Ông Yehiya Sinwar. Ảnh: The Guardian.
Cuộc không kích của Israel vào rạng sáng ngày 16/5 đã phá hủy một tòa nhà ở Khan Younis – thành phố phía Nam Dải Gaza . Theo các quan chức Israel, mục tiêu của cuộc tấn công nhằm vào nơi ở và văn phòng làm việc của Yehiya Sinwar – thủ lĩnh chính trị của phong trào Hamas. Vẫn chưa rõ liệu Israel có ý định sát hại Sinwar hay chỉ đơn giản là gửi thông điệp cảnh báo cứng rắn đến nhân vật này.
Phát biểu với báo chí, một chỉ huy cấp cao của Israel cho biết, ông Sinwar “không bị tiêu diệt trong cuộc tấn công nhưng nhân vật này và các thủ lĩnh khác của Hamas đã và đang ở trong tầm ngắm của Israel”.
Ông Yehiya Sinwar là nhân vật chính trị quyền lực nhất tại Dải Gaza, được lựa chọn trong cuộc bầu cử nội bộ bí mật của Hamas vào năm 2017 và tái đắc cử trong năm nay. Vai trò của ông được cho là tương đương với Thủ tướng Israel.
Trong khi ông Netanyahu công khai các tuyên bố trên truyền hình và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội thì ông Yehiya Sinwar hoạt động một cách bí mật, duy trì sự im lặng gần như hoàn toàn trong cuộc giao tranh nghiêm trọng nhất tại Dải Gaza kể từ năm 2014.
Yehiya Sinwar, người nổi tiếng với lập trường cứng rắn và ý chí sắt đá được hình thành trong suốt quãng thời gian đảm nhận vai trò lãnh đạo quân sự của Hamas, và từng bị Israel giam giữ suốt 22 năm, đã khiến các nhà phân tích ngạc nhiên với đường lối chính trị thực dụng kể từ năm 2017. Nhân vật này có thể là chìa khóa cho một lệnh ngừng bắn giữa Hamas và Israel.
Sinwar là ai?
Sinh ra trong một trại tị nạn vào năm 1962 ở Khan Yunis, Sinwar đầu tiên được biết đến vai trò là một thủ lĩnh sinh viên. Ông nhanh chóng trở thành một trong những nhân vật đầu tiên chỉ huy nhánh quân sự của phong trào Hamas vào những năm 1980. Ông bị Israel bắt giữ 3 lần, vào các năm 1982, 1985 và 1988. Sau lần bắt giữ cuối cùng, ông bị kết án tù chung thân với cáo buộc là chủ mưu vụ bắt cóc và sát hại 2 binh sỹ Israel. Cuối cùng ông được thả sau 22 năm bị giam cầm trong một chiến dịch trao đổi tù nhân.
Sinwar nhanh chóng gây dựng được uy tín tại Gaza nhờ có xuất thân trong quân ngũ, cùng mối quan hệ mạnh mẽ với các quan chức địa phương. Sinwar đã khiến một số nhà phân tích của Israel lo ngại sau khi ông được bầu làm thủ lĩnh chính trị cấp cao tại Dải Gaza vào năm 2017.
Kobi Michael – nhà phân tích của Israel nhận xét rằng: “Yehiya Sinwar là một nhà lãnh đạo cứng rắn nhưng cũng là người hành xử một cách có trách nhiệm”. Kobi Michael cho biết, trong các cuộc xung đột dọc biên giới Gaza vào năm 2018 và 2019, Sinwar đã cố gắng thúc đẩy vai trò hòa giải của Ai Cập và thực hiện các nỗ lực để cải thiện tình hình nhân đạo và kinh tế tại Dải Gaza.
Ông Imad Alsoos – một chuyên gia về đội ngũ lãnh đạo của Hamas tại Viện nghiên cứu phát triển con người Max Planck cho biết, trước cuộc bầu cử nội bộ của Hamas vào năm 2021, ông Sinwar muốn “đưa ra sự nhượng bộ” để đảm bảo các cuộc bầu cử mới được diễn ra trên khắp lãnh thổ Palestine, nhưng quan điểm này đã gây tranh cãi trong nội bộ Hamas.
Đội ngũ lãnh đạo của Hamas hoạt động như thế nào?
Hamas – tên viết tắt theo tiếng Arab của Phong trào Kháng chiến Hồi giáo, phát triển từ một nhánh của Phong trào Anh em Hồi giáo hoạt động tại Palestine. Lực lượng này do ông Sheikh Ahmad Yassin thành lập vào tháng 12/1987 – thời điểm diễn ra phong trào Intafada đầu tiên, nhằm thực hiện hai mục tiêu: tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang chống lại sự chiếm đóng của Israel và thúc đẩy một chương trình tôn giáo thông qua các hoạt động xã hội và đào tạo.
Lữ đoàn Qassam – nhánh vũ trang của Hamas được thành lập vào năm 1991, có cấu trúc như một nhánh quân sự riêng rẽ và hoạt động bí mật. Ông Sinwar là lãnh đạo tiền thân của Lữ đoàn Qassam. Sau đó, vai trò này được chuyển giao cho Muhammed Deif.
Quyền lực chính trị được phân chia giữa các nhân vật cấp cao của Hamas và Hội đồng tư vấn của Hamas chịu trách nhiệm định hình chiến lược và giám sát các hoạt động khác nhau.
Haniyeh – nhân vật chính trị hàng đầu của Hamas, sống tại Qatar, đã chiếm được cảm tình của nhiều phong trào Hồi giáo, hiện đang huy động các nguồn hỗ trợ cho Hamas. Trong bài phát biểu trước hàng trăm người biểu tình tại Qatar nhằm phản đối hành động của Israel, ông Haniyeh đe dọa sẽ tăng cường sử dụng vũ lực nếu Israel gia tăng các cuộc tấn công.
Khaled Meshal, người từng dẫn dắt phong trào Hamas trong 2 thập kỷ qua, hiện đang điều hành mảng chính sách đối ngoại, cũng sống lưu vong ở Qatar. Daniel Byman, chuyên gia chống khủng bố và an ninh Trung Đông tại Viện Brookings, nhận xét rằng, việc duy trì sự hiện diện ở nước ngoài đã giúp phong trào Hamas gây quỹ, truyền tải thông điệp và kết nối các cộng đồng người Palestine.
Tuy vậy, quyền cai quản Dải Gaza chủ yếu vẫn nằm trong tay ông Sinwar. Hamas đã kiểm soát Gaza - một dải đất hẹp ở ven biển dọc theo Địa Trung Hải, kể từ khi các lực lượng Israel rút khỏi khu vực này vào năm 2005. Chuyên gia Byman cho biết, trước đây các nhân vật chính trị cấp cao của Hamas tham gia rất nhiều vào việc đưa ra các quyết định quân sự lớn.
Sự tồn tại và ảnh hưởng của nhánh vũ trang Qassam đã góp phần làm phức tạp các nỗ lực của Hamas trong việc tham gia các cuộc bầu cử chính trị. Những nỗ lực trước đó của Hamas nhằm hòa giải với phong trào đối lập Fatah – hiện đang kiểm soát Bờ Tây đã thất bại, một phần vì Hamas không chấp nhận từ bỏ nhánh vũ trang của mình.
Một số nhà phân tích cho rằng, Hamas đang tận dụng cuộc giao tranh mới với Israel để giành được sự ủng hộ của người dân Palestine sau khi Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas hủy bỏ vô thời hạn các cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội dự kiến diễn ra trong tháng 5. Các lãnh đạo chính trị của Hamas chính là những người quyết định sẽ bật đèn xanh hay ngăn chặn lệnh ngừng bắn với Israel.
Tại sao Israel lại nhắm mục tiêu vào các lãnh đạo cấp cao của Hamas?
Vai trò phức tạp và chồng chéo của các nhà lãnh đạo cấp cao của Hamas đã khiến Israel mất khá nhiều thời gian để lựa chọn mục tiêu. Cuộc tấn công của Israel vào rạng sáng ngày 16/5 không phải là cuộc tấn công đầu tiên nhằm vào các lãnh đạo chính trị của Hamas. Trước đó Israel đã ám sát Sheikh Ahmad Yassin – người sáng lập phong trào Hamas và Abdel Aziz Rantisi – một lãnh đạo của tổ chức này vào năm 2004. Còn ông Meshal sống sót sau một vụ ám sát bất thành của cơ quan mật vụ của Israel vào năm 1997.
“Họ liên tục nhắm mục tiêu vào các nhà lãnh đạo chính trị của Hamas, nhưng họ cũng có khả năng săn tìm các nhân vật phụ trách quân sự của phong trào này. Việc nhắm mục tiêu tấn công vào các lãnh đạo chính trị là một bước nhằm gia tăng áp lực đối với Hamas”, chuyên gia Daniel Byman nhận định.
Tuy vậy, việc ám sát thủ lĩnh Sinwar nhiều khả năng sẽ không tạo ra sự biến động lớn với Hamas về lâu về dài bởi lực lượng này có một hệ thống chính trị phân quyền nghiêm ngặt, không giống như phong trào Fatah thường tập trung mọi quyền lực vào một nhân vật./.