(Ảnh: AP)
Trong bối cảnh đó, việc chính quyền Mỹ phê duyệt dự án xây dựng tuyến đường khai mỏ Ambler Access Road đã làm dấy lên nhiều tranh luận gay gắt về nguy cơ đẩy hệ sinh thái mong manh nơi đây vượt qua "giới hạn chịu đựng".
Theo hãng tin AP, tuyến đường dài khoảng 340 km, nhằm kết nối khu vực Ambler với các mỏ đồng và khoáng sản quy mô lớn, sẽ cắt qua vùng hoang dã gần Công viên quốc gia Gates of the Arctic, băng qua 11 con sông lớn cùng hàng nghìn dòng suối - nơi sinh sản của cá hồi và là tuyến di cư truyền thống của đàn tuần lộc.
Quyết định phê duyệt được đưa ra trong bối cảnh mưa lớn kỷ lục liên tiếp xảy ra tại Tây Bắc Alaska, gây lũ lụt, xói mòn bờ sông và tàn phá môi trường sinh sản của thủy sản. Các cộng đồng bản địa Inupiaq - vốn sống phụ thuộc vào săn bắn, đánh cá - đang chứng kiến số lượng tuần lộc và cá hồi sụt giảm nghiêm trọng.
Số liệu của Sở Cá và Động vật hoang dã Alaska cho thấy, đàn tuần lộc Tây Bắc Alaska đã giảm từ gần 500.000 con xuống còn khoảng 164.000 con trong 2 thập kỷ qua, tương đương mức giảm hơn 60%. Nguyên nhân được các nhà khoa học chỉ ra là sự thay đổi khí hậu khiến tuyết rơi muộn, làm gián đoạn chu kỳ di cư truyền thống.
(Ảnh: National Oceanic and Atmospheric Administration)
Bên cạnh đó, băng vĩnh cửu tan chảy đã làm biến đổi chất lượng nước tại nhiều con suối, xuất hiện hàm lượng kim loại độc hại cao bất thường, ảnh hưởng trực tiếp tới cá hồi Chinook - nguồn thực phẩm chủ lực của người dân bản địa.
Dự án đường Ambler được dự báo sẽ tạo thêm áp lực lớn lên môi trường, với hàng nghìn cống thoát nước, gần 50 cây cầu và lưu lượng hàng trăm xe tải mỗi ngày trong nhiều thập kỷ. Các nhà sinh học liên bang cảnh báo bụi từ hoạt động giao thông có thể chứa amiăng tự nhiên, phát tán vào sông suối và thảm thực vật, ảnh hưởng tới sức khỏe con người và động vật hoang dã.
Trong khi đó, mỏ khai khoáng đi kèm dự án được cho là sẽ tiêu thụ lượng nước khổng lồ, làm thay đổi mực nước ngầm và cấu trúc băng vĩnh cửu, đồng thời tạo ra lượng lớn chất thải có nguy cơ gây ô nhiễm lâu dài.
Dù vậy, dự án cũng nhận được sự ủng hộ từ một bộ phận người dân địa phương, những người cho rằng việc khai thác khoáng sản có thể mang lại việc làm và thu nhập trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng cao, nhiên liệu đắt đỏ và cơ hội kinh tế hạn chế.
Các chuyên gia cho rằng, vấn đề cốt lõi không chỉ nằm ở nhu cầu khoáng sản cho chuyển đổi năng lượng xanh, mà là quyền quyết định của các cộng đồng bản địa đối với vùng đất của họ. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, bài toán cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và gìn giữ văn hóa bản địa đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết tại khu vực Bắc Cực Alaska.