Chính phủ vừa ban hành Nghị định 69/2016/NĐ-CP ngày 1/7/2016 về điều kiện kinh doanh dịch vụ mua bán nợ. Theo đó, doanh nghiệp kinh doanh hoạt động mua bán nợ phải đáp ứng nhiều điều kiện khắt khe.
Về vốn, Nghị định quy định: doanh nghiệp môi giới mua bán nợ, tư vấn mua bán nợ phải có vốn trên 5 tỷ đồng, hoạt động mua bán nợ phải có vốn trên 100 tỷ đồng, mở sàn giao dịch nợ phải có trên 500 tỷ đồng.
Những điều kiện trên, dù đã giảm một nửa so với dự thảo ban đầu, song theo các doanh nghiệp, vẫn quá cao và là một trong những rào cản ngăn doanh nghiệp tham gia thị trường mua bán nợ.
Trước khi Nghị định được ban hành, rất nhiều ý kiến của doanh nghiệp, đại diện là Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đề nghị loại bỏ "kinh doanh dịch vụ mua bán nợ" ra khỏi Danh mục 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện mà Luật Đầu tư đưa ra.
Trên thực tế, các dịch vụ mua bán nợ (như tư vấn, môi giới mua bán nợ) đều không trực tiếp mua bán nợ, mà chỉ cung cấp dịch vụ hỗ trợ để hưởng thù lao, nên việc đưa ra nhiều điều kiện khắt khe được xem là không cần thiết.
Hơn nữa, theo Điều 7, Luật Đầu tư 2014, điều kiện kinh doanh chỉ được áp dụng với một số ngành nghề nhất định vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.
Trong khi đó, dịch vụ mua bán nợ không ảnh hưởng an ninh quốc gia, trật tự xã hội…, nên việc đưa dịch vụ mua bán nợ vào nhóm ngành nghề kinh doanh có điều kiện là không cần thiết.
Quan trọng hơn, khối nợ xấu khổng lồ của nền kinh tế hiện nay chủ yếu vẫn nằm trong kho của Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC).
Để khối nợ này được xử lý triệt để, không quay lại nền kinh tế sau một thời gian nữa, thì Việt Nam cần nhanh chóng tạo lập thị trường mua bán nợ, thu hút nhiều chủ thể tham gia để kích hoạt thị trường này, giúp khai thông lượng vốn lớn đang nằm chết trong nợ xấu.
Theo các chuyên gia ngân hàng, với cả "rừng" văn bản quy định vừa phức tạp, vừa thiếu thông thoáng như hiện nay, việc mua bán nợ xấu thật sự không hấp dẫn. Nay lại còn thêm điều kiện, thì nhà đầu tư sẽ càng không hào hứng.
Thực tế, từ khi VAMC thành lập (năm 2013) và bắt đầu gom nợ đến nay, số nợ xấu mua về đã lên tới gần 250.000 tỷ đồng, song số nợ xử lý thực tế được không đáng là bao. Quy định pháp lý vừa thiếu, vừa phức tạp, thủ tục lại nhiêu khê…, khiến nhiều nhà đầu tư hào hứng tìm hiểu, rồi lại lặng lẽ ra đi.
Cho dù tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng đã xuống dưới 3%, song theo đánh giá của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tổng số nợ xấu (nợ xấu nội bảng, nợ xấu ngoại bảng, nợ cơ cấu lại trước đây, nợ bán cho VAMC) đang chiếm khoảng 12% tổng dư nợ nền kinh tế.
Trong khi đó, chủ trương thành lập thị trường mua bán nợ, đưa ra các khuôn khổ pháp lý cho thị trường mua bán nợ và tài sản đã được Thủ tướng chỉ đạo từ đầu năm 2013, song đến nay vẫn không mấy tiến triển.
Rõ ràng, với bối cảnh mua bán nợ bế tắc như hiện nay, cần gỡ bỏ tối đa rào cản đối với các nhà đầu tư, nhằm thu hút nhiều nhất tổ chức, cá nhân tham gia thị trường mua bán nợ, thậm chí có thể ban hành một số cơ chế riêng táo bạo (chỉ có hiệu lực trong một giai đoạn nhất định) để kích hoạt thị trường này.
Bởi vậy, với cách nhìn về nợ xấu quá thận trọng như hiện nay, việc xử lý nợ xấu chắc chắn sẽ chậm và kéo dài.
Với Nghị định vừa ban hành, việc sửa đổi hoặc hủy bỏ ngay là điều khiến cơ quan soạn thảo không mong muốn.
Tuy nhiên, theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, thời gian tới, các bộ, ngành vẫn phải liên tục rà soát, quy định nào không phù hợp thì tiếp tục hủy bỏ, kể cả quy định vừa mới ban hành.
Theo VCCI, không chỉ dịch vụ kinh doanh mua bán nợ, mà còn khoảng 30 ngành nghề kinh doanh khác trong Danh mục 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện cũng cần phải loại bỏ, nhằm đảm bảo quyền tự do kinh doanh cho doanh nghiệp.
Với dịch vụ mua bán nợ, việc hủy bỏ các điều kiện không cần thiết không chỉ đảm bảo quyền tự do kinh doanh, mà còn để các nhà đầu tư định tham gia thị trường này không bị dội gáo nước lạnh, nhất là khi thị trường này đang ở giai đoạn manh nha hình thành.