Trong năm 2021, việc đốt nhiên liệu hóa thạch để vận chuyển con người và hàng hóa bằng đường bộ đã tạo ra khoảng 6 tỷ tấn carbon dioxide, chiếm 16% tổng lượng khí thải có liên quan đến năng lượng trên toàn thế giới. Nếu các quốc gia muốn kiểm soát để trái đất không nóng lên, giảm thiểu nguồn gây ô nhiễm này là điều rất quan trọng.
Điều đó đồng nghĩa với xây dựng các phương tiện chạy bằng điện thay vì động cơ đốt trong. Và để làm được như vậy, chúng ta cần mở rộng hoạt động khai thác và xử lý các kim loại đến quy mô lớn chưa từng thấy.
Ví dụ, hãy nhìn vào nickel, kim loại quan trọng để làm ra những cục pin xe điện. Theo Cơ quan năng lượng quốc tế IEA, từ nay đến năm 2040 thế giới cần khai thác được 80 triệu tấn nickel nếu muốn đạt được mục tiêu khí hậu. Con số này lớn hơn tổng lượng nickel mà thế giới từng khai thác được, và gần bằng với trữ lượng 100 triệu tấn hiện chưa được khai thác.
Các chuyên gia kinh tế vẫn lập luận rằng nhu cầu tăng ắt sẽ tạo ra nguồn cung mới, bởi giá tăng sẽ thúc đẩy hoạt động thăm dò và cả những tiến bộ công nghệ. Nhưng cần thời gian để điều đó xảy ra, trong khi nhu cầu là thực sự cấp bách.
Trong bối cảnh đó, có 1 tin vui: tồn tại 1 mỏ nickel rất lớn mà chưa ai động đến. Clraion – Clippterton Zone (CCZ) là vùng đáy biển sâu 4.000m nằm ở ngoài khơi Thái Bình Dương, chứa tới 340 triệu tấn nickel.
Sở dĩ chưa ai khai thác mỏ nickel khổng lồ này là bởi Ủy ban vùng đáy biển quốc tế, ISA, trực thuộc Liên hợp quốc đã làm việc suốt 29 năm nay để đưa ra các quy tắc quản lý hoạt động khai thác tài nguyên ở vùng đáy biển nhưng vẫn bị vướng mắc bởi nhiều vấn đề. Ngày 9/7 vừa qua là hạn chót để chốt lại bộ quy tắc này nhưng ISA đã một lần nữa lỡ hẹn. Để hoạt động khai thác có thể bắt đầu, ISA phải công bố bộ quy tắc chuẩn càng sớm càng tốt.
Tại CCZ, nickel nằm trong các thân quặng (nodule) có kích thước to bằng củ khoai tây. Bên cạnh nickel còn có trữ lượng lớn các khoáng sản khác gồm cobalt, đồng và mangan. Để khai thác những thân quặng đã mất hàng triệu năm để hình thành, người ta có kế hoạch hút chúng lên bằng cách sử dụng những con robot có kích thước to bằng cả chiếc xe bus, sau đó chất quặng lên con tàu đang đậu ở phía trên.
Những người ủng hộ công cuộc bảo tồn môi trường cho rằng quá trình này gây ra nhiều rủi ro về môi trường. Quá trình khai thác sẽ khiến carbon bị đẩy ra khỏi đáy biển và bốc lên bầu khí quyển, khiến trái đất nóng lên hơn nữa. Bên cạnh đó, hệ sinh thái trong vùng CCZ sẽ bị ảnh hưởng, làm gián đoạn chuỗi thức ăn và gây tổn hại cho hoạt động đánh bắt cá trong vùng biển này.
Tuy nhiên, thực tế là đối với nickel, khai thác ở những vùng như CCZ còn “xanh” và sạch hơn so với đào quặng trên đất liền. Nghiên cứu cho thấy CCZ chứa lượng carbon rất thấp, gần như không đáng kể, nghĩa là không có chuyện khiến trái đất nóng lên.
Theo The Economist, rủi ro lớn nhất là hệ sinh thái bị ảnh hưởng nhưng điều này vẫn chưa được kiểm chứng. Tuy nhiên dưới độ sâu như vậy không có nhiều sự sống. Khoảng 270.000 tấn sinh khối sẽ bị phá hủy trong quá trình khai thác, hầu hết là những sinh vật rất rất nhỏ. Và bởi vì CCZ là điểm dừng chân cuối cùng của mạng lưới thức ăn trong đại dương, không có nhiều thứ còn lại cho các hệ sinh thái khác.
So sánh với tình hình ở Indonesia, quốc gia hiện đang thống trị nguồn cung nickel của thế giới, nắm giữ khoảng 20% trữ lượng. Nếu khai thác tất cả các mỏ ở đây, ít nhất 10 triệu tấn sinh vật sống sẽ bị phá hủy (giống như ở CCZ, hầu hết thuộc các loài mà khoa học chưa biết đến). Lượng khí thải phát sinh cũng lớn gấp 10 lần.
Do đó, tạp chí của Anh nhận định những hệ quả từ việc khai thác CCZ là điều chúng ta chưa chắc chắn, trong khi có những điều đã quá rõ ràng như tầm quan trọng của nickel hay những tác động môi trường nếu khai thác trên đất liền.
Vì thế, ISA nên hành động càng nhanh càng tốt. Thế giới cần hạ nhiệt độ và trở thành 1 hành tinh sinh động, nhiều sự sống thay vì vẫn tiếp tục nóng lên như hiện nay.
Tham khảo The Economist
