Khi thiết kế ngôi nhà này, đạo diễn Lê Cung Bắc rất tâm đắc với "Cảnh nhàn" của cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm:
"Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ/ Người khôn người đến chốn lao xao/ Thu ăn măng trúc Đông ăn giá/ Xuân tắm hồ sen Hạ tắm ao/ Rượu đến gốc cây ta sẽ nhắp/ Nhìn xem phú quý, tựa chiêm bao...".
Ông cho xây một cái Phù Vân Các trên sân thượng và trồng rất nhiều cây cối xung quanh. Sở dĩ đạo diễn phim "Người đẹp Tây Đô" đặt tên cái chòi ấy là Phù Vân Các là dựa trên ý thơ của Đỗ Phủ: "Thiên thượng phù vân như bạch y/ Tu du hốt biến vi thương cẩu".
Ý của câu thơ này nói lên sự vô thường của cuộc đời. Cuộc đời chỉ là tạm bợ, không có gì là trường cửu cả. Ông thường mời bạn bè tới Phù Vân Các ngồi uống trà, ngâm thơ...
Cuộc sống của ông coi vậy mà nhàn!
Ngôi nhà của sách!
Những lúc rảnh rỗi không đi làm phim, thì một ngày của ông rất giản dị, giản dị đến mức người ta nghĩ ông là một lãn ông (ông lười) hoặc một ẩn sĩ (người ở ẩn).
Nói mọi người không tin chứ nếu không bận làm phim nhiều khi cả tuần ông chẳng ra khỏi nhà. Sáng dậy tập thể dục, ăn sáng xong thì lên Phù Vân Các ngồi đọc sách. Lúc ngộ ra được điều gì, ông ngừng lại vỗ đùi cái đét và cười khóa chí "à, thì ra là thế"!
Có người từng hỏi ông là, lúc rảnh đạo diễn chỉ đọc sách thôi ư? Quả đúng là thế. Ông mê đọc sách lắm. Ngồi Phù Vân Các đọc tới lúc nắng lên thì xuống Tĩnh Tâm Cốc ở dưới nhà. Mà xuống đó ông lại đọc sách tiếp chứ không nghỉ.
Có những cuốn sách, ông đọc tới mấy chục lần. Nhất là Đạo Đức Kinh của Lão Tử, Luận ngữ của Khổng Tử và rất nhiều sách cổ văn khác.
Nói không ngoa, trong tủ sách của ông có tới cả ngàn cuốn, sách Việt ngữ và ngoại ngữ. Cuốn nào ông cũng đọc rồi. Có cuốn đọc 1, 2 lần. Có cuốn ông nghiền đi nghiền lại từ lúc trẻ đến giờ, mấy chục lần. Sách từ mấy chục năm vẫn còn giữ được không rách. Thế mới thấy ông yêu sách đến mức nào!
Khi tôi thắc mắc, có gì hay mà ông khoái mấy cuốn cổ văn, ngoại văn ấy như vậy? Đọc hoài không chán!
Ông bảo: "Mỗi lần đọc mình có một cảm nhận khác. Mình đọc sách là qua lăng kính cảm nhận của mình dựa trên kinh nghiệm cuộc sống. Khi còn trẻ mình hiểu ở góc độ khác. Lúc mình lăn lộn với cuộc đời, mình hiểu theo góc độ khác".
Có những cuốn ông đọc tới 40 lần, mà mỗi lần đọc ông lại cười ha hả vì ngộ ra được một điều gì đó mà lần trước đọc chưa thấu.
Chắc nhiều người sẽ thắc mắc là một đạo diễn nổi tiếng như ông thì thời gian đâu mà đọc lắm thế!? Ông bận, điều đó là đương nhiên. Ông vẫn đi làm phim đều. Nhưng giờ ông cũng 70 rồi (đạo diễn Lê Cung Bắc sinh năm 1946) nên cũng ít nhận phim hơn.
Mới đây, ông làm bộ phim "Sứ mệnh song sinh" kịch bản của Diệu Như Trang. Phim vừa hoàn tất hậu kỳ, đang chuyển giao cho Today TV và sẽ phát sóng trong thời gian tới.
Chị Diệu Như Trang viết khá, ông khen thế. Nhưng do tuổi đời còn trẻ nên có những điều về công an, chuyên án chị ấy không rành lắm, viết chưa được chính xác buộc ông phải sửa lại. Mà nói thực, nếu không đọc nhiều ông lấy đâu ra kiến thức mà sửa.
Ông vẫn luôn tâm đắc chuyện đọc sách là thế đấy. Hơn nữa, ông cũng triết lý lắm. Ông bảo, đọc sách ông tìm được đạo lý sống. Đó là biết đủ thì không sợ nhục, biết dừng lại thì không gặp nguy hiểm, thế mới lâu bền được.
Lúc nào ông cũng dạy con cái là: "Tri túc tiện túc đãi túc hà thời túc. Tri nhàn tiện nhàn đãi nhàn hà thời nhàn" (Nguyễn Công Trứ). Biết đủ là đủ, biết nhàn là nhàn. Còn cứ cầu đủ biết lúc nào đủ, cầu nhàn biết bao giờ mới nhàn.
Thói đời, ai cũng muốn thêm nhưng khi mình đã có đạo lý sống thì mọi thứ sẽ được giảm bớt. Càng giảm bớt thì càng đi tới vô vi, tất lòng sẽ thanh thản như Lão Tử đã nói trong Đạo Đức Kinh (Vi học nhật ích/ Vi đạo nhật tổn/ Tổn nhi hựu tổn/ Dĩ chí ư vô vi).
Thế nên, nếu dạo một vòng quanh nhà ông sẽ thấy, ông treo rất nhiều tranh chữ. Mỗi bức tranh là một câu đúc kết về đạo lý sống, đạo lý làm người mà ông tâm đắc. Ông treo đó để răn mình và răn con cái trong nhà sống cho đúng, cho chừng mực ở đời.
"Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài"!
Thực lòng, tôi chưa thấy vị đạo diễn tên tuổi nào lại sống giản dị như ông. Với điều kiện hiện nay, ông thừa sức mua xe hơi nhưng ông vẫn thích chạy honda, mà lại là chiếc honda cũ kỹ mấy chục năm rồi.
Đi ra đường, mọi người cười ông. Ông thì bảo, “tôi sáu bảy chục năm vẫn chạy tốt nữa là chiếc xe này”.
Nói thế để hiểu, ông là người chung thủy, trước sau như một, không chỉ trong chuyện vợ chồng, trong chuyện yêu quý đồ dùng cũ mà còn cả ở cách ông cư xử với bạn bè từ lúc còn phải đi ở nhà thuê cho đến bây giờ, vẫn vậy.
Điều đó ở thời buổi này hiếm có lắm. Cuộc đời mà, khi người ta ở vị trí này người ta còn tốt nhưng khi giàu có là khác liền.
Lão Tử đã cảnh báo, phú quý mà sinh kiêu căng thì sẽ sinh họa. Mạnh Tử thì khuyên "Phú quý bất năng dâm/ Bần tiện bất năng di/ Uy vũ bất năng khuất/ Thử chi vị đại trượng phu".
Nghĩa là giàu có cũng không hư hỏng, nghèo khó cũng không làm chuyện xấu, trước cường quyền không khom mình, làm được như vậy là đấng trượng phu.
Ông Ruskin người Pháp thì nói: "Un homme vraiment superieur est celui qui change de position sans changer de disposition" (tạm dịch: người quân tử thay đổi địa vị không thay đổi bản chất).
Nói đâu xa, đạo diễn Lê Cung Bắc rất ưa giúp đỡ người khác. Hễ nghe hay biết nghệ sĩ nào đang gặp khó khăn, ông lại lẳng lặng tìm đến giúp đỡ. Một mình không đủ thì ông đi vận động các mạnh thường quân khác cùng chung sức với mình.
Mới tết vừa rồi, mấy ông cán bộ phường xuống nhà nhờ đạo diễn phim "Người đẹp Tây Đô" đi vận động để giúp đỡ những gia đình còn khó khăn trong phường được chút quà ăn tết. Chỉ đơn giản vì ông... có tiếng nói.
Chắc sẽ có người nghĩ, hẳn là ông dễ kết bạn. Kỳ thực khi chơi với bạn, ông rất kén chọn. Ông chỉ thích chơi với người có tâm. Ông vẫn hay khen NSND Lý Huỳnh. Ông bảo, ông Lý Huỳnh là người sống có trước có sau nên rất quý.
Có lần đạo diễn Lê Cung Bắc ngồi uống cà phê với ông Lý Huỳnh. Đang ngồi thì có một ông đạp xích lô đi ngang, giơ tay chào NSND Lý Huỳnh rồi chạy xe đi. Ông Lý Huỳnh chạy theo níu xe lại.
Thì ra đó là người bạn cũ của ông Lý Huỳnh, giờ thấy bạn mình nổi tiếng nên ngại. Nhưng Lý Huỳnh vẫn trọng bạn, chạy theo níu xe, mời bạn vào uống cà phê. Từ đó, đạo diễn Lê Cung Bắc càng yêu quý ông Lý Huỳnh hơn!
Đạo diễn Lê Cung Bắc rất tâm đắc với lời dạy của cụ Nguyễn Du: “Thiện căn ở tại lòng ta/ Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”!
