Đừng chủ quan 'khinh' sét: Thiên Lôi có 5 cách gây nguy hiểm tính mạng, kể cả khi ta ở trong nhà

Sét đang cướp đi hàng nghìn sinh mạng và hàng tỷ USD mỗi năm

Cữ mỗi giây trôi qua lại có 44 tia sét xuất hiện trên thế giới. Mỗi năm, 1,4 tỷ tia sét lóe lên trên bầu trời chúng ta với mức nhiệt sinh ra lên đến 30.000 độ C cho mỗi cú đánh.

Sét là nguyên nhân chính gây ra những ca tử vong liên quan đến giông bão trên thế giới. Mỗi năm, sét đánh giết chết khoảng 2.000 người và gây thiệt hại cho nhiều trang trại và động vật hoang dã trên quy mô toàn cầu, National Geographic thông tin.

Mặc dù các tia sét có cường độ khác nhau nhưng một tia sét có thể tạo ra 1,21 gigawatt điện (1 gigawatt bằng một tỷ watt). Toàn bộ năng lượng trong một tia sét được giải phóng trong vòng khoảng 50 micro giây.

Mức năng lượng khủng khiếp này có thể thắp sáng cho khoảng 12 triệu bóng đèn cùng lúc; hoặc cung cấp đủ điện cho hơn 850.000 ngôi nhà trong cả ngày, Energyprofessionals cụ thể hóa.

Sét gây thiệt hại tài sản hàng tỷ đô la cho các tòa nhà, hệ thống thông tin liên lạc, đường dây điện và hệ thống điện mỗi năm. Đây là nguyên nhân thường xuyên gây ra cháy rừng và cháy nhà, đồng thời khiến các hãng hàng không thiệt hại hàng tỷ đô la do chậm trễ, hủy chuyến.

Dịch vụ Thời tiết Quốc gia (NWS) của Mỹ thông tin, sét đánh có thể dẫn đến ngừng tim (tim ngừng đập) tại thời điểm bị thương, mặc dù một số nạn nhân có thể tử vong muộn vài ngày sau đó nếu họ được cấp cứu nhanh chóng; hoặc có thể may mắn sống sót, nhưng não vào thời điểm bị sét đánh trúng đã bị tổn thương rất nặng.

Theo Dữ liệu Bão của Dịch vụ Thời tiết Quốc gia (NWS), trong 30 năm (1989-2018), Mỹ có trung bình 43 trường hợp tử vong do sét đánh được báo cáo mỗi năm. Riêng năm 2023, có 14 người chết vì bị sét đánh - Hội đồng An toàn Chống sét Quốc gia Mỹ thông tin.

Liên Hợp Quốc cho biết, Bangladesh (Nam Á), quốc gia bị tàn phá bởi thời tiết khắc nghiệt và bão lớn, có trung bình 300 người chết vì sét mỗi năm. Sét là 'sát thủ' đáng sợ ở Bangladesh, hàng năm vẫn cướp đi sinh mạng của nhiều người hơn cả lũ lụt.

NASA, Liên Hợp Quốc và chính phủ Bangladesh cho rằng tình trạng bão tố gia tăng do biến đổi khí hậu là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng các trận sét diễn ra mỗi năm. Mức độ nghiêm trọng đến mức chính phủ quốc gia Nam Á này đã bổ sung sét đánh vào danh sách chính thức các thảm họa thiên nhiên mà đất nước này đang phải đối mặt, bao gồm cả lũ lụt, lốc xoáy, động đất và hạn hán.

Mới đây nhất, AFP trích thông tin từ Cơ quan quản lý thiên tai quốc gia Pakistan (NDMA) cho hay, 28 người đã thiệt mạng do sét đánh tại Pakistan khi giông bão tàn khốc xảy ra tại Punjab, tỉnh lớn nhất và đông dân nhất Pakistan, trong 3 ngày liên tiếp hồi giữa tháng 4/2024.

"Khi sấm sét gầm lên, hãy vào trong nhà ngay lập tức" - Đây là thông điệp chính trong chiến dịch an toàn chống sét vì nó đơn giản, dễ hiểu và cứu được mạng sống.

"Trong hầu hết các trường hợp, nếu bạn nghe thấy sấm sét, có nghĩa là bạn đang ở trong khoảng cách rất gần với cơn giông bão và cần phải vào bên trong một tòa nhà lớn ngay lập tức và cách ly với toàn bộ đồ có kim loại" - John Jensenius, nhà khí tượng học của Hội đồng An toàn Sét Quốc gia Mỹ, khuyên mọi người.

Nhận thấy mức độ nguy hiểm chết người của sấm sét, Dịch vụ Thời tiết Quốc gia (NWS) của Mỹ đăng bài cảnh báo: Không phải lúc nào cũng có thể biết chính xác nạn nhân bị sét đánh như thế nào, nhưng đây là danh sách 5 cách sét đánh vào nạn nhân. 

Bất kỳ loại tấn công nào từ sét trong số này đều có thể gây chết người. Chăm sóc y tế ngay lập tức, bao gồm gọi cấp cứu, hô hấp nhân tạo và sử dụng thiết bị sốc tim tự động AED, có thể cực kỳ quan trọng để giữ cho người đó may mắn sống sót trước khi đến bệnh viện.

 5 cách sét đánh vào người: Trực tiếp & Gián tiếp

1/ Đánh trực tiếp vào người

Thông thường, các vụ sét đánh trực tiếp vào người xảy ra với nạn nhân đang ở khu vực trống trải. Mặc dù, sét đánh trực tiếp không phổ biến như 4 cách còn lại nhưng cách này lại có khả năng gây chết người cao nhất. 

Trong hầu hết các cú sét đánh trực tiếp (khiến nạn nhân trở thành một phần của kênh dẫn sét, còn gọi là luồng/dòng dẫn hoặc tiên đạo), một phần dòng điện di chuyển dọc theo và ngay trên bề mặt da (gọi là phóng điện) và một phần dòng điện di chuyển qua cơ thể - thường là qua hệ thống tim mạch và/hoặc hệ thần kinh. 

Nhiệt sinh ra khi sét di chuyển trên da có thể gây bỏng, nhưng dòng điện di chuyển qua cơ thể mới là mối lo ngại lớn nhất. Mặc dù khả năng sống sót sau bất kỳ đợt sét đánh nào đều liên quan đến việc được chăm sóc y tế ngay lập tức hay không thì lượng dòng điện khổng lồ di chuyển qua cơ thể là một yếu tố gây nguy hiểm tính mạng cực cao.

2/ Sét đánh bên cạnh

Sét đánh bên cạnh (còn gọi là sét gần) xảy ra khi sét đánh vào một vật thể cao hơn ở gần nạn nhân và một phần dòng điện truyền từ vật thể cao hơn sang nạn nhân. 

Về bản chất, con người hoạt động như một “đoản mạch” đối với một phần năng lượng trong quá trình phóng điện của sét. Các tia sét gần thường xảy ra khi nạn nhân ở cách vật thể bị đánh một hoặc hai bước chân. 

Thông thường, nạn nhân bị sét đánh bên cạnh khi đang trú ẩn dưới gốc cây cao.

3/ Sét truyền dưới đất

Khi sét đánh vào cây hoặc vật thể khác, phần lớn năng lượng sẽ truyền ra ngoài từ tia sét trong và dọc theo bề mặt mặt đất. Điều này được gọi là dòng điện đất. Bất cứ ai ở bên ngoài gần nơi bị sét đánh đều có khả năng là nạn nhân của dòng điện đất. 

Do dòng điện đất ảnh hưởng đến một diện tích lớn hơn nhiều so với các nguyên nhân gây thương vong do sét khác nên đây là nguyên nhân gây ra nhiều ca tử vong và thương tích do sét đánh nhất. 

Dòng điện đất cũng giết chết nhiều vật nuôi trong trang trại. Thông thường, tia sét đi vào cơ thể tại điểm tiếp xúc gần vị trí sét đánh nhất, đi qua hệ thống tim mạch và/hoặc thần kinh rồi thoát ra khỏi cơ thể tại điểm tiếp xúc xa nhất với vị trí sét đánh [Điều này do sự chênh lệch điện thế giữa hai chân, gọi là điện áp bước].

Khoảng cách giữa các điểm tiếp xúc càng lớn thì khả năng tử vong hoặc thương tích nghiêm trọng càng lớn. Bởi vì động vật trang trại lớn có kích thước cơ thể tương đối lớn nên dòng điện đất do sét đánh gần đó thường gây tử vong cho vật nuôi hàng loạt.

4/ Sét truyền qua dây dẫn

Sét có thể truyền đi quãng đường dài trong dây điện hoặc các bề mặt kim loại khác. Kim loại không hút sét nhưng nó tạo đường đi cho sét đi theo. Hầu hết thương vong do sét trong nhà và một số thương vong ngoài trời là do hiện tượng này.

Dù ở bên trong hay bên ngoài, bất kỳ ai tiếp xúc với bất kỳ vật gì nối với dây kim loại, hệ thống ống nước hoặc bề mặt kim loại kéo dài ra bên ngoài đều có nguy cơ gặp nguy hiểm. Điều này bao gồm bất cứ thứ gì cắm vào ổ cắm điện, vòi nước và vòi hoa sen, điện thoại có dây cũng như cửa sổ và cửa ra vào.

5/ Chớp thứ cấp

Mặc dù không phổ biến như các loại chấn thương do sét khác, nhưng những người bị vướng vào “tia chớp thứ cấp” có nguy cơ bị tử vong hoặc bị thương nặng. 

Trung bình, một luồng sét có 3 đến 4 (hoặc nhiều hơn) tia chớp thứ cấp, mắt thường không nhận thấy. Thông thường, chớp thứ cấp sẽ xuất hiện sau các luồng sét chính và thu hồi ngay sau đó khi dòng sét chính đánh trên không trung.

Nhưng khi dòng sét chính đánh xuống mặt đất, tất cả các tia chớp thứ cấp cũng đánh xuống đất. Nếu một người đứng trong khu vực chớp thứ cấp đánh xuống, họ cũng có thể bị thương hoặc tử vong. 

Tham khảo: National Geographic, BBC, Dịch vụ Thời tiết Quốc gia (NWS), USA Today