm kết luận khi nhìn Jack Ma nhảy theo điệu nhảy của Michael Jackson trước hàng nhìn khán giả. Ông được tung hô là người đi tiên phong trong thương mại điện tử tiêu dùng không sử dụng tiền mặt ở Trung Quốc, dù đôi khi, những phát ngôn có phần nhạy cảm chẳng khác nào “giẫm lên đuôi hổ”.
Sau khi bị giới chức Trung Quốc tiến hành cuộc điều tra chống độc quyền nhằm vào Alibaba, Jack Ma gần như không xuất hiện ở bất cứ sự kiện nào, kể cả trên mạng xã hội. Các đồn đoán cho rằng ông mất tích chỉ dừng lại sau khi một nguồn tin thời điểm chia sẻ với CNBC rằng người đàn ông này đang ở ẩn.
Hiện tại, có vẻ như Jack Ma đang xây dựng phiên bản mới cho chính mình, tạm gọi là Jack Ma 3.0, theo Business Insider. Tuy nhiên, để làm rõ danh xưng mới mẻ, chúng ta cần lật tìm hình tượng Jack Ma trong quá khứ đã.
Jack Ma 1.0: Một giáo viên muốn dấn thân vào lĩnh vực công nghệ
Jack Ma, tên thật là Ma Yun, sinh ra trong một gia đình nghèo ở Hàng Châu, Trung Quốc. Ông đỗ học viện Sư phạm sau 2 lần thi trượt; sau khi tốt nghiệp thì nộp đơn xin làm hàng tá các công việc khác nhau song đều bị từ chối. Nơi duy nhất chấp nhận là một trường đại học tại địa phương với vị trí giáo viên Tiếng anh, lương 12 USD/tháng.
“Khi đó, tôi chưa từng nghĩ có ngày mình được đứng ở đây. Nhìn lại tất cả, thử thách giúp tôi học được rất nhiều thứ”, Ma nói trong Diễn đàn Kinh tế Thế giới.
Sau khi vấp ngã với dự án kinh doanh đầu tiên China Page, Jack Ma cùng nhóm 17 người bạn vào năm 1999 thành lập nên Alibaba. Trang web cho phép các nhà sản xuất niêm yết giá sản phẩm trực tiếp và điều này dần đưa Trung Quốc bước vào kỷ nguyên thương mại điện tử.
Sau khi bị giới chức Trung Quốc tiến hành cuộc điều tra chống độc quyền nhằm vào Alibaba, Jack Ma gần như không xuất hiện ở bất cứ sự kiện nào
Đến tháng 10/1999, công ty huy động được 5 triệu USD từ Goldman Sachs và 20 triệu USD từ SoftBank. Nhóm vẫn đoàn kết dù hay cãi cọ. “Chúng tôi làm được điều đó vì chúng tôi còn trẻ và không bao giờ đầu hàng”, Ma nói tại một sự kiện nội bộ và thừa nhận thời điểm thành lập Alibaba, bản thân không có bất kỳ kiến thức nào về tiếp thị hay máy tính.
“Ông ấy giống một giáo viên hơn là một nhà quản lý”, Brian Wong, nhân viên Alibaba nói với Business Insider.
Jack Ma 2.0: Lãnh đạo Big Tech
Là một doanh nhân Internet, Ma đóng vai trò then chốt trong việc điều hành tập đoàn. Văn hóa làm việc vô cùng căng thẳng song ông luôn là người giúp tất cả nạp lại năng lượng.
Alibaba bùng nổ vào những năm 2000 tại Trung Quốc. Đến giữa những năm 2010, Ma bắt đầu đưa giấc mơ của mình vượt ra bên ngoài đại lục và trở thành một trong những người giàu nhất châu Á.
“Điều tôi đang nghĩ đến là giúp Alibaba trở thành nền tảng toàn cầu”, Ma nói tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos năm 2015.
Tuy nhiên, sau lần Jack Ma vạ miệng chỉ trích ngân hàng Trung Quốc, đế chế Alibaba bắt đầu bị bóp nghẹt.
“Ngày hôm đó, Jack Ma đã vượt qua sợi dây ranh giới vô hình vốn phân định cái gì nên và không nên nói ra”, ông Chrisitina Bottrup, một chuyên gia phân tích người Trung Quốc nói. Ông tin rằng chính Ma cũng bất ngờ về cái kết thảm này và nếu biết trước cơ sự như vậy, chắc chắn người đứng đầu tập đoàn Alibaba sẽ không manh động.
Phát ngôn sau đó khiến Jack Ma tự ném mình vào “tâm bão” sau khi thẳng thừng chỉ trích các cơ quan quản lý địa phương. Tencent, ByteDance, JD.com… - những tập đoàn Internet khổng lồ tại quốc gia tỉ dân lần lượt “tự kiểm điểm toàn diện”, đồng thời cam kết hợp tác cùng các cơ quan chống độc quyền.
Jack Ma 3.0: Ông trùm nông nghiệp công nghệ cao
Từ vị tỷ phú luôn là tâm điểm công chúng, Jack Ma từ bỏ vị trí lãnh đạo Alibaba vào năm 2019 để sống một cuộc đời ngao du. Công chúng thi thoảng mới nhìn thấy nhà sáng lập này đi thăm các dự án liên quan đến lương thực và sức khỏe cộng đồng, trong đó có trại nghiên cứu nuôi cá ngừ ở Nhật Bản. Ông cũng đến thăm một trường đại học tại Hà Lan để học hỏi về sản xuất lương thực bền vững.
Trước đó, nguồn tin thân cận của tờ WSJ nhận định Jack Ma phần lớn thời gian tại Nhật Bản. Đây vốn là địa điểm lý tưởng để dưỡng sinh, chữa bệnh hay nghỉ ngơi của giới nhà giàu Trung Quốc.
Một tờ tạp chí địa phương cũng từng đăng tải câu chuyện Jack Ma sống trong một ngôi nhà ở Hakone, thuộc quần thể khu nghỉ dưỡng suối nước nóng nằm cách thủ đô Tokyo 80km. Ông có đam mê với công nghệ sản xuất lương thực Nhật Bản và thường than thở tại sao Trung Quốc không có những thứ tương tự.
Cuộc sống về hưu nghe vậy mà khá bận rộn. Suốt 2 năm qua, Jack Ma thường xuyên lui tới nhiều viện nghiên cứu nông nghiệp công nghệ cao trên khắp thế giới để học hỏi kinh nghiệm nuôi trồng. Tháng 10/2021, ông còn đến Tây Ban Nha để học về nông nghiệp. Hà Lan, Thái Lan… cũng nằm trong danh sách.
Vào tháng 5/2023, Đại học Tokyo thông báo Jack Ma sẽ đảm nhận vị trí giảng dạy, đồng thời nghiên cứu sản xuất nông nghiệp và thực phẩm bền vững. Ông cũng thành lập một công ty có tên Hangzhou Ma’s Kitchen Food chuyên về kinh doanh thực phẩm đóng gói sẵn, chế biến và bán lẻ các sản phẩm nông nghiệp.
Thông qua một quỹ đầu tư, Jack Ma hiện nắm cổ phần trong một startup về nuôi trồng thủy sản. Điều này được cho là đã khiến ông hứng thú với việc thành lập một công ty thực phẩm mới.
