Một loài cây cổ đại sống cách đây 47 triệu năm tại khu vực ngày nay là Utah vừa được các nhà khoa học xác nhận không giống bất kỳ loài thực vật nào còn tồn tại trên Trái Đất. Với hình dáng và cấu trúc khác thường, loài cây này đã được đặt tên Othniophyton elongatum, mang ý nghĩa "cây ngoại lai kéo dài." Phát hiện này không chỉ làm thay đổi hiểu biết của chúng ta về lịch sử thực vật mà còn đặt ra những câu hỏi chưa từng có về sự tiến hóa của các loài hoa.
Lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1969 trong tầng địa chất Green River, nơi nổi tiếng với các hóa thạch thời kỳ Eocene, loài cây này từng được cho là thuộc họ Araliaceae – một nhóm thực vật bao gồm nhân sâm, cây thiên môn và thường xuân. Nhà cổ thực vật học Harry MacGinitie đã đặt cho nó cái tên Oreopanax elongatum, dựa trên sự tương đồng của lá cây với các loài thuộc họ này. Tuy nhiên, đó chỉ là khởi đầu của một bí ẩn kéo dài nhiều thập kỷ.
Mọi chuyện thay đổi khi các nhà khoa học phát hiện thêm hóa thạch mới, lần này bao gồm cả cành, quả và lá còn nguyên vẹn – điều cực kỳ hiếm thấy trong hóa thạch thực vật. Nhờ các mẫu vật đầy đủ hơn, các nhà nghiên cứu nhận ra rằng loài cây này không thuộc về họ Araliaceae. Những đặc điểm độc nhất vô nhị của nó đã khiến các nhà khoa học phải thừa nhận rằng đây là một loài thực vật hoàn toàn mới, không giống bất kỳ loài nào còn sống.
Sử dụng kính hiển vi hiện đại, nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng lá của loài cây này không phải lá kép như từng nghĩ. Điều kỳ lạ hơn nữa là nhị hoa – bộ phận sinh sản đực – vẫn còn dính trên quả ngay cả khi quả đã trưởng thành. Đây là điều chưa từng thấy ở bất kỳ loài thực vật có hoa nào trên Trái Đất. Các nhà khoa học còn phát hiện thêm rằng cấu trúc quả và hạt của loài cây này không có bất kỳ điểm tương đồng nào với các loài thực vật hiện đại.
Việc so sánh với các hóa thạch thực vật từ cùng thời kỳ Cenozoic cũng không mang lại kết quả khả quan. Dù có một số điểm tương đồng với một số loài thuộc bộ Caryophyllales, nhưng những khác biệt lớn đã ngăn cản việc kết nối chúng. Cuối cùng, các nhà khoa học phải thừa nhận rằng loài cây này thuộc về một họ thực vật hoàn toàn mới đã tuyệt chủng.
Othniophyton elongatum không chỉ là một bước ngoặt trong nghiên cứu cổ thực vật mà còn mở ra cơ hội mới để hiểu rõ hơn về sự tiến hóa của thực vật. Phát hiện này làm sáng tỏ cách các loài thực vật đã từng đa dạng hóa và thích nghi với môi trường hàng triệu năm trước. Đồng thời, nó cũng nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc không áp đặt các giả thuyết lên bằng chứng khoa học mới.
"Bạn không thể luôn ép buộc các hóa thạch phù hợp với những nhóm thực vật hiện đại," Steven Manchester, một nhà cổ thực vật học tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Florida, chia sẻ. Phát hiện này là minh chứng cho sự phức tạp và đa dạng không ngờ của thế giới tự nhiên, vượt xa mọi hiểu biết mà chúng ta từng có về lịch sử thực vật trên hành tinh này.
