Một nhóm các nhà khảo cổ học ở Anh hôm thứ năm vừa qua đã tiết lộ khuôn mặt được tái tạo của một phụ nữ Neanderthal 75.000 năm tuổi. Được đặt tên là Shanidar Z theo tên hang động ở Kurdistan thuộc Iraq (hang Shanidar), nơi hộp sọ của cô được tìm thấy vào năm 2018. Những nghiên cứu mới nhất đã giúp các chuyên gia xác định được những bí ẩn về người phụ nữ này - một người phụ nữ Neanderthal khoảng bốn mươi tuổi được đặt nằm yên nghỉ trong tư thế ngủ bên dưới một cột đá thẳng đứng khổng lồ.
Phần dưới bộ xương của cô được cho là đã được khai quật vào năm 1960 trong cuộc khai quật mang tính đột phá của nhà khảo cổ học người Mỹ Ralph Solecki tại hang Shanidar - cuộc khai quật này đã tìm thấy hài cốt của ít nhất 10 người Neanderthal.
Việc ông phát hiện ra một cụm thi thể, trong đó một thi thể được bao quanh bởi những cụm phấn hoa cổ xưa, khiến ông đưa ra lập luận gây tranh cãi rằng đây là bằng chứng của các nghi lễ tang lễ với người chết được đặt trên những luống hoa. Điều này đã góp phần to lớn vào sự hiểu biết của chúng ta về nhận thức của người Neanderthal và biến đổi nhận thức phổ biến về loài cổ xưa này từ những kẻ thô bạo nguyên thủy thành những người có tư tưởng phức tạp.
Người Neanderthal (Homo neanderthalensis) là một loài người cổ đại từng sinh sống ở châu Âu và châu Á từ khoảng 400.000 đến 40.000 năm trước. Họ có nhiều điểm tương đồng với người hiện đại (Homo sapiens), nhưng cũng có một số đặc điểm riêng biệt.
Tiến sĩ Emma Pomeroy từ Đại học Cambridge cho biết: “Chúng ta có thể thấy rằng người Neanderthal đã quay trở lại một địa điểm cụ thể để chôn cất người chết”. “Điều này có thể cách nhau hàng chục năm, thậm chí hàng nghìn năm. Đó chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên hay là cố ý, và nếu vậy thì điều gì đã khiến họ quay trở lại?”.
Shanidar Z nằm trong cụm bị chôn vùi phía sau tảng đá nguyên khối, hộp sọ của cô ấy bị nghiền nát bên dưới một tảng đá. Phân tích những chiếc răng còn lại cho thấy người phụ nữ này qua đời vào giữa độ tuổi 40 và do đó rất có thể người phụ nữ này đã được chôn cất với sự kính trọng và tôn kính do tuổi cao.
Sau khi khai quật thi thể, các nhà nghiên cứu đã tỉ mỉ loại bỏ, quét và lắp ráp lại hộp sọ phẳng để tạo ra mô hình khuôn mặt của người phụ nữ cổ đại. Theo Pomeroy, công việc cực kỳ tinh tế này đòi hỏi sự cẩn thận cao độ vì xương “có độ đặc tương tự như một chiếc bánh quy nhúng trong trà”, độ mềm của nó khiến khó xử lý mà không làm hỏng nó.
Hộp sọ được lắp ráp lại sau đó được in 3D cho phép các nhà cổ sinh vật học và cặp song sinh Adrie và Alfons Kennis ở Hà Lan hoàn thành việc tái tạo bằng các lớp cơ và da nhân tạo.
Hộp sọ của người Neanderthal lớn hơn so với người hiện đại, nhưng kích thước não bộ tương đương. Nghiên cứu DNA cho thấy người Neanderthal đã lai tạo với người hiện đại, góp phần vào bộ gen của người châu Âu và châu Á hiện đại.
Cô nói: “Hộp sọ của người Neanderthal và con người trông rất khác nhau. Hộp sọ của người Neanderthal có đường viền lông mày khổng lồ và không có cằm, với phần giữa mặt nhô ra khiến chiếc mũi nổi bật hơn. Nhưng khuôn mặt được tái tạo cho thấy những khác biệt đó không quá rõ ràng khi họ sống”.
Shanidar Z là thi thể thứ năm được xác định trong cụm bị chôn vùi trong khoảng thời gian ít nhất vài trăm năm ngay sau khi cột đá ở trung tâm hang động được dựng lên. Các nhà khảo cổ tin rằng cột đá được sử dụng như một vật nhận dạng để cho phép người Neanderthal quay trở lại vị trí cũ để chôn cất người chết.
Các kỹ thuật hiện đại được sử dụng để tái tạo lại khuôn mặt của người Neanderthal
- Phân tích hóa thạch: Các nhà khoa học phân tích cấu trúc hộp sọ và bộ xương để hiểu các điểm bám cơ và cấu trúc xương bên dưới, ảnh hưởng đến các đặc điểm trên khuôn mặt.
- Phân tích DNA: Mặc dù không trực tiếp tiết lộ chi tiết khuôn mặt, nhưng phân tích DNA có thể cung cấp thông tin chi tiết về sắc tố da và tóc, có khả năng ảnh hưởng đến ngoại hình khuôn mặt.
- Kỹ thuật tái tạo khuôn mặt: Các nhà pháp y thuật sĩ và nhân chủng học sử dụng các kỹ thuật chuyên biệt để tái tạo các đặc điểm trên khuôn mặt dựa trên cấu trúc hộp sọ và bộ xương, xem xét các điểm bám cơ, độ sâu mô và màu da và tóc có khả năng dựa trên bằng chứng có sẵn.
Mặc dù những kỹ thuật này cung cấp những hiểu biết có giá trị, nhưng điều quan trọng cần nhớ là tái tạo khuôn mặt chỉ là ước tính dựa trên bằng chứng có sẵn. Các nghiên cứu gần đây cho thấy người Neanderthal có thể có "mặt mềm mại hơn" so với những gì được mô tả trước đây. Các mô hình tái tạo cho thấy một loạt các đặc điểm khuôn mặt rộng hơn so với suy nghĩ ban đầu, với một số cá nhân có thể có các đặc điểm ít nổi bật hơn và giống với tổ tiên của người hiện đại hơn.
Người Neanderthal là một loài người cổ đại với nhiều đặc điểm riêng biệt. Họ có nhiều điểm tương đồng với người hiện đại, nhưng cũng có những điểm khác biệt quan trọng. Việc nghiên cứu về người Neanderthal giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc và quá trình tiến hóa của loài người.
Tham khảo: Sciencealert; Iflscience
