Năm 2018, rất nhiều quỹ đầu tư trong nước và nước ngoài "điêu đứng" vì cổ phiếu HPG của Tập đoàn Hòa Phát. HPG từng là một trong những cổ phiếu giữ nhất trong những biến động của thị trường khi đến cuối tháng 9 chỉ giảm chưa đến 10% so với đỉnh tháng 4.
Nhưng tình thế thay đổi hoàn toàn kể từ ngày 2/10/2018.
Hàng loạt thông tin bất lợi liên tiếp về giá thép Trung Quốc giảm, dự án Dung Quất có nguy cơ chậm tiến độ do chưa xin được giấy phép nhận chìm chất nạo vét ở cảng nước sâu [hiện đã được chấp thuận], cộng thêm việc một trong những cổ đông lớn nhất là PENM Partners đăng ký bán 20 triệu cổ phiếu đã kéo HPG giảm hơn 30% từ 40.000 đồng xuống đáy 27.200 đồng.
Sau Tết nguyên đán, giá thép Trung Quốc hồi phục trở lại cùng với dòng tiền từ các quỹ ETF nước ngoài vào Việt Nam đã khiến cổ phiếu HPG bật tăng mạnh mẽ, có thời điểm đạt 35.000 đồng/cp, trở thành một trong các cổ phiếu tăng mạnh nhất tháng 2.
Tuy nhiên, thông tin về kế hoạch lợi nhuận năm 2019 mà Hòa Phát vừa công bố khiến nhiều nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu này không khỏi bất ngờ: doanh thu 70.000 tỷ (tăng 24%) nhưng lợi nhuận sau thuế lại giảm 22% từ 8.600 tỷ xuống còn 6.700 tỷ đồng.
Có nhiều lí do để Hòa Phát thận trọng trong năm nay.
Thứ nhất, giá quặng sắt chỉ trong 1 tháng đầu năm 2019 đã tăng từ đáy 64 USD/tấn lên 94 USD/tấn trong khi bình quân năm ngoái dao động trong khoảng 65-75 USD/tấn. Giá quặng sắt tăng mạnh đã đẩy các doanh nghiệp thép trong nước điều chỉnh giá bán tăng tới 4 lần từ đầu năm.
Tuy nhiên vì quặng sắt là nguyên liệu đầu vào chính của các nhà máy luyện phôi thép, sự biến động của giá quặng sắt sẽ tác động không nhỏ tới giá phôi thép cũng như giá thép thành phẩm và tác động tới biên lợi nhuận của các doanh nghiệp thép.
Tại thời điểm cuối năm 2018, tồn kho của HPG đạt hơn 14.100 tấn, tăng 20% so với cùng kỳ năm trước, khi giá thép tăng, HPG sẽ hưởng lợi tuy nhiên lợi thế này không duy trì được lâu.
Thứ hai, thị trường tiêu thụ.
Từ đầu tháng 3 giá quặng sắt đã giảm trở lại vì nhu cầu tiêu thụ quặng sắt Trung Quốc vẫn yếu và các nhà máy hạn chế sản xuất trong bối cảnh quốc hội Trung Quốc bắt đầu họp từ 5/3. Tình trạng ô nhiễm không khí chưa cải thiện và ngành thép sẽ phải thực hiện một đợt cắt giảm công suất nữa.
Cuối tháng 3, Trung Quốc sẽ đánh giá lại hiệu quả của chiến dịch chống ô nhiễm không khí tại 28 thành phố ở phía bắc Trung Quốc.
Trong khi đó tại thị trường trong nước, chưa thể quá lạc quan về diễn biến thị trường bất động sản năm 2019. Vấn đề rủi ro về thủ tục hành chính kéo dài có thể gây ra sự chậm trễ trong việc phát triển các dự án mới tại TP HCM vào năm 2019. Nếu thị trường bất động sản bị chậm lại, ngành thép không thể quá lạc quan.
Năm 2019 Hòa Phát dự kiến đưa vào vận hành lò cao đầu tiên của nhà máy thép Hòa Phát Dung Quất. Để đảm bảo đầu ra ổn định, mục tiêu năm nay của Hòa Phát sẽ phải là thị phần và thị phần!
Số liệu công bố mới nhất cho thấy thị phần ống thép của Hòa Phát trong nước vào tháng 2/2019 đã lên 31,72%, và thị phần thép xây dựng đạt trên 26%.
Tập trung giành thị phần sẽ phát sinh nhiều chi phí như giảm giá bán, tăng quảng cáo, hoa hồng cho đại lý…
Có thể "hi sinh" lợi ích trước mắt để chờ thời điểm khi Hòa Phát đi vào vận hành ổn định Dung Quất lúc đó không quá lo về đầu ra. Đó cũng là lí do doanh thu của Hòa Phát năm 2019 sẽ tăng 24% lên 70.000 tỷ.
Trên bản tin nội bộ của Hòa Phát, ông Kiều Chí Công, giám đốc công ty thép Hòa Phát Hưng Yên cho rằng sắp tới thị phần của Hòa Phát có thể đạt trên 30%.
"Khi Khu liên hợp gang thép Hòa Phát Dung Quất hoàn thành, cho ra thị trường sản lượng 4 triệu tấn/năm cũng có chút áp lực nhưng nó cũng như trước đây khi Khu liên hợp Hải Dương các nhà máy mới ra đời, sản lượng tăng gấp hai gấp ba".
Thứ ba, khấu hao của nhà máy mới. Quý 2/2019 dự kiến giai đoạn 1 của Nhà máy thép Dung Quất đi vào vận hành. Tính từ thời điểm đó, Hòa Phát sẽ phải tính khấu hao và chi phí lãi vay.
Thứ tư, thuế tự vệ thép. Sản lượng xuất khẩu của Hòa Phát đang tăng rất nhanh. Năm 2018, Tập đoàn này xuất khẩu đi 14 nước trong đó Nhật Bản tăng 20 lần, Campuchia, Malaisia tăng gấp 3, thậm chí thị trường Mỹ bị áp thuế 15% doanh nghiệp này vẫn xuất khẩu được 35.600 tấn.
Tuy nhiên Chủ trương của lãnh đạo Hòa Phát luôn là phát triển thị trường trong nước và chỉ dành 10-20% cho xuất khẩu.
Với thị trường trong nước, tháng 7/2016 Bộ Công thương đã ban hành thuế tự vệ áp dụng cho phôi thép và thép dài, mức thuế tự vệ 23,3% cho các sản phẩm thép nhập khẩu. Mức thuế này giảm dần theo từng năm và sẽ hết hiệu lực vào tháng 3/2020 nếu không kéo dài thêm.
Tức là chỉ còn 1 năm nữa nếu không tiếp tục gia hạn việc áp thuế bảo vệ thị trường trong nước, các DN thép sẽ phải cạnh tranh với thép Trung Quốc, hiện đang dư thừa công suất.
Bản thân Hòa Phát, đơn vị đầu ngành chiếm 1/4 sản lượng thép xây dựng sẽ quan tâm đặc biệt đến vấn đề này. Do đó, việc ban lãnh đạo đặt kế hoạch lợi nhuận thận trọng là điều dễ hiểu.
Cuối cùng, khả năng vượt kế hoạch. Từ trước tới nay ban lãnh đạo Hòa Phát nổi tiếng thận trọng. Đó là lí do vì sao Hòa Phát gắn với hình ảnh "xe lu", chậm mà chắc.
Lịch sử cho thấy doanh nghiệp này luôn vượt kế hoạch đề ra, thậm chí năm 2016 vượt gấp đôi (lãi 6.600 tỷ sau thuế trong khi đặt kế hoạch 3.200 tỷ), năm 2018 hầu hết doanh nghiệp thép thua lỗ, HPG vẫn đạt lợi nhuận lịch sử 8.600 tỷ và vượt kế hoạch gần 7%.
Khi Dung Quất đi vào vận hành, giấc mơ trở thành Top 50 doanh nghiệp thép lớn nhất thế giới của ông Trần Đình Long sẽ trở thành hiện thực.
Nhưng trong bối cảnh thị trường thế giới đầy biến động như hiện nay, con đường chạm đến 100.000 tỷ doanh thu sẽ đầy gập ghềnh, và đó không dành cho các nhà đầu tư mất kiên nhẫn.
