Gần đây trên đường phố thủ đô nước Cộng hòa Trung Phi xuất hiện những chiếc áo phông in hình một người đàn ông để râu với mái tóc bồng bềnh và gương mặt gây thiện cảm. Đó là hình ảnh của Dmitry Sytii, 34 tuổi, người được cho là đại diện hiện thời của tổ chức quân sự tư nhân Wagner ở lục địa đen.
Kể từ khi trùm Wagner Yevgeny Prigozhin thiệt mạng trong một vụ rơi máy bay hồi tháng trước, Sytii đột ngột bị đẩy vào trung tâm một cuộc xung đột liên quan tới số phận đế chế tỷ đô xây đắp bằng vàng, gỗ và kim cương của Wagner ở châu Phi.
Theo Wall Street Journal, với mức độ hiểu biết về các công ty và mạng lưới của Wagner, Sytii, một người "Tây học", nhiều khả năng sẽ giữ vai trò chủ chốt.
Thông tin liên quan tới vai trò của Sytii với các hoạt động của Wagner ở châu Phi dựa trên các cuộc phỏng vấn do WSJ thực hiện với nhiều người thân cận với Wagner, bao gồm cả các đối tác kinh doanh và chính trị gia ở những nước mà Wagner hiện diện, cùng nhiều quan chức và cựu quan chức an ninh quốc tế.
Dmitry Sytii, người được cho là nhân vật tiếp quản đế chế kinh doanh của Wagner tại châu Phi. Ảnh: Getty Images
Từ phiên dịch viên trở thành nhân vật chủ chốt của Wagner
Sytii có mối quan hệ thân cận với chính giới nước sở tại và sống trong một căn biệt thự xa hoa ở thủ đô Bangui. Anh ta sử dụng một chiếc SUV Toyota màu bạc không gắn biển số để đi lại. Sytii cũng thường xuyên sang các nước lân cận như Cameroon, Chad.
Sytii đã quản lý các hoạt động tuyên truyền và kinh doanh của Wagner tại châu Phi trong nửa thập kỷ qua. Mái tóc dài và bộ dạng mảnh khảnh khiến anh ta nổi bật giữa hàng ngũ chiến binh lực lưỡng, xăm trổ của Wagner. Sytii theo học chuyên ngành kinh doanh ở Paris và được cho là thông thạo tiếng Nga, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Pháp.
WSJ dẫn nguồn tin thân cận với các hoạt động kinh doanh cho biết, Sytii giám sát một mạng lưới các công ty bình phong mà nhóm này sử dụng để xuất khẩu vàng, kim cương, gỗ và các vật liệu thô từ địa bàn của anh ta ở Cộng hòa Trung Phi. Sytii cũng tham gia chỉ đạo các cơ sở truyền thông và chiến dịch mạng xã hội tuyên truyền do Wagner tài trợ.
Cộng hòa Trung Phi là thuộc địa cũ của Pháp với 5 triệu dân và mặc dù giàu tài nguyên thiên nhiên, nước này vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới. Wagner bắt đầu hoạt động tại Cộng hòa Trung Phi vào năm 2017, theo lời mời của Tổng thống Faustin-Archange Touadéra trong bối cảnh chính quyền của ông bị các nhóm phiến quân nổi dậy phong tỏa.
Sytii là một trong những người đầu tiên của Wagner đặt chân tới Cộng hòa Trung Phi.
Theo học ngành thương mại quốc tế tại St. Petersburg trước khi tốt nghiệp thạc sĩ marketing và kinh doanh tại Paris, Sytii viết trong một bản CV đăng tải trên internet hồi 2015 như sau: "Mong muốn làm việc cho một công ty quốc tế trong lĩnh vực công nghệ cao, có thể thử thách kỹ năng và năng lực của bản thân bằng các nhiệm vụ thú vị".
Theo Bộ Tài chính Mỹ, Sytii được Trung tâm Nghiên cứu Internet của Prigozhin tuyển dụng. Công việc đầu tiên của anh ta ở Cộng hòa Trung Phi là làm phiên dịch viên. Trong vòng vài tháng, Sytii đăng ký công ty đầu tiên của Wagner ở Cộng hòa Trung Phi, Lobaye Invest, và được cấp phép khai thác vàng, kim cương. Công ty này hiện đã bị Mỹ và EU cấm vận.
Danh bạ từ điện thoại di động của Sytii hồi 2018 mà All Eyes on Wagner, một tổ chức phi chính phủ chuyên theo dõi hoạt động của Wagner, có được cho thấy mức độ tham gia của Sytii trong các hoạt động của Wagner. Anh ta có thông tin liên lạc của một cơ quan vận tải container và một công ty buôn bán thiết bị khai thác kim cương Nam Phi.
Tại Cộng hòa Trung Phi, Wagner đăng ký nhiều công ty bình phong mới sau khi những công ty hiện có bị cấm vận, WSJ dẫn nguồn thạo tin cho biết.
Hồi 2019, người được xác định trong danh bạ là lái xe của Sytii đã thành lập một công ty buôn bán vàng, kim cương. Công ty này đã bị Mỹ đưa vào danh sách cấm vận vì cho là công ty bình phong của Wagner.
Cùng ngày hôm đó, một trong số bạn Facebook của người lái xe đã đăng ký một doanh nghiệp mới. Doanh nghiệp này đã được nhượng quyền khai thác gỗ lớn vào năm 2021. Các thông tin nêu trên có trong tài liệu mà All Eyes on Wagner đăng tải và được WSJ xem xét.
Giới chức Mỹ và châu Âu đã đưa Sytii vào danh sách đen vì những gì Sytii làm với Wagner ở châu Phi, đồng thời đóng băng tất cả tài sản có thể thuộc sở hữu của anh ta trong khu vực.
"Đế chế" vàng, kim cương ở lục địa đen
Cộng hòa Trung Phi được xem như trung tâm đầu não cho các hoạt động của Wagner ở châu Phi và cũng là nơi diễn ra các hoạt động kinh tế của tổ chức này.
Wagner được các đồng minh của mình ưu ái tạo điều kiện tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Hồi 2020, công ty tài nguyên Midas Resources, một công ty có liên quan tới Wagner, đã giành được quyền kiểm soát mỏ Ndassima ở Cộng hòa Trung Phi. Theo ước tính của chủ nhân trước đó, Ndassima có trữ lượng vàng với giá trị lên tới 2,7 tỉ USD.
Mỏ vàng Ndassima thuộc Cộng hòa Trung Phi. Ảnh: WSJ / PLEIADES © CNES 2023
Để ngăn chặn rò rỉ thông tin chi tiết về hoạt động tại Cộng hòa Trung Phi, Wagner đã có một số động thái như yêu cầu lái xe tải vận chuyển hàng hóa phải giao nộp điện thoại khi thực hiện các hành trình đi và đến mỏ vàng Ndassima.
Trong khi đó, các chuyến vận chuyển gỗ tới cảng Douala (Cameroon) đều có thành viên Wagner đi theo kèm cặp trên cabin. Các tài liệu liên quan tới quá trình vận chuyển phải được chuyển giao ngay khi tới cảng, các lái xe của Wagner chia sẻ với WSJ.
Vài tuần sau cái chết của Prigozhin, Sytii đã nỗ lực để bảo toàn những gì Prigozhin để lại ở lục địa đen, WSJ dẫn nguồn 1 đối tác kinh doanh của Wagner và 1 quan chức an ninh châu Âu cho biết. Sytii khởi hành tới Douala, đường thoát chính của Wagner để vận chuyển hàng hóa từ Cộng hòa Trung Phi.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy mỏ vàng Ndassima vẫn tiếp tục hoạt động.
Báo Pravda (Nga) đã hỏi Sytii về tương lai của Wagner ở châu Phi và nhận được hồi đáp như sau.
"Tôi không có câu trả lời cho những câu hỏi này", Sytii nói, "Tôi cho rằng mọi thứ vẫn y nguyên như cũ và chúng tôi vẫn đang làm việc".
Hiện chưa rõ liệu đế chế ở châu Phi của Wagner có được giữ nguyên vẹn hay không và Sytii sẽ nắm quyền trong bao lâu nhưng các quan chức Nga đã báo cho các nước châu Phi có quan hệ thân cận với Wagner rằng họ sẽ thắt chặt kiểm soát hơn đối với nhóm này.
WSJ dẫn nguồn quan chức an ninh phương Tây cho biết, chính quyền Cộng hòa Trung Phi đã liên lạc với Moscow và bày tỏ mong muốn Sytii cùng các thành viên lâu năm của Wagner lưu lại nước này vì sợ rằng việc họ rời đi sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực tới nỗ lực chống phiến quân nổi loạn của chính phủ.