Bên trong sân vận động Pais Arena tại thành phố cổ Jerusalem của Israel, nữ y tá Elisheva Gasner đang phải đều đặn báo cáo về ca làm việc của cô ấy hai lần một tuần. Không phục vụ một trận bóng đá nào cả, Pais Arena bây giờ được chuyển đổi thành một trung tâm tiêm chủng COVID-19 khổng lồ ngay giữa đại dịch.
Mọi người dân Israel sẽ tập trung ở trước cửa sân vận động, giữ khoảng cách 2 mét và quẹt thẻ bảo hiểm để lấy số xếp. Đến khi họ được gọi tên, một người dẫn đường đeo khẩu trang sẽ xuất hiện, hộ tống họ đến các quầy tiêm vắc-xin ở bên trong.
Mỗi quầy tiêm sẽ đón tiếp một và chỉ một công dân Israel trong cùng một thời điểm. Trong đó, có một bác sĩ và một y tá như Gasner sẽ bơm những liều vắc-xin COVID-19 của Pfizer/BioNTech vào bắp tay cho họ. Người đã được tiêm chủng sau đó tiếp tục đeo khẩu trang về nhà, giữ khoảng cách xã hội, tiếp tục rửa tay thường xuyên và đợi cho đến ngày thứ 12, khi tác dụng miễn dịch bắt đầu xuất hiện bên trong cơ thể họ.
"Chúng tôi gọi quá trình đó là một cuộc hành quân - giống như một cuộc hành quân của quân đội", Gasner mô tả. "Mọi thứ diễn ra một cách trật tự, mọi người đều cảm thấy hào hứng và tốt đẹp".
Tính tới thời điểm này, Israel vẫn đang là quốc gia dẫn đầu thế giới về tỷ lệ tiêm chủng COVID-19 trên đầu người. Mặc dù chiến dịch của họ chỉ mới bắt đầu từ ngày 19 tháng 12 năm ngoái, nhưng hơn 20% dân số tương đương khoảng 9 triệu người Israel đã được tiêm ít nhất một liều vắc-xin COVID-19.
Mỗi ngày, Israel đều duy trì được số lượng 150.000 người đến các trung tâm tiêm chủng trên khắp đất nước. Người già trên 60 tuổi và nhân viên y tế sẽ được ưu tiên. Tuy nhiên, trong một nỗ lực nhằm tránh lãng phí bất kỳ mũi tiêm nào, tất cả những người Israel khác đều sẽ được tiêm chủng không cần chờ đợi nếu họ tình cờ đến đúng phòng khám hoặc đúng địa điểm chiến dịch tiêm chủng COVID-19 đang diễn ra.
Một mặt, chiến lược này của Israel sẽ giúp họ đẩy nhanh tiến độ phổ cập vắc-xin để đạt được miễn dịch cộng đồng chủ động với COVID-19. Mặt khác, cam kết tiêm chủng cho mọi người dân cũng sẽ tránh được tình trạng cướp bóc hoặc tranh giành vắc-xin có thể xảy ra.
Ngài Benjamin Netanyahu, thủ tướng Israel cho biết đất nước ông đang lãnh đạo đặt mục tiêu từ nay cho tới cuối tháng 3 sẽ tiêm chủng hết cho toàn bộ công dân trên 16 tuổi. Tới thời điểm này, khi hơn 70% đối tượng ưu tiên là những người già trên 60 tuổi đã được tiêm vắc-xin COVID-19, họ đang mở rộng xuống các đối tượng trên 50 tuổi và phấn đấu đạt được 170.000 lượt tiêm mỗi ngày.
"Chúng tôi sẽ là quốc gia đầu tiên trên thế giới thoát khỏi virus corona", ông Netanyahu cho biết trong một tuyên bố thúc đẩy chiến dịch tiêm chủng COVID-19 quốc gia được đặt tên là "Trở lại cuộc sống". Bản thân thủ tướng Israel đã làm gương và tiêm cả hai liều vắc-xin của Pfizer/BioNTech.
Israel đang là quốc gia dẫn đầu thế giới về tỷ lệ tiêm chủng COVID-19 trên đầu người.
Tinh thần quân nhân tiên phong, sự trật tự nhưng linh hoạt của một một xã hội được tổ chức tốt chính là những yếu tố đưa Israel trở thành "Quốc gia khởi nghiệp". Bây giờ, cũng chính những yếu tố này đã hỗ trợ họ tích cực trong nỗ lực thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng COVID-19.
Bên cạnh đó, Israel cũng còn có rất nhiều điều kiện thuận lợi ủng hộ. Quy mô dân số nhỏ là một trong số đó, cộng với cơ sở hạ tầng y tế hiện đại - một hệ thống số hóa theo dõi sức khỏe toàn dân. Khả năng phản ứng nhanh của hệ thống lãnh đạo cũng đóng góp một phần không hề nhỏ trong sự thành công của Israel cho tới thời điểm này.
"Chúng tôi rất giỏi trong việc ứng biến với khủng hoảng", Gabi Barbash, một chuyên gia y tế công cộng tại Viện Weizmann đồng thời là tổng giám đốc danh dự của Bộ Y tế Israel cho biết. "Đất nước chúng tôi không giỏi trong việc lập kế hoạch dài hạn, nhưng lại làm rất tốt trong việc ứng phó với các thách thức ngay trước mắt".
Trong bài viết này, chúng ta hãy lần lượt điểm qua những yếu tố nào đã giúp Israel dẫn đầu thế giới trong chiến dịch tiêm chủng COVID-19 lần này.
Chuyển đổi số trong hệ thống chăm sóc sức khỏe của Israel
Khi Tali Prilutski, một sinh viên công tác xã hội 23 tuổi làm việc tại Trung tâm Y tế Hadassah, gọi điện đến đường dây nóng dành cho nhân viên y tế và đề cập đến việc liệu cô có được tiêm vắc-xin COVID-19 hay không, người sắp lịch phía bên kia đầu dây đã hẹn cô ấy hãy đến bệnh viện vào 2 giờ 53 phút chiều.
Đó là một lịch hẹn chính xác đến từng phút. Và bởi mũi tiêm thứ hai cách mũi tiêm đầu tiên đúng 3 tuần, "tôi biết khi nào thì mình nên quay trở lại", Prilutski nói. "Cùng một giờ và cùng một địa điểm". Điện thoại của cô ấy sẽ nhắc lịch sẵn.
Prilutski cho biết ở Israel việc hẹn lịch tiêm chủng COVID-19 được thực hiện rất dễ dàng. Mọi người đều biết chính xác điều gì xảy ra tiếp theo và họ cần đi tới đâu. Một lý do lớn khiến Israel có thể làm được điều này là họ có một cơ sở hạ tầng y tế cực kỳ tốt.
Israel đã xây dựng được một hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân: Tất cả công dân của họ đều được đăng ký vào một trong bốn tổ chức duy trì sức khỏe (HMO) để được chăm sóc. Toàn bộ hệ thống đã được số hóa và mọi người đều có số ID của riêng mình.
Điều này cho phép các nhân viên y tế dễ dàng truy cập hồ sơ điện tử của họ - và là cách đơn giản nhất để tìm tất cả những người già từ 60 tuổi trở lên, những người nằm trong nhóm ưu tiên tiêm chủng hiện tại.
Hệ thống HMO đã được số hóa cũng cho phép nhân viên y tế cập nhật tình trạng tiêm chủng của một người, theo dõi bất kỳ tác dụng phụ nào xảy ra đối với họ và lên lịch hẹn cho mũi tiêm tiếp theo.
HMO cũng chỉ định các điểm tiêm chủng trên toàn quốc, những nơi có thể tiếp cận và đủ lớn để có thể đưa mọi người ra ngoài mà vẫn giữ được khoảng cách xã hội. Các sân vận động như Pais Arena, nơi Gasner làm việc ở Jerusalem, hoặc Quảng trường Rabin ở trung tâm Tel Aviv đã được chuyển đổi thành điểm tiêm chủng. Cùng với đó là các rạp hát và trung tâm văn hóa rải rác khắp đất nước.
Truyền thông cũng là một yếu tố quan trọng khác giúp Isarel tổ chức được chiến dịch tiêm chủng. Mọi người dân đầu nhận được các bản hướng dẫn chính xác nơi nào và khi nào họ nên có mặt để nhận được mũi tiêm cho mình.
Các chuyên gia cho biết số hóa hệ thống y tế cũng có nghĩa là người dân Israel có thể sử dụng cùng một dịch vụ chăm sóc sức khỏe qua mạng trước đây để lấy thông tin tiêm chủng. Thông thường, đó chính là những tin nhắn SMS qua mạng điện thoại phổ thông.
Đối với những người Israel lớn tuổi, những người ít tiếp xúc hơn với công nghệ, HMO sẽ tổ chức các trung tâm chăm sóc để gọi điện nhắc nhở họ trực tiếp. Hagai Levine, một nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng Hadassah thuộc Đại học Hebrew cho biết:
"Ý tưởng chúng tôi muốn làm là bạn sẽ được tiêm một liều vắc-xin đầu tiên, và một liều nhắc lại vào cùng một thời điểm và cùng một nơi sau ba tuần. Và để làm được điều đó thì bạn cần thông báo trước cho tất cả mọi người. Bạn sẽ cần một hệ thống liên lạc tốt, giống như chúng tôi đang triển khai tại các bệnh viện và HMO, bạn cần nhận được lịch hẹn qua tin nhắn SMS".
Lịch tiêm chủng đã được lên tự động, và đó là lý do tại sao Prilutski nhận được một lịch hẹn oái oăm vào đúng 2 giờ 53 phút chiều.
Ở Israel, mọi thứ rất đơn giản nhưng linh hoạt
Một ngày tháng 12 khi đang lang thang trên Facebook thì Robbie Strazynski bắt gặp một loạt những tấm hình selfie của bạn bè khoe rằng họ đã được tiêm chủng vắc-xin COVID-19. Rõ ràng, những người bạn này cũng chỉ xấp xỉ 40 tuổi và không nằm trong những đối tượng được ưu tiên, Strazynski đã nghĩ.
Không ngần ngại, anh đã nhắn tin hỏi họ và bày tỏ mong muốn về một mũi tiêm dành cho bản thân mình. Những người bạn của Strazynski đã hướng dẫn cách mà họ được tiêm chủng vắc-xin COVID-19. Theo đó, anh chỉ cần đến một địa điểm tiêm chủng, xếp hàng đợi ở đó và xem liệu đến cuối ngày họ có thừa ra liều vắc-xin nào không?
Nếu có, cơ hội sẽ đến với những người kiên nhẫn nhất.
Israel có một quy định cho chiến dịch tiêm chủng COVID-19 của mình: Không được để lãng phí bất kể một liều vắc-xin nào.
Chúng ta biết vắc-xin COVID-19 của Pfizer/BioNTech phải được bảo quản ở nhiệt độ âm 70°C. Việc phân phối vắc-xin đòi hỏi một "dây chuyền lạnh" phức tạp để có thể bảo toàn dược lực học của nó. Trước khi sử dụng, vắc-xin phải được rã đông và làm lạnh ở khoảng 2 cho đến 8°C. Khoảng thời gian sử dụng được sau rã đông không quá 120 tiếng đồng hồ.
Sau đó, các lọ phải được pha loãng trước khi có thể được sử dụng và nếu chúng không được sử dụng, liều vắc-xin sẽ phải được tiêu hủy sau 6 giờ đồng hồ. Điều đó có nghĩa là về cơ bản, bạn phải dùng nó hoặc sẽ mất nó.
Trong khoảng thời gian giới hạn trước khi vắc-xin COVID-19 bị tiêu hủy, người ta sẽ cần tìm một người gần nhất tại địa điểm tiêm chủng để nhận nó, cho dù là đối tượng không ưu tiên. Và đó là cơ hội cho Strazynski khi anh mới chỉ 39 tuổi.
Ngày 1 tháng 1 năm 2021, Strazynski đã theo lời những người bạn đến xếp hàng sớm ở một địa điểm tiêm chủng COVID-19 ở khu định cư Karnei Shomron, Bờ Tây Israel. Anh đứng thứ 36 trong một hàng dài hàng trăm người trẻ tuổi có mặt ở đó.
May mắn thay, chỉ 2 tiếng rưỡi sau Strazynski đã được gọi đến lượt. Địa điểm tiêm chủng này thừa khá nhiều vắc-xin và anh đã nhận được một mũi tiêm chứ không phải đợi tới 12 tiếng như nhiều người khác. Strazynski cũng nhận được một lịch hẹn tiêm chủng liều nhắc lại thứ hai vào đúng ba tuần sau.
Đó cũng là một nội quy trong chiến dịch tiêm chủng COVID-19 của Israel: Bất kể người nào đã được tiêm mũi vắc-xin thứ nhất cũng sẽ chắc chắn được tiêm mũi nhắc lại thứ hai, để đảm bảo hiệu lực bảo vệ của vắc-xin trên 95% với nhiều người nhất có thể.
Strazynski không phải là người duy nhất chờ đợi cơ hội may mắn đến với mình. Trên Facebook và WhatsApp ở Israel, nhiều nhóm đã được thành lập để chia sẻ các mẹo và địa điểm mà người tham gia có thể nhận những liều vắc-xin sắp hết hạn.
Michal Cotler-Wunsh, một thành viên của Knesset (quốc hội Israel) cho biết: "Chúng tôi đang thực hiện chính sách không lãng phí. Do đó, theo nghĩa đen thì một cô y tá, khi còn 10 mũi vắc-xin, có thể hét lên với anh chàng bán bánh pizza hoặc anh chàng ở trạm xe buýt và nói, 'Này anh bạn, hãy vào đây và nhận một liều vắc-xin nhé"’.
Nhưng để làm được điều này, một lần nữa, Israel đã được hưởng lợi từ việc xây dựng được một hệ thống số theo dõi sức khỏe toàn dân. Điều đó có nghĩa là ngay khi bạn giơ thẻ ID của mình ra và quẹt tại quầy tiêm chủng, cho dù bạn là bất cứ ai, người đứng tại trạm xe buýt, người giao bánh pizza hay chỉ đang đưa bà của bạn tới tiêm chủng, thì khi nhận được liều vắc-xin COVID-19 sắp hết hạn, bạn cũng ngay lập tức đăng nhập vào chương trình theo dõi và được hẹn lịch tiêm nhắc lại sau 3 tuần.
Levine nói: "Đối với một chiến dịch tiêm chủng, chúng tôi đã chuẩn bị kỹ lưỡng, nhưng chúng tôi cũng rất linh hoạt. Khi lập kế hoạch, bạn sẽ không biết nhiều thứ chẳng hạn như dây chuyền lạnh sẽ trông như thế nào, bạn sẽ tiêm bao nhiêu loại vắc-xin. Vì vậy, bạn mới cần phải điều chỉnh nhanh chóng. Và chúng tôi giỏi điều đó".