Hồ Ngọc Hà là một trong những trường hợp nghệ sĩ đặc biệt nhất showbiz. Cô đặc biệt ngay từ xuất phát điểm, tư chất con người và đặc biệt cả trong suốt quá trình sự nghiệp của mình. Không một nghệ sĩ nào phải chịu nhiều thị phi và bị dư luận tấn công liên tục như Hồ Ngọc Hà. Cũng không một nghệ sĩ nào bị coi thường, miệt thị ghê gớm như cô.
Suốt 15 năm ca hát, Hồ Ngọc Hà chưa bao giờ nhận được chữ bình yên. Sóng gió luôn bủa vây và chầu chực để xé nát cô bất cứ lúc nào. Ngay đến chính những người trong nghề cũng không ít lần buông lời ác khẩu với cô.
Sự quyến rũ khó tả của giọng hát "vịt đực" được số phận ấn định
Hồ Ngọc Hà sở hữu giọng hát trầm, khàn bẩm sinh và hơi yếu. Vì vậy, trong thời gian đầu đi hát, cô bị nhiều người chê bai là "hát không ra hơi", "hát như vịt đực".
Có người còn ác ý cho rằng, Hồ Ngọc Hà không có giọng hát, không phải ca sĩ và thật bất công khi nhiều ca sĩ dù đã "mài đũng quần" hàng chục năm trên ghế nhạc viện, nhưng lại không thể nổi tiếng bằng một ca sĩ có kĩ thuật ít ỏi như cô.
Nhưng lịch sử âm nhạc đại chúng hàng trăm năm qua đã chứng minh, một trong những yếu tố hàng đầu giúp làm nên sự nổi tiếng cho ca sĩ là sự đặc biệt, chứ không phải việc khoe khoang kĩ thuật cao cấp hay thể hiện giọng hát đẹp chuẩn theo kiểu cổ điển.
Đa số các ca sĩ đại chúng trên thế giới đều nổi tiếng nhờ chất giọng đặc biệt, kĩ thuật thanh nhạc chỉ đóng vai trò rất nhỏ trong sự thành công của họ.
Hồ Ngọc Hà cũng vậy, dù có thể không sở hữu kĩ thuật cao cấp, nhưng chất trầm khàn, mang tính smoky và husky độc đáo đã biến giọng hát của cô trở nên đặc biệt, gây ấn tượng lớn với người nghe.
Ở cơ địa của người châu Á nói chung và người Việt Nam nói riêng, loại giọng nữ cao (soprano) thanh, mỏng là phổ biến nhất, nên rất dễ gây nhàm chán cho khán giả. Giữa một rừng các giọng nữ cao như vậy, sự xuất hiện của Hồ Ngọc Hà đã hoàn toàn tạo nên dấu ấn riêng không lẫn vào đâu được.
Người ta có thể chê Hồ Ngọc Hà hát kém, hát không hay, nhưng ai cũng phải thừa nhận rằng, họ có thể nhận ra giọng của cô ở một ca khúc bất kì nào đó mà không cần xem hình.
Nói cách khác, ngay từ những cái thuộc về bẩm sinh (như âm sắc giọng), Hồ Ngọc Hà đã được số phận ấn định sinh ra để nổi bật, thà bão táp chứ không chịu nhạt nhòa.
Cũng giống như Phương Thanh, Thanh Lam, Bảo Yến, Khánh Ly... Hồ Ngọc Hà có thể tạo được ấn tượng thính giác cho người nghe ngay từ những nốt nhạc đầu tiên bởi chất giọng lạ của mình. Đây là yếu tố quan trọng giúp cô trở nên nổi bật giữa một rừng ca sĩ ở Việt Nam ngày nay.
Và cũng chính âm sắc giọng lạ, độc đáo, có màu husky đó đã tạo nên chất khàn đặc trưng và sang trọng, giúp tiếng hát của Hồ Ngọc Hà luôn cảm xúc, quyến rũ đến khó tả. Hồ Ngọc Hà hát đầy đam mê, phiêu lãng với chút phảng phất khói thuốc. Thưởng thức giọng hát của cô giống như được nếm một ly cà phê đường đen thật đặc.
Chất giọng khàn đặc biệt của Hồ Ngọc Hà đã từng khiến nhạc sĩ Huy Tuấn thích thú. Anh nói:
"Người đẹp đi hát từng là một trào lưu của Vpop, nhưng bản thân họ chưa từng được nhìn nhận một cách nghiêm túc.
Tôi khá bất ngờ khi cô ấy đặt vấn đề muốn hợp tác làm album một cách đàng hoàng. Đánh giá một cách công tâm, giọng hát của Hà khá đặc biệt, chỉ cần cô ấy cất tiếng hát lên thì người ta biết đó là Hồ Ngọc Hà và đây là điều không phải ai cũng có".
Đặc biệt hơn cả, Hồ Ngọc Hà thuộc type giọng hỏa, một type giọng ít thấy hơn so với những ca sĩ khác (đa số là giọng kim, giọng thổ). Có thể kể tới một số ca sĩ thuộc type giọng này là: Kim Burrell, Fantasia, Phương Thanh, Ngọc Anh…
Đặc trưng của type giọng hỏa là không có lõi (nên dễ bị nhầm là cột hơi yếu, giọng yếu, chênh vênh), nhưng lại có độ bén, tỏa và linh hoạt. Bởi vậy, Hồ Ngọc Hà hát lúc nào cũng cháy, hừng hực nhiệt huyết, căng tràn cảm xúc và dễ dàng bung tỏa giọng hát đến "phá tan" tất cả, hát như bằng cả tâm can.
Bằng sự linh hoạt của giọng hỏa kết hợp cùng tư duy nhạy bén, khả năng xử lí ca khúc tài tình, Hồ Ngọc Hà dễ dàng thích nghi với nhiều dòng nhạc, đúng như ca sĩ Đức Tuấn Từng nói:
"Trời không phú cho Hà một giọng hát khủng khiếp, cao vút hay những quãng rộng thênh thang. Đó là những hạn chế. Nhưng chính từ những hạn chế ấy, người ta mới thấy được sự thông minh của nữ ca sĩ Hồ Ngọc Hà.
Cô ấy đã biến những khuyết điểm ấy thành thế mạnh của mình. Với chất giọng khàn đó, Hà đã biết cách xử lý tinh tế và phù hợp với nhiều thể loại âm nhạc".
Dù giọng trầm và bị cho là "giống đàn ông", nhưng Hồ Ngọc Hà lại khi hát vô cùng nữ tính, nhẹ nhàng, sóng sánh chất "đàn bà". Điều này có được nhờ cách xử lý ca khúc đầy tinh tế, tình cảm, hưng không bị sến và quê như nhiều ca sĩ Vpop khác ở cô.
Ca sĩ Nguyễn Ngọc Anh từng chia sẻ, trước đây, trong một lần ngồi ô tô, cô vô tình nghe đươc ca khúc Yêu thương mong manh do Hồ Ngọc Hà thể hiện. Vì quá ấn tượng với cả người hát và giai điệu ca khúc nên cô đã quyết định chọn Yêu thương mong manh để thi trong Sao Mai Điểm Hẹn.
Hồ Ngọc Hà hát Yêu thương mong manh thời gian đầu sự nghiệp
Nỗi đau âm thầm và cuộc phẫu thuật định mệnh
Thời gian đầu đi hát, giọng hát Hồ Ngọc Hà còn yếu và chưa mở rộng được quãng giọng. Hơn nữa, do phần lớn các ca khúc ban đầu của Hồ Ngọc Hà phần lớn thuần Ballad trữ tình, hát thủ thỉ, tâm tình nên cô cũng không có cơ hội rèn luyện quãng cao.
Chính vì thế, Hồ Ngọc Hà liên tục bị chê bai, dị nghị và nghi ngờ về khả năng trở thành ca sĩ thực thụ.
Mọi người không hề biết rằng, Hồ Ngọc Hà có một khối u nang trong thanh quản, gây đau đớn và khiến cô gặp nhiều khó khăn trong ca hát hơn những ca sĩ khác. Cô âm thầm chịu đựng suốt một thời gian dài mà không công bố.
Hồ Ngọc Hà không muốn đi phẫu thuật ngay vì thanh quản là tài sản lớn nhất với ca sĩ. Trong khi đó, phẫu thuật thanh quản lại rất nguy hiểm, có thể khiến ca sĩ mất đi giọng hát bất cứ lúc nào.
Diva nhạc kịch Julie Andrews từng mất giọng không thể phục hồi sau một lần phẫu thuật thanh quản. Nhiều ca sĩ trên thế giới như Mariah Carey phải chấp nhận sống chung với lũ, không phẫu thuật dị tật thanh quản để bảo toàn giọng hát của mình.
Chỉ tới khi quá đau đớn, không thể chịu được, Hồ Ngọc Hà mới quyết định sang Singapore phẫu thuật để trị dứt điểm tình trạng này. Cô chia sẻ:
"Tôi bị nang nước ở trong dây thanh quản, dẫn đến giọng bị rè và hay đau, buộc phải phẫu thuật. Tôi đã đi khám nhiều lần ở Singapore, nên quyết định mổ với một bác sĩ rất giỏi. Đây cũng là người thường xuyên mổ và kiểm tra thanh quản định kỳ cho các ca sĩ.
Thật ra lúc đầu tôi cũng sợ đau và sợ nhiều thứ khác nữa. Nhưng, phẫu thuật xong tôi thấy mọi thứ khá ổn. Sau khi phẫu thuật, tôi được về khách sạn ngay".
May mắn đã mỉm cười với Hồ Ngọc Hà, cô không những không bị mất giọng, mà ca phẫu thuật còn thành công tới mức giúp cô giải phóng được giọng hát vốn bị kìm nén bấy lâu nay của mình.
Hồ Ngọc Hà hát Tìm lại giấc mơ
Hồ Ngọc Hà vốn được học hành bài bản tại Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, nên kĩ thuật hát của cô khá tốt, đúng như lời ca sĩ Lệ Quyên từng nói:
"Cô ấy hơn những người tay ngang là được đào tạo chuyên môn và nền tảng về âm nhạc, cho nên cách xác định lối đi và cách thể hiện trong âm nhạc rất sâu sắc và giàu cảm xúc".
Bởi vậy, khi giọng hát được giải phóng, Hồ Ngọc Hà như cá gặp nước, đã lao vào luyện thanh không biết mệt. Cô chăm chỉ dành ra nhiều giờ trong ngày chỉ để luyện thanh và mở rộng quãng giọng của mình.
Sự chăm chỉ, nỗ lực phấn đấu của Hồ Ngọc Hà cuối cùng đã được ông trời đền đáp. Kết quả, cô ngày một vươn tới những note cao không ai có thể ngờ tới.
Vào một ngày cuối năm 2012, trong khi trình diễn ca khúc Tìm lại giấc mơ tại một phòng trà, Hồ Ngọc Hà đã bất ngờ belt tới D5 khi lên đoạn điệp khúc cao trào. Đó là lần đầu tiên công chúng được thấy một đẳng cấp khác ở nữ ca sĩ vốn bị chê bai, dè bỉu là "hát như vịt đực", "hát không ra hơi" này.
Điều đáng nói là, cú belt D5 của Hồ Ngọc Hà không phải cố ré lên hay rướn lên, gào thét để chạm note như nhiều ca sĩ khác, mà hoàn toàn có sự kiểm soát kĩ thuật đầy đủ.
Cô hát rất sảng khoái, thoải mái và chạm được tới khoảng vang trong cơ quan phát âm để bắn note ra ngoài căng tràn, vang dội. D5 của Hồ Ngọc Hà rất mở và đầy đủ lực.
Sau lần đó, nhiều người vẫn hoài nghi và dè bỉu rằng, Hồ Ngọc Hà chỉ ăn may chứ còn lâu mới làm lại được như thế. Nhưng không, Hồ Ngọc Hà liên tục belt C5, D5 trong vô số màn trình diễn tiếp theo, khiến dân tình phải tâm phục khẩu phục.
Không hài lòng với những gì đã đạt được, Hồ Ngọc Hà tiếp tục rèn luyện để mở rộng quãng giọng của mình hơn nữa. Từ D4, cô lên tới E5, F5, F#5 và chạm tới cả G#5 (giọng thật).
Đây là điều không tưởng với một ca sĩ Việt Nam từ trước đến nay. Ai cũng biết, F5, G#5 là những note rất cao với giọng nữ, mà chỉ những giọng nữ cao kĩ thuật đầy mình như Hồ Quỳnh Hương, Thu Minh mới belt được tới.
Nhưng Hồ Ngọc Hà đã thực hiện cú xoay chuyển chưa từng có, khi từ một giọng nữ trầm khàn chuyên hát tone thấp, lại có thể belt cao đến như vậy. Và hiển nhiên, belt cao ở đây không phải ré lên, gào lên như nhiều ca sĩ khác, mà được sử dụng mixed voice khá tốt.
Ngoài Hồ Ngọc Hà, tại Việt Nam trước giờ chưa có giọng nữ trung trầm nào lên được tới G#5 bằng giọng thật. Nói cách khác, Hồ Ngọc Hà đã khiến cả showbiz, từ giới chuyên môn tới công chúng phải ngoái nhìn lại cô.
Anti fan vì không thể chấp nhận được sự thật này nên đã đồn nhau rằng mỗi lần Hồ Ngọc Hà hát cao thực chất là nhờ Phương Uyên hát bè sau cánh gà. Nhưng việc Hồ Ngọc Hà có thể hát cao ở mọi lúc, mọi nơi đã khiến họ phải hổ thẹn về lời nói của mình.
Chú thích thuật ngữ thanh nhạc:
- Note khá trầm: C2/C#2, D2/D#2, E2. F2/F#2, G2/G#2, A2/A#2, B2.
- Note trầm: C3/C#3, D3/D#3, E3, F3/F#3, G3/G#3, A3/A#3, B3.
- Note trung: C4/C#4, D4/D#4, E4, F4/F#4, G4/G#4, A4/A#4, B4.
- Note cao: C5/C#5, D5/D#5, E5, F5/F#5, G5/G#5, A5/A#5, B5.
- Note rất cao: C6/C#6, D6/D#6, F6/F#6, G6/G#6, A6/A#6, B6.
- Mixed voice: Hát pha giữa chest voice và head voice. Trong mixed voice có full mixed (hát pha toàn giọng) và light mixed (hát pha nửa giọng).
- Vibrato: Ngân rung.
- Piano: Hát nhỏ giọng vừa phải.
- Pianissimo: Hát rất nhỏ giọng.
- Diminuendo: Hát nhỏ dần.
- Fortissimo: Hát to dần.
- Subito piano: Hát nhỏ đột ngột.
- Subito forte: Hát to đột ngột.
- Forte piano: Hát to nhỏ liên tiếp.
- Messa di voce: Hát nhỏ - to - nhỏ liên tiếp.
- Airy voice: Âm hơi.
- Full lirico soprano: Nữ cao đầy đặn.
- Falsetto: Giọng gió.
- Head voice: Giọng đầu.
- Chest voice: Giọng ngực.
- Support: Hỗ trợ các vị trí âm thanh và kĩ thuật trong ca hát.
- Strain: Hát căng thẳng.
- Cadenza: Biến tấu hoa mĩ không có trong tổng phổ gốc.
- Staccato: Hát ngắt.
- Trillo: Rung láy.
- Legato: Hát liền giọng.
- Voice project: Phóng âm.
- Mask resonance: Cộng hưởng độ vang ở vùng mặt.
- Head resonance: Cộng hưởng độ vang ở vùng đầu trán.
- Throaty: Hát dính cổ
- High larynx: Cao thanh quản.
- Melisma: Luyến láy trên nhiều cao độ khác nhau (thường là từ cao xuống thấp).
- Run/riff: Chạy note phức tạp.
- Glissando: Hát vuốt tốc độ nhanh.
- Phân loại giọng theo ngũ cung: Giọng thổ, giọng thủy, giọng hỏa, giọng mộc, giọng kim.