Dũng cảm và đầy tham vọng, Jack Ma đã xây dựng một trong những đế chế kinh doanh lớn nhất Trung Quốc từ con số không, tạo ra tài sản hàng tỷ USD và truyền cảm hứng về các đổi mới kỹ thuật số cho hàng trăm triệu người trên khắp thế giới. Tờ WSJ nhận định, Jack Ma không phải là "Jeff Bezos, Elon Musk hay Bill Gates của Trung Quốc". Ông ấy xếp ngang hàng với họ.
Vậy mà giờ đây, Jack Ma đã gần như biến mất hoàn toàn. Bắc Kinh dường như đang nhận ra những đổi mới quá nhanh trong lĩnh vực công nghệ chứa nhiều rủi ro dù họ từng coi đây động lực hữu ích để Trung Quốc bắt kịp phương Tây.
Theo những người biết vấn đề, Jack Ma đã không bắt kịp với các quan điểm đang thay đổi của Bắc Kinh và hành xử như một doanh nhân kiểu Mỹ.
Việc Jack Ma ở ẩn sau một bài phát biểu vào tháng 10, khi ông chỉ trích các cơ quan quản lý Trung Quốc vì đã kìm hãm sự đổi mới tài chính đã gây ra hậu quả lớn. Chỉ vài ngày sau đó, vụ IPO kỷ lục trị giá hơn 34 tỷ USD của Ant Group đã bị đình chỉ.
Kể từ đó, Ant buộc phải cơ cấu lại hoạt động kinh doanh của mình, khiến các nhân viên và nhà đầu tư của công ty rơi vào tình trạng lơ lửng.
Chưa dừng lại ở đó, Bắc Kinh còn quyết định phạt tiền và tiến hành các cuộc điều tra nhắm vào các công ty của Jack Ma, cũng như các công ty khác như gã khổng lồ gọi xe Didi Global Inc. và chủ sở hữu của TikTok ByteDance.
Thông điệp của chính quyền đã quá rõ ràng, họ yêu cầu các gã khổng lồ công nghệ phải tuân thủ chặt chẽ hơn các quy định của nhà nước. Các công ty này hiện đã nắm giữ rất nhiều vốn và dữ liệu người dùng, đã phát triển quá lớn, vượt tầm kiểm soát.
Nguồn tin của WSJ cho biết, thời điểm này, Jack Ma, 56 tuổi đang dành thời gian chơi golf và học Đạo giáo để thay thế cho các lịch trình đi công tác và gặp gỡ các nhà lãnh đạo thế giới như thường lệ. Ông đã thuê một giáo viên để học vẽ sơn dầu, bắt đầu với hình ảnh chim và hoa, sau đó chuyển sang phong cách trừu tượng.
Những người quen thuộc với các hoạt động của Jack Ma cho biết ông cũng đã đến Bắc Kinh để cố gắng giải quyết ổn thỏa mọi thứ. Tuy nhiên, các quan chức cho biết nỗ lực của Jack Ma quá ít và quá muộn. Ông đã đi quá xa giới hạn.
Ông Hu, một giám đốc độc lập trong hội đồng quản trị của Ant thì khẳng định: "Tôi sẽ mô tả mối quan hệ của Jack với các cơ quan quản lý Trung Quốc là tích cực và lành mạnh".
Nghe theo tiếng gọi của con tim
Khi Jack Ma bắt đầu khởi nghiệp vào những năm 1990, ông bị cuốn hút bởi tiềm năng của Internet trong việc mang sự đổi mới cho xã hội Trung Quốc. Sau khi Jack Ma ra mắt Alibaba như một nền tảng kinh doanh với doanh nghiệp vào năm 1999, ông đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình.
Alibaba bùng nổ vào cuối những năm 2000, và Ma xuất hiện trên các áp phích và màn hình TV treo trong các cửa hàng tiện lợi và tại các khu vực chờ sân bay và đường sắt trên khắp Trung Quốc. Hàng triệu người đã theo dõi ông nói về công thức của mình để thành công.
"Sự thành công hay thất bại của một công ty thường phụ thuộc vào việc người sáng lập có thể làm theo trái tim của mình hay không," ông nói trong một bài phát biểu đầu tiên.
Sau khi ra mắt Taobao, Jack Ma tiếp tục mở ra Alipay, dịch vụ thanh toán trực tuyến tạo ra cho các giao dịch trên nền tảng thương mại điện tử của Alibaba.
Jack Ma nói, các ngân hàng Trung Quốc đã không làm đủ để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ vì họ tập trung quá nhiều vào các doanh nghiệp nhà nước. "Nếu các ngân hàng không thay đổi, chúng tôi sẽ thay đổi các ngân hàng", Ma nói tại một hội nghị năm 2008.
Năm 2014, Alibaba đã huy động được 25 tỷ USD trong lần IPO trên Sàn giao dịch chứng khoán New York, một trong những đợt IPO lớn nhất được ghi nhận, vượt qua cả Facebook.
"Những gì chúng tôi nhận được ngày hôm nay không phải là tiền", Jack Ma nói trong một bài phát biểu ngày hôm đó. "Những gì chúng tôi nhận được là sự tin tưởng. Đó là sự tin tưởng của mọi người đối với chúng tôi".
"Nếu ai đó cần phải ngồi tù vì Alipay, người đó sẽ là tôi", ông nói trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình năm 2015 ở Mỹ.
Các quan chức Trung Quốc ngày càng lo ngại về sức mạnh thị trường ngày càng mở rộng của Alibaba và Ant, vốn phát triển từ Alipay, một ứng dụng thanh toán được hơn một tỷ người tiêu dùng sử dụng.
Các nhà quản lý tin rằng Ant đã sử dụng dữ liệu thu thập được từ người dùng Alipay để đạt được lợi thế không công bằng trước các ngân hàng và gây khó khăn cho nhà nước trong việc giám sát rủi ro tín dụng.
Vào năm 2015, cơ quan quản lý thị trường của Trung Quốc đã đưa ra một báo cáo cho biết nhiều sản phẩm được bán trên Taobao của Alibaba là giả mạo, kém chất lượng hoặc bị cấm.
Alibaba đe dọa sẽ nộp đơn khiếu nại chính thức. Jack Ma đã bay đến Bắc Kinh và gặp người đứng đầu Cục Quản lý Nhà nước về Công nghiệp và Thương mại, cơ quan đã đưa ra báo cáo.
Cuối ngày hôm đó, cơ quan quản lý đã xóa báo cáo khỏi trang web của mình và mô tả đó như một bản ghi nhớ nội bộ, không phải là một tài liệu chính thức. "Chúng tôi cảm thấy được minh oan", Alibaba cho biết.
Tuy nhiên, việc việc kể trên đã tạo ấn tượng cho nhiều người ở Trung Quốc rằng Alibaba đủ mạnh để thách thức chính phủ.
Các quan chức Trung Quốc cũng đã nhắm vào Yu'e Bao, một sản phẩm đầu tư do Ant tạo ra vào năm 2013. Ứng dụng này cho phép hàng trăm triệu người đã sử dụng Alipay để chuyển tiền mặt vào các tài khoản kiếm được lợi nhuận vượt quá mức mà các ngân hàng quốc doanh của Trung Quốc cung cấp.
Quỹ chính của Yu’e Bao đã trở thành quỹ thị trường tiền tệ lớn nhất thế giới vào năm 2018, với số tài sản được quản lý tương đương 244 tỷ USD.
Nhiều tuần sau khi thương vụ IPO của Ant bị đình chỉ, các Giám đốc điều hành cấp cao của Alibaba đã nhận trách nhiệm. Tuy nhiên, Jack Ma nói rằng không phải như vậy. Việc Ant không thể IPO "hoàn toàn do lỗi của tôi"!