Một phi vụ bẩn thỉu
Nhiều thông tin thú vị về hoạt động mờ ám của Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA) mới chỉ được hé lộ gần đây, trong đợt giải mật một loạt hồ sơ lưu trữ liên quan tới vụ ám sát Tổng thống Mỹ John F. Kennedy (JFK) vào năm 1963.
Các hồ sơ JFK - được Cơ quan lưu trữ quốc gia Mỹ công bố theo từng đợt kể từ năm ngoái - khiến dư luận quan tâm bởi nó có thể chứa thông tin mới về âm mưu sát hại vị tổng thống được nhiều người Mỹ yêu mến. Tuy nhiên nằm khuất trong đó là những chi tiết đặc biệt về hoạt động của CIA nhằm tuyển mộ hai tay mafia Sam Giancana và Johnny Roselli vào âm mưu sát hại Fidel Castro, nhà lãnh đạo trẻ trung của chính quyền cách mạng Cuba trong những năm 1960.
Câu chuyện bắt đầu vào cuối những năm 1950, khi sự tự tin vào vị thế siêu cường của nước Mỹ vấp phải mối đe dọa từ phía Liên Xô. Mỹ lo ngại Liên Xô sẽ mở rộng ảnh hưởng và khả năng đe dọa thông qua Cuba nên đã tính tới việc lật đổ chính quyền nước này.
Từ tháng 8.1960, các lãnh đạo hàng đầu của CIA đã lên kế hoạch trừ khử ông Fidel Castro, theo một tài liệu của CIA phát hành năm 1967 mới được giải mật. Kế hoạch này được Tổng thống Mỹ Dwight D. Eisenhower phê chuẩn và tiếp tục được Tổng thống Kennedy tiếp nối khi lên nhậm chức vào năm 1961.
Không muốn trực tiếp vấy máu, CIA đã tìm cách sắp đặt để vụ ám sát trông giống như một hoạt động do tội phạm có tổ chức thực hiện. Giancana và Roselli khi ấy đều ở đỉnh cao sự nghiệp, đang cùng nhau kiểm soát một đế chế mafia gốc Sicily trị giá nhiều triệu đô la, lớn hơn cả 5 gia đình mafia gốc Sicily lớn nhất New York cộng lại.
Giancana là ông trùm khét tiếng bạo lực của băng Chicago Outfit với đại bản doanh đặt ở thành phố Chicago, luôn mơ ước xuất khẩu đế chế tội ác của mình tới khu vực Mỹ Latin. Trong khi đó Roselli, còn có biệt danh “Johnny đẹp mã” vì vẻ ngoài giống tài tử điện ảnh, chịu trách nhiệm giúp băng Chicago Outfit kiểm soát địa bàn Hollywood và Las Vegas.
Roselli tới điều trần trước một ủy ban của Thượng viện Mỹ vào tháng 6.1975 về kế hoạch ám sát ông Fidel.
Ban đầu CIA cử Robert Maheu tiếp cận với Roselli để bàn chuyện giết Fidel. Maheu là một tay trung gian chuyên bắt mối cho CIA - một vùng đệm giúp che chắn cơ quan này và Nhà Trắng khỏi các hậu quả tai tiếng do hành động của họ gây ra. Sau cuộc gặp ban đầu, Roselli lôi Giancana và Santos Trafficante, kẻ được mệnh danh là trùm mafia hùng mạnh nhất ở Cuba dưới thời nhà độc tài Batista, vào cuộc.
Khi Maheu nói rằng CIA sẽ trả 150.000 USD tiền thưởng nếu cả bọn đồng ý giết Fidel, Roselli và Sam Giancana đều lên tiếng từ chối nhận tiền. Không phải vì chúng kinh sợ. Cả hai đều nói sẽ giết ông Fidel... miễn phí.
Mặc dù Roselli và Giancana đều viện dẫn các lý do “ái quốc” khi chấp nhận nhiệm vụ, thực sự cả hai đã có những toan tính và động cơ riêng. Sau khi lên nắm quyền ở Cuba, Fidel đã ra lệnh đóng cửa nhiều sòng bạc ở Havana, vốn đem lại lợi nhuận rất lớn cho mafia, khiến cả hai thiệt hại nặng nề.
Hồ sơ JFK mới giải mật cũng cho thấy cả hai tin rằng việc hợp tác với chính quyền tham gia một hoạt động rủi ro cao như vụ ám sát Fidel có thể giúp chúng có “kim bài miễn tử” và sẽ khiến nhà chức trách phải để yên cho chúng làm ăn tại đất Mỹ.
Nhưng kế hoạch chết chóc này đã suýt đổ bể ngay khi đi vào thực hiện trong năm 1961 vì một sự cố tình tay ba khá hài hước. Cuối năm đó, Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) phát hiện ra rằng các điệp viên CIA, trong nỗ lực lấy lòng Giancana và Roselli, đã cài máy nghe trộm trái phép tại một căn phòng khách sạn ở Las Vegas. Căn phòng này thuộc về nghệ sĩ hài Dan Rowan, người bị nghi ngờ đang cạnh tranh để chiếm lấy con tim bạn gái Giancana là nữ nghệ sĩ nổi tiếng Phyllis McGuire.
Khi hay tin về hoạt động hợp tác mờ ám này, Giám đốc FBI J. Edgar Hoover đã muốn xới tung vụ việc và khởi tố các điệp viên CIA cũng như bộ đôi Giancana - Roselli. Nhưng CIA lại muốn bảo vệ Giancana và Roselli để phục vụ cho mục tiêu quan trọng hơn là giết Fidel Castro.
Giới chức CIA đã tìm gặp Bộ trưởng Tư pháp Robert Kennedy, em trai tổng thống, để giải thích ngọn ngành câu chuyện. Robert Kennedy đồng ý từ bỏ cuộc điều tra hình sự chống lại Giancana và Roselli, nhưng cảnh cáo CIA phải báo trước cho ông biết nếu còn có ý định hợp tác với tội phạm thêm một lần nữa.
Vắt chanh bỏ vỏ
Tất cả những tính toán đen tối của người Mỹ rốt cục không mang về trái ngọt như họ mong muốn. Giancana và Roselli đã thất bại, bất chấp việc nhận được sự ủng hộ tối đa về tiền bạc và hậu cần của CIA. Theo hồ sơ JFK, nhóm định dùng Juan Orta, một sĩ quan quân đội Cuba từng nhận tiền lại quả từ các sòng bạc và nay đang trong cảnh khó khăn tài chính, để ám sát Fidel Castro. Orta được lựa chọn bởi nhân vật này có khả năng tiếp cận gần Fidel và đang bất mãn với chính quyền.
Đánh giá khả năng sử dụng súng hoặc bom để ám sát Fidel là không khả thi, nhóm đã chọn thuốc độc. Các nhà khoa học của CIA đã chế ra một loại thuốc độc đặc biệt, khó lần ra dấu vết để phục vụ cho nhiệm vụ này. Tổng cộng 6 viên thuốc được chế ra và sau khi qua kiểm tra kỹ càng về khả năng gây tác động, 3 viên được chuyển cho nhóm.
Thuốc tiếp tục được chuyển tới cho Juan Orta, nhưng sau vài lần thử đầu độc ông Fidel không thành, người này đã chùn tay, quyết định rút lui. Trước khi ra đi, Orta có giới thiệu với nhóm một nhân vật khác là Tony Varona, một người Cuba sống lưu vong ở Mỹ, rằng đây sẽ là lựa chọn hoàn hảo để thực hiện âm mưu giết Fidel.
Cần biết rằng Varona rất được chính quyền Tổng thống Kennedy mến mộ, được báo chí Mỹ tung hô là “chiến binh tự do”. Nhưng chính Giám đốc FBI Hoover đã cảnh báo với Robert Kennedy về việc Varona có những mối quan hệ với “một số nhân vật trong giới kinh doanh cờ bạc trái phép”. Bất chấp cảnh báo, CIA vẫn bắt liên lạc với Varona và ông ta đồng ý tham gia kế hoạch giết Fidel.
Để chuẩn bị cho chuyến thâm nhập vào Cuba, Varona yêu cầu CIA gửi cho 10.000 USD tiền chi tiêu và các trang thiết bị liên lạc trị giá 1.000 USD. Tuy nhiên chẳng rõ hoạt động của Varona có đi tới đâu không, bởi âm mưu ám sát Fidel Castro đã bị hủy bỏ sau vụ bê bối Vịnh con Lợn, trong đó các lực lượng lưu vong dưới sự hỗ trợ của Mỹ đã mở cuộc tấn công bất ngờ vào Cuba nhưng không thể lật đổ chính quyền cách mạng.
Từ sau vụ Vịnh con Lợn, CIA bắt đầu giai đoạn 2 trong chiến dịch chống lại chính quyền Cuba và giao quyền điều hành cho William Harvey, một trong những đặc vụ được tổ chức tin tưởng nhất. Harvey đã lên kế hoạch thực hiện nhiều hoạt động phá hoại chống Cuba, bao gồm các phi vụ phá hoại trên biển và trên đất liền, nhưng không thành công lắm.
Ở Washington, anh em nhà Kennedy bắt đầu sốt ruột và muốn CIA đem về kết quả. “Tại sao quý vị không thể xử lý vấn đề theo cách điệp viên 007 thực hiện nhỉ” - Robert Kennedy từng hỏi Harvey vào năm 1962 về hoạt động ám sát Fidel.
Trong quá trình hoạt động chống Cuba, Harvey dần có cảm tình với Roselli, một phần vì thấy tay mafia này thực sự muốn giết nhà lãnh đạo Cuba. Hồ sơ cho thấy Maheu và Giancana dần rút khỏi kế hoạch ám sát Fidel, nhưng Roselli vẫn tiếp tục nghiền ngẫm các biện pháp mới. Sử dụng vốn của CIA, Roselli điều hành một trại bí mật nằm ở Key Largo, Florida, chuyên huấn luyện vũ trang cho những người Cuba lưu vong có tư tưởng chống Fidel. Những kẻ sau khi được đào tạo xong thường dùng xuồng cao tốc đột nhập vào Cuba trong đêm và chuyển vũ khí cho các nhóm chống đối ở đây.
Roselli thậm chí đã có lần đi cùng một chuyến chở hàng như thế và bị tàu tuần tra Cuba tấn công bắn thủng xuồng. Ông ta đã nỗ lực thoát khỏi chiếc xuồng đang bị chìm dần và may mắn sống sót.
Khoảng năm 1962, CIA tạo một hồ sơ có tên “Dự án Johnny” có ghi đầy đủ các hoạt động “anh hùng” của Roselli và giữ kín nó trong két sắt. Dữ liệu lưu trữ cho thấy hồ sơ có số 667270, tuy nhiên tới nay người ta đã không thể tìm thấy nó nữa.
Hồ sơ JFK cũng cho rằng Giancana có thể đã tự ý triển khai những chiến dịch chống Fidel của riêng gã thông qua việc hợp tác với một tay anh chị có tên Richard Cain. Tuy nhiên thông tin về hoạt động của Giancana không có đầy đủ.
Vụ ám sát JFK diễn ra vào tháng 11.1963 đã thay đổi mọi thứ liên quan tới hai tay anh chị này. Khi đó Harvey đã bị cấp trên ở CIA điều chuyển do quá mệt mỏi trước các hoạt động không hiệu quả của ông này. Sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Lyndon B. Johnson không ủng hộ kế hoạch ám sát Fidel nữa.
Tình hình thay đổi khiến Giancana và Roselli đột nhiên thấy mình rơi trở lại tầm ngắm của Cục điều tra liên bang Mỹ. Trong vòng một thập kỷ tiếp theo, Giancana tránh rắc rối với luật pháp Mỹ bằng cách tới Mexico và cố gây dựng một hệ thống sòng bạc ở vùng Caribea. Roselli không chạy trốn mà ở lại Las Vegas và giúp Maheu mua lại các sòng bạc từng do mafia kiểm soát.
Nhưng Roselli gặp rắc rối khi FBI phát hiện một kế hoạch cờ bạc bịp mà gã đang điều hành tại sòng bạc Friars Club. Roselli gian lận bằng cách gắn thiết bị ghi hình lên trần nhà và nhờ đó biết được các quân bài của người chơi.
Với hy vọng có thể sử dụng “kim bài miễn tử”, Roselli đe dọa sẽ công khai toàn bộ kế hoạch ám sát Fidel mà CIA hợp tác với mafia - một kế hoạch khi ấy vẫn còn là bí mật, không được Quốc hội và công chúng Mỹ biết. Khi tin tức rò rỉ ra ngoài và tới tai báo chí, Roselli cùng Giancana đã được triệu tập tới điều trần trước một ủy ban của Thượng viện Mỹ để nói về các hoạt động sai trái của CIA.
Nhưng trước khi có thể làm được điều này vào năm 1975, Giancana đã bị bắn chết tại Chicago, theo cùng một cách thức mà CIA từng ao ước có thể thực hiện với Fidel Castro. Tức giận và lo sợ sau cái chết của bạn, vào tháng 5.1975 Roselli đã khai hết trước ủy ban điều trần của Thượng viện về phi vụ Cuba. Nhằm thu hút thêm sự quan tâm, Roselli còn nói rằng ông ta có “tin tức tay trong” về âm mưu ám sát Kennedy. Thông tin này khiến một ủy ban của Hạ viện Mỹ muốn nghe lời khai của Roselli.
Năm 1976, Roselli và Trafficante đi chơi cùng nhau ở Florida. Chỉ 2 tuần trước buổi điều trần ở Hạ viện Mỹ, Roselli được tìm thấy đã chết trong một chiếc thùng phuy sắt. Xác ông ta bị vứt lại tại một khu vực cách khách sạn Fountainbleau không xa. Hồ sơ JFK cho thấy cảnh sát nghi ngờ Trafficante đã giết Roselli và có thể là cả Giancana. Tới giữa những năm 1970, các điều tra viên làm việc cho Hạ viện Mỹ kết luận rằng Trafficante đang “chơi trò hai mặt” khi vừa cấp tin cho phía Fidel, vừa bắt tay làm ăn với các tay mafia được CIA ủng hộ.
Được biết ngoài âm mưu ám sát Fidel, các cuộc điều trần do Quốc hội Mỹ thực hiện vào những năm 1970 còn cho thấy CIA có liên quan tới các âm mưu ám sát chống lại lãnh đạo Congo Patrice Lumumba và lãnh đạo Cộng hòa Dominica Rafael Trujillo hồi những năm 1960. Phải tới năm 1976, chính quyền Mỹ mới ra lệnh chấm dứt các hoạt động ám sát lãnh đạo nước ngoài vào thời bình.
Năm ngoái, khi nghe phóng viên Fox News đặt câu hỏi về việc có phải chính quyền Nga ám hại đối thủ chính trị, Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đặt bút phê chuẩn việc công bố các hồ sơ JFK, đã trả lời: “Ngoài kia có rất nhiều sát thủ. Các anh nghĩ rằng đất nước chúng ta thánh thiện đến thế sao?”.