360 triệu USD/chiếc
Ngày 28/10, Vương quốc Anh và Thổ Nhĩ Kỳ đã ký hợp đồng trị giá 5,4 tỷ bảng Anh (7,2 tỷ USD) về việc mua bán 20 tiêm kích thế hệ thứ tư Eurofighter.
Các nguồn tin từ Anh cũng cho biết có thêm một thỏa thuận trị giá 2,6 tỷ bảng Anh (3,5 tỷ USD) cho các gói nâng cấp, hiện đại hóa. Với đơn giá 360 triệu USD/chiếc, Eurofighter trở thành một trong những máy bay chiến đấu có giá xuất khẩu đắt đỏ nhất từ trước đến nay, vượt qua cả thương vụ bán Eurofighter cho Kuwait (vốn đã gây nhiều tranh cãi) trước đó với giá 321 triệu USD/chiếc.
Eurofighter
Để dễ hình dung, tiêm kích thế hệ thứ năm F-35A tiên tiến hơn thường xuyên được xuất khẩu với giá dưới 150 triệu USD/chiếc. Đơn cử, Phần Lan đã mua 66 chiếc F-35A với giá 147 triệu USD/chiếc, đi kèm điều khoản chuyển giao công nghệ sâu rộng và sản xuất nội địa.
Đáng chú ý, thỏa thuận Eurofighter của Thổ Nhĩ Kỳ lại không bao gồm các điều khoản này. Mẫu tiêm kích Eurofighter từ lâu đã chật vật trên thị trường quốc tế. Ngoài một thương vụ nhỏ bán 12 máy bay thuộc biến thể sản xuất đời đầu cho Áo vào năm 2003, hợp đồng với Thổ Nhĩ Kỳ là lần đầu tiên dòng máy bay này được xuất khẩu ra ngoài khu vực Vùng Vịnh.
Eurofighter đã thất bại trong mọi gói thầu mà nó đối đầu trực tiếp với F-35. Chương trình duy trì sản xuất chủ yếu nhờ vào các đơn đặt hàng liên tục từ bốn quốc gia đối tác đồng phát triển, bao gồm Vương quốc Anh, Đức, Ý và Tây Ban Nha.
Các quốc gia này đều chịu áp lực trong nước về việc phải hỗ trợ ngành công nghiệp nội địa. Đức và Ý đang ở thế "tiến thoái lưỡng nan": vừa muốn duy trì Eurofighter để bảo toàn chương trình, vừa muốn mua F-35 để có năng lực chiến đấu vượt trội.
Trong khi đó, Vương quốc Anh đã ưu tiên F-35, chấm dứt mua Eurofighter và đang bắt đầu quá trình loại biên dần các máy bay này. Tiềm năng chiến đấu của Eurofighter được cho là tồn tại nhiều hạn chế nghiêm trọng.
Hạn chế lớn
F-35
Các báo cáo từ Ả Rập Xê Út và Oman (hai quốc gia đã mua Eurofighter) chỉ ra hiệu suất của Eurofighter thậm chí còn kém hơn so với các loại máy bay chiến đấu cũ hơn nhiều của Mỹ. Yếu tố này, kết hợp với nhu cầu bảo trì cao, đã khiến khả năng thu hút khách hàng của Eurofighter bị hạn chế.
Thổ Nhĩ Kỳ đang chật vật hiện đại hóa phi đội chiến đấu cơ già cỗi của mình, vốn bao gồm một số máy bay F-4 (đã từ 50 năm trước) cuối cùng còn hoạt động, cùng các biến thể F-16 cũ kỹ, sử dụng hệ thống điện tử hàng không lỗi thời và radar mảng quét cơ học.
Trước đây, Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến trở thành khách hàng mua F-35 để thay thế F-4 và F-16. Tuy nhiên, nước này đã bị cấm mua các tiêm kích tàng hình vào năm 2019 sau khi quyết định mua hệ thống phòng không S-400 của Nga.
Kể từ đó, tương lai của phi đội chiến đấu cơ trong nước ngày càng trở nên bất định. Ankara đã đàm phán để mua tiêm kích Su-35 của Nga vào năm 2019, và ký một thỏa thuận sơ bộ vào tháng 6/2024 để mua tiêm kích F-16 Block 70/72 từ Hoa Kỳ.
Việc không thể mua tiêm kích của Nga hay Trung Quốc do tư cách thành viên NATO, quan hệ căng thẳng với Pháp (nước sản xuất tiêm kích Rafale thành công hơn), và sự miễn cưỡng của Hoa Kỳ trong việc cung cấp F-35 hoặc F-16, đã khiến Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ thực tế không còn lựa chọn nào khác ngoài Eurofighter.
Điều này đã cho phép chương trình Eurofighter đạt được bước đột phá trên thị trường xuất khẩu bất chấp những hạn chế cố hữu. Hoàn cảnh chính trị đặc thù của Thổ Nhĩ Kỳ đã loại bỏ tất cả các đối thủ cạnh tranh lớn của Eurofighter.