Đang hoàn thành những tháng cuối trong học kỳ 2 năm thứ 4 ngành kinh tế tại một trường kinh tế, Hoàng Như Quân đã tìm kiếm được vị trí thực tập tại một ngân hàng có tiếng tại Hà Nội. Không cần trải qua nhiều phần thi căng thẳng như với những ứng viên chính thức, với cái tiếng là "nhân viên ngân hàng", công việc của Hoàng Như Quân được mô tả ngắn gọn là "hỗ trợ nhân viên chính thức trong các hoạt động nghiệp vụ".
Những ngày đầu làm việc tại đây, Quân "choáng" vì guồng quay công việc vội vã của các phòng ban. Tập sự tại Phòng khách hàng cá nhân, Quân hiểu được áp lực công việc của những bạn bè đồng nghiệp từ con số chỉ tiêu theo ngày, theo tuần; biết được những giấy tờ cần thiết cho những hợp đồng nhờ những lần đi photo tài liệu; hiểu được thời gian làm việc của những nhân viên ngành "hot" nhất Việt Nam không chỉ bắt đầu từ 8h sáng và kết thúc lúc 17h mỗi ngày...
Giống như Quân, rất nhiều sinh viên khối ngành kinh tế, công nghệ... khác cũng trải qua thời gian thực tập dài hơi tại nhiều chi nhánh ngân hàng, nhờ chính sách tuyển dụng kiểu mới. Mang trong mình hy vọng được học tập, tích lũy thêm nhiều kinh nghiệm, nhưng phần lớn những nhân viên tập sự này đều rời bỏ công việc sau 3-12 tháng, với nhiều lý do chủ quan, lẫn khách quan.
Ít được học tập nghiệp vụ
Là một lĩnh vực đặc biệt, liên quan trực tiếp đến tiền, ngân hàng có hệ thống quy trình bảo mật thông tin chặt chẽ, khiến các ứng viên được xếp vào nhóm "không phải nhân viên chính thức" bị hạn chế trong việc tiếp cận quy trình làm việc thực sự của ngành này..
Mỗi nhân viên chính thức của ngân hàng đều có một máy tính với mật khẩu riêng, thậm chí đối với mỗi phần mềm mà họ sử dụng cũng các bước bảo mật đặc biệt. Việc lập các chứng từ giấy trong các giao dịch của ngân hàng cũng rất cần sự chính xác và thận trọng, gắn trách nhiệm cao đối với những người liên quan.
Vì vậy ít khi các nhân viên chính thức cho những tập sự viên làm thay nghiệp vụ. Kinh nghiệm thu được của họ chủ yếu chỉ gói gọn trong kỹ năng giao tiếp và làm quen môi trường làm việc khắc nghiệt trong ngân hàng.
Thường các tập sự viên chỉ được sai đi làm những việc vặt như photo, nhận và gửi hồ sơ tận tay khách hàng, hoặc gọi điện bán hàng theo danh sách dài những số điện thoại của khách hàng tiềm năng được phòng ban giao. Thực tế, đây là những danh sách mà các nhân viên chính thức đã từng thử khai thác nhưng không làm được, với mức hỗ trợ ít ỏi tiền xăng xe, điện thoại từ ngân hàng.
Nhân viên tập sự thường không có lương mà hàng tháng chỉ được hỗ trợ tiền xăng xe, điện thoại từ 1 – 2 triệu đồng. Nhưng với hóa đơn hàng tháng có thể lên đến hàng triệu đồng, nhiều nhân viên tập sự hầu như không còn phụ cấp đôi dư đến cuối tháng, thậm chí không đủ bù các chi phí bỏ ra. Các khóa đào tạo của ngân hàng thường cũng không đến lượt các nhân viên tập sự được đăng kí.
Trong khi đó, những mối quan hệ cá nhân của họ lại thường bị khai thác triệt để, đặc biệt là những người làm việc tại vị trí quan hệ khách hàng. Đây vốn được xem là nguồn khách hàng mới của ngân hàng, và được khai thác tối đa thông qua chỉ tiêu doanh số mà một số nhà băng yêu cầu nhân viên tập sư phải đạt được nếu muốn ký hợp đồng chính thức.
Cơ hội vào chính thức không cao
Cơ hội vào chính thức của các nhân viên sau thời gian tập sự không phải không có. Tuy nhiên, khả năng này thường không cao như các ngân hàng hứa hẹn lúc đầu.
Thời gian tập sự tại ngân hàng của nhân viên tập sự mỗi đợt thường kéo dài từ 3 – 6 tháng. Thông thường, các nhân viên không chính thức này sẽ khó được xem xét tuyển dụng sau một đợt tập sự, mà được ngân hàng đề nghị kéo dài thêm một đợt nữa để đánh giá được hết khả năng của nhân viên tập sự. Với phần đông người, sau hai đợt tập sự mà không được xem xét ký hợp đồng chính thức, họ đã mất từ 6 tháng đến 1 năm với nhiều cơ hội làm việc tại đơn vị khác.
Hùng – từng là nhân viên tập sự tại một chi nhánh nhà băng thuộc top 8 ở Hà Nội - chia sẻ được nhận vào tập sự vị trí Nhân viên quan hệ khách hàng tại phòng Khách hàng cá nhân trong đợt tuyển dụng tháng 6/2016 cùng 5 người khác. Tuy nhiên sau 6 tháng cố gắng ở vị trí tập sự, cả 6 người không ai được nhận vào chính thức.
Mất tự tin sau nhiều lần gia hạn tập sự vì không đạt tiêu chí tuyển dụng của ngân hàng khiến 4/6 bạn cùng đợt với Hùng quyết bỏ giấc mộng trở thành nhân viên nhà băng ngay khi chưa rời ghế giảng đường. Nhưng với Hùng và những người khác, với kinh nghiệm tập sự tại ngân hàng, việc thi trực tiếp tại một đơn vị khác lại trở nên dễ dàng hơn, nhờ điểm cộng trong CV là những tháng làm việc không chính thức, không hưởng lương và tưởng như không hồi kết tại nơi làm việc cũ.