Thế nhưng ít ai biết trong căn nhà nhỏ ở ngoại ô Larchmont nước Mỹ, Đạo diễn xuất sắc nhất của Life of Pi chỉ đơn thuần là một ông bố hiền lành, ghiền bánh bao, nấu nướng rất cừ và thích tự tay chăm sóc con cái lẫn bầy gà sau khu vườn nhỏ.
Cho đến thời điểm này, Lý An vẫn là đạo diễn gốc Hoa đầu tiên thành công với cả dạng phim nghệ thuật lẫn thương mại tại Hollywood. Mỗi bộ phim của ông thai nghén rất lâu, tìm tòi những điều khác biệt. Đó là lý do tất cả những “món ăn” Lý An mang đến cho người hâm mộ không nhiều, nhưng tất cả có thể được xem là... đặc sản.
Thầy phù thủy tài ba
Lý An tên thật là Ang Lee, sinh ra ở Đài Loan vào ngày 23.10.1954 trong một gia đình có 4 người con. Mẹ ông là Se-Tsung, vốn là một bà giáo cấp 2 còn cha ông là Sheng Lee, hiệu trưởng một trường trung học ở Đài Loan. Người cha nghiêm khắc ấy từng mong muốn con trai mình giành được học vị tiến sĩ ở Mỹ và làm được điều có ích cho dòng họ. Nhưng Lý An hoàn toàn đi ngược lại mong muốn của cha.
Lý An thi trượt đại học đến 2 lần nên đăng ký theo học ngành kịch nghệ ở một trường cao đẳng. Điều này khiến ông hiệu trưởng Sheng không vui với quyết định của con trai mình. “Nhưng mỗi khi được diễn trên sân khấu, tôi biết rằng đó chính là chỗ của tôi” - Lý An đã chia sẻ điều này trên weibo.
Năm 1978, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự, Lý An tiếp tục tiến sâu với bộ môn nghệ thuật. Ông lên đường sang Mỹ để học chuyên ngành Sân khấu tại Đại học Illinois. Ngay trong tuần đầu tiên tới đây, ông đã gặp cô bạn Jane Lin (Lâm Huệ Gia), một du học sinh người Đài Loan. Jane Lin cũng đến Mỹ để theo học chuyên ngành Vi trùng học. Trên chiếc xe tới Gary để cổ vũ cho đội tuyển Đài Loan trong giải đấu Little League, họ đã trò chuyện rất rôm rả. Bà ấn tượng ông bạn đồng hương vì vẻ ngoài hiền lành và nụ cười rất ra dáng tài tử. Ông ấn tượng bà vì nét cá tính, mạnh mẽ và hài hước. Ở bên bà, ông thấy thật dễ chịu.
Ít ai biết rằng, ban đầu Lý An chọn làm phim thay vì đóng phim chỉ vì ông nói tiếng Anh rất kém. “Làm phim dễ hơn với tôi. Đó là hình ảnh và âm thanh. Không có quá nhiều ngôn ngữ như khi phải diễn trên sân khấu”. Nhưng đừng vội tin! Làm sao một người kém tiếng Anh mà có thể tốt nghiệp Đại học Illinois năm 1983 rồi “tậu” luôn bằng thạc sĩ Nghệ thuật ở Đại học New York 4 năm sau đó. Kế đến là cưới Jane Lin và tràn đầy tin tưởng vào mảnh đất màu mỡ Hollywood. Ngặt nỗi, cầm 2 tấm bằng trong tay nhưng Lý An đã phải vỡ mộng vì quá ít cơ hội làm phim dành cho người châu Á trên đất Mỹ. Chán chường, Lý An đôi lần đã định trở về Đài Loan. Nhưng kế hoạch hồi hương của ông đã thay đổi rất kịch tính. Nó chẳng khác gì những kịch bản phim mà ông đã tạo dựng.
Một đêm trước khi hành lý của ông đã chuẩn bị chuyển lên tàu về Đài Loan, khi kim đồng hồ chỉ vào con số 21h30, ông nhận được một cú điện thoại báo rằng luận văn dài 43 phút mang tên Fine Line của ông đã giành giải thưởng của Đại học New York cho hạng mục đạo diễn xuất sắc. Ngay hôm sau, Hãng William Morris đã mời ông cộng tác. Nhưng bi kịch thay, ở đó Lý An chỉ quanh quẩn với vài kịch bản cỏn con và mờ nhạt hoặc phụ việc làng nhàng, chẳng có dấu hiệu gì để ông có thể phát triển thêm được con đường mình chọn.
Trong văn hóa và tư tưởng của đàn ông Trung Hoa, điều nhục nhã nhất chính là việc phải để cho vợ mình trở thành trụ cột. Nhưng Lý An đã phải chịu đựng điều đó. Suốt 6 năm trời Lý An chỉ quanh quẩn bếp núc. Ngược lại Lâm Huệ Gia (Jane Lin) thay chồng cày cuốc lo tất cả chi phí cho gia đình. Ai có thể hình dung ra cảnh tượng một đạo diễn Lý An lừng danh lại là người đeo tạp dề vừa xào nấu vừa viết kịch bản phim ngay trong bếp? “Tôi gửi hết kịch bản này đến kịch bản khác, nhưng phần lớn đã bị trả về. Nếu cái nào được quan tâm, tôi sẽ viết lại thật nhanh, gửi tiếp và chờ đợi tuần này qua tuần khác. Đó là thời gian khổ nhất đối với Jane Lin và tôi. Cô ấy không hình dung sự nghiệp phim ảnh thì trông như thế nào nhưng cô ấy đã không cản trở bước chân của tôi” - Lý An tâm sự.
Hàng trăm kịch bản đã bị trả về khiến Lý An quá mỏi mệt và nhụt chí. Rồi một ngày giữa năm 1991, ông đánh bạo gửi kịch bản Pushing Hands về Đài Loan. Thật may mắn là bộ phim thành công vang dội. Lý An từ đó có thêm động lực để viết kịch bản The Wedding Banquet vào năm 1993. Tác phẩm này mang tới cho ông cái danh là ứng viên Oscar cho hạng mục Phim tiếng nước ngoài hay nhất. Từ đó trở đi, gần như mỗi năm Lý An sản xuất một phim để bù lại tháng ngày ăn bám vợ.
Phải nói rằng, dưới bàn tay của thầy phù thủy Lý An, những thế hệ diễn viên đã được đổi đời rất ngoạn mục. Chẳng cần phải phấn đấu cho mình một bề dày thành tích, chỉ sau một tác phẩm của Lý An, tất cả họ đều biến thành siêu sao. Nếu Lý trí và Đa cảm mang lại đề cử Nữ diễn viên phụ xuất sắc cho Kate Winslet thì “bản tình ca đao kiếm” Ngọa hổ tàng long giúp ghi danh một Chương Tử Di trên màn ảnh thế giới. Đến cả Sắc giới, Thang Duy đã dũng cảm chấp nhận bị đồng bào mình tẩy chay, bị mất người yêu để được đóng phim của Lý An.
Với Brokeback Mountain, Lý An đã nâng tên tuổi Heath Ledger lên một tầm cỡ mới. Riêng Life of Pi, Lý An tham lam và mạo hiểm hơn khi lồng ghép cả những dằn vặt, băn khoăn của chính mình trên con đường tìm đến chân lý cuộc sống lẫn quá trình đấu tranh sinh tồn của ông. Chính vì thế, lần này, người ta nhìn thấy diện mạo một Lý An rõ nét hơn so với những bộ phim trước đó.
Trong giới, Lý An được đánh giá là người ăn nói nhẹ nhàng, hay cười và điềm tĩnh. Tại Oscar 2013, sự điềm tĩnh của Lý An lần nữa khiến người hâm mộ càng yêu quý ông hơn. Trên thảm đỏ, Lý An đã bước đến trước mặt để chào và bắt chuyện với ca sĩ Madonna. Thế nhưng, nữ ca sĩ đỏng đảnh này đã tương thẳng một gáo nước lạnh vào mặt ông: “Tôi không hứng thú” .
Vẫn giữ sự nhẫn nại, một lúc sau, ông lại bắt chuyện với cô. Lần này, cô ta ngó lơ và đi thẳng. Nhưng Lý An không hề trách móc mà vẫn chỉ mỉm cười và bảo: “Có lẽ hôm nay tâm trạng cô ấy không được tốt lắm”.
Nếu trong gia đình, Lý An là một ông bố dễ tính và xuề xòa thì trong công việc mọi thứ của Lý An đều chăm chút và cẩn trọng đến từng tiểu tiết. Hơn 20 năm trong sự nghiệp đạo diễn, ông mới chỉ làm 13 phim nhựa. “Tôi là nô lệ của một dự án. Tôi chỉ xúc tiến dự án mà mình thấy thích và xúc động” - Lý An thổ lộ.
Được đánh giá là một trong những đạo diễn linh hoạt nhất trong ngành công nghiệp điện ảnh hiện nay nhưng các nhà phê bình cũng đã phải thừa nhận rằng, cơ bản mà nói, phim của Lý An dường như không phù hợp với thị hiếu đương đại. Đã vậy xu hướng giải quyết vấn đề luôn hướng đến những nhân vật bên lề xã hội và những cuộc đụng độ giữa các nền văn hóa với nhau... Ngặt thay, cũng chính vì thế mà nó mang tầm siêu phẩm.
Bà ấy có 3 đứa con, kể cả tôi
Là chủ nhân của những giải thưởng điện ảnh danh giá nhất thế giới, nhưng thực tế là trong ngôi nhà 4 phòng ngủ của Lý An lại không hề có một phòng nào để xem phim. Ông cũng hiếm khi dùng máy tính hay điện thoại di động. Thay vì một bể bơi hoành tráng sau nhà như các ngôi sao khác, ông có một cái... chuồng gà. Lý An đã mua ngôi nhà ở Larchmont theo kiểu nông thôn nhỏ, rẻ tiền ở vùng đầm lầy chỉ vì ông không muốn những nơi ồn ào, náo nhiệt.
“Điển tích” về cái chuồng gà nhà Lý An cũng rất giản dị, ngây thơ. Khi đang làm phim ở Kansas thì có điện thoại từ nhà thông báo con gà mà bà Jane Lin tặng cho bọn trẻ bị lạc và chết trong đầm lầy. Để an ủi chúng, Jane Lin đã mua con gà khác... và thêm con khác nữa. “Cứ thế khi tôi trở về nhà, Jane và bọn trẻ đang nuôi gà. Vậy là giờ tôi cũng... phải nuôi gà”, ông cười hóm hỉnh...
Dù trở thành đạo diễn đương đại lừng danh thế giới nhưng trong mắt vợ con, Lý An chỉ là một ông bố “ngoại ô” thuần túy, biết nấu ăn ngon, làm phim hay và chăm gà giỏi.
Ở nhà, vợ chồng ông vẫn trò chuyện với nhau bằng tiếng Hoa nhưng họ lại nói với 2 con là Haan (Lý Hàm, 30 tuổi) và Mason (Lý Thuần, 22 tuổi) bằng tiếng Anh.
Trong gia đình, chỉ có Lý Thuần là yêu thích điện ảnh. Cậu đã góp mặt trong The Hangover 2, Hỷ Yến... Dẫu vậy, Lý An cũng không vui lắm vì cho rằng, đóng phim rất cực. Còn bà Jane Lin hầu như không quan tâm đến sự nổi tiếng của chồng. Bà đánh giá chồng bằng cái nhìn của một nhà khoa học để đùa ông: “Khi chào đời, Lý An từng bị nhau thai quấn chặt, các tế bào não bị tổn hại nhiều nên ông ấy chỉ có thể chuyên tâm làm được hai việc. Đó là làm phim và nấu cơm”.
Thế nhưng Lý An yêu vợ và chỉ cười xòa thôi. Ông còn thú nhận rằng suốt 30 năm qua, họ chưa hề thổ lộ với nhau những câu sến kiểu: Anh yêu em (Em yêu anh) lắm hay Anh nhớ em không?... Thậm chí, với đặc thù công việc gắn bó cạnh những bóng hồng xinh đẹp như Dương Tử Quỳnh, Chương Tử Di, Thang Duy... nhưng Jane Lin chưa bao giờ nổi máu Hoạn Thư. Người phụ nữ bên đời của Lý An với nhan sắc nếu không muốn nói là rất tầm thường đã cười sảng khoái khi cánh báo chí ở Oscar 2013 khiêu khích: “Bà không thấy lo lắng khi Lý An luôn kề cận nhiều mỹ nhân?. “Mặc kệ ông ấy chứ, thích làm gì thì làm”.
Lý An cũng có mặt ở thời điểm ấy và chỉ mỉm cười. Ông nói rằng, tượng vàng Oscar không dành cho ông mà dành cho bà thì đúng hơn. Ông thổ lộ rằng, Jane Lin dù bề ngoài không mấy quan tâm đến công việc của chồng nhưng bà lại là người luôn tiếp lửa cho con đường ông đi, kể cả những khi ông muốn buông xuôi. Bà chưa bao giờ trách móc ông nửa lời dù ông đi xa biền biệt để bà phải chăm con nhỏ một mình.
Có lẽ vì thế mà dù cuộc sống về sau tương đối khá giả nhưng Lý An vẫn thường nói rằng: “Đằng sau phim ảnh, tôi chỉ là một ông bố ngoại ô điển hình”. Ngày các con còn bé, trừ những lúc đi xa làm phim, ông vẫn cho con học trường công, vẫn lái xe đưa rước con tới lớp học đàn cello và các cuộc biểu diễn độc tấu. Khi về nhà, ông hăm hở nấu mì vằn thắn, bánh bao hoặc chế biến những mỹ vị kiểu Hoa chiêu đãi cả nhà.
Mỗi năm có tới 6 đến 10 tháng Lý An đi làm phim xa. Vì thế, ông chuyển sang làm hậu kỳ phim ở xưởng ở Rye để gần gũi các con hơn. Ông theo con tới những buổi diễn kịch ở trường và khiêm nhường giấu mình đến mức chẳng ai nhận ra vị phụ huynh kia chính là đạo diễn lừng danh thế giới. Riêng với Jane Lin, Lý An luôn hóm hỉnh khi mô tả về bà: “Thật ra bà ấy có đến...3 đứa con, bao gồm cả tôi, và chúng tôi phải nghe lệnh bà ấy. Bà ấy lập pháp còn chúng tôi phải chấp hành”.
