Thị trường chứng khoán Mỹ vẫn đang loay hoay tìm hướng đi kể từ khi chính phủ Mỹ công bố báo cáo lạm phát vượt dự báo hồi đầu tuần này, khiến thị trường có phiên giảm mạnh nhất hơn hai năm, với Dow Jones mất hơn 1.200 điểm. Trong khi lạm phát vẫn ở mức cao, giới đầu tư ngày càng lo ngại rằng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) sẽ đẩy nền kinh tế vào một cuộc suy thoái khi tiếp tục mạnh tay tăng lãi suất.
Báo cáo lạm phát công bố ngày 13/9 gần như là một lời xác nhận với thị trường rằng Fed sẽ tăng lãi suất thêm 0,75% hoặc cao hơn trong tuần tới. Cụ thể, báo cáo cho biết chỉ số giá tiêu dùng tại Mỹ tăng 8,3% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 8, cao hơn mức dự báo của giới chuyên gia kinh tế là 8,1%. Dù con số này thấp hơn mức 8,5% của tháng 7 và 9,1% của tháng 6, song lạm phát lõi, không tính giá thực phẩm và năng lượng, vẫn tăng. Lạm phát lõi tháng 8 tăng 0,6% so với tháng 7, gấp đôi con số mà các chuyên gia dự đoán.
Chủ tịch Fed Jerome Powell. Ảnh: AP.
Phần lớn thị trường dự báo có thêm một đợt tăng lãi suất 0,75% nữa, song rủi ro hiện tại là ngày càng nhiều người nghiêng về phương án tăng mạnh hơn. Giới đầu tư đã hoàn toàn loại bỏ phương án tăng 50 điểm sau báo cáo lạm phát tháng 8. Còn các nhà giao dịch lại đánh giá có 20% khả năng Fed sẽ tăng lãi suất hơn 1%, theo dữ liệu của CME Group.
Giới chuyên gia kinh tế tại Nomura Securities đã thay đổi dự báo của họ cho cuộc họp chính sách tuần tới của Fed, diễn ra trong hai ngày 20 – 21/9. Họ dự đoán Fed sẽ tăng lãi suất 1%, tiếp theo là tăng 0,5% tại các cuộc họp vào tháng 11 và 12. “Báo cáo vừa qua cho thấy một loạt rủi ro lạm phát tiếp tục tăng có thể thành hiện thực”, công ty này nhận định.
Nếu Fed tăng lãi suất 1% trong tuần tới, mọi thứ sẽ thực sự đáng lo ngại vì điều đó có nghĩa là Fed không tự tin vào kế hoạch trước đó của mình và có thể thắt chặt quá mức, từ đó đẩy nền kinh tế vào suy thoái, Sam Stovall, trưởng phòng chiến lược đầu tư tại CFRA Research, cho hay.
Lần cuối cùng Fed tăng lãi suất 1% là hơn 4 thập kỷ trước, khi ông Paul Volcker là chủ tịch Fed. Fed tăng lãi suất 1% 7 lần trong giai đoạn tháng 11/1978 – tháng 5/1981 (sau khi ông Volcker nhậm chức), theo CFRA Research. Lạm phát là 9% vào tháng 11/1978 trước khi lên đỉnh 14,6% vào tháng 3/1980, còn lạm phát lõi là 8,5% vào cùng thời điểm trước khi đạt đỉnh 13,6% vào tháng 6/1980.
Cựu chủ tịch Fed Paul Volcker, người từng tăng lãi suất 1% 6 lần liên tiếp vào 40 năm trước. Ảnh: Bettmann Archive.
Thị trường chứng khoán mất gần 60% giá trị trong giai đoạn đó, với S&P 500 giảm trung bình 2,4% trong một tháng sau mỗi đợt tăng lãi suất 1%, CFRA Research cho biết. Cổ phiếu vẫn trong xu hướng giảm trong 3 tháng, trung bình giảm 1,3%, sau một đợt tăng lãi suất 1%. Thị trường chững lại sau 6 tháng, với S&P 500 tăng trung bình 0,1% vào thời điểm đó.
Ông Volcker là người đã thực hiện 6 trong 7 đợt tăng lãi suất 1% lịch sử đó, đợt đầu tiên là do người tiền nhiệm của ông, G. William Miller. Với tinh thần tập trung cao độ vào việc hạ nhiệt lạm phát bằng mọi cách cần thiết, ông Volcker ngay lập tức tăng lãi suất 1% 4 lần trong năm 1980, ngay sau khi nhậm chức. Điều thú vị là chỉ số S&P 500 lại tăng 25% trong năm đó, dù các đợt tăng lãi suất lớn của Fed cuối cùng lại đẩy nền kinh tế vào suy thoái trong giai đoạn năm 1981 – 1982.
Trước ông Volcker, vào những năm 1970, Chủ tịch Fed lúc đó là Arthur Burns lại khá chậm chạp khi phản ứng với việc lạm phát gia tăng, do ông phân vân giữa việc tăng và giảm lãi suất. Ông Stovall cho biết: “Quan trọng là vấn đề lạm phát không bao giờ có thể thực sự được giải quyết. Và Fed không có ý định mắc phải những sai lầm tương tự từ những năm 1970”.
Dù bối cảnh hiện nay có một số điểm tương đồng với thời kỳ lạm phát cao cách đây 40 năm, song nền kinh tế Mỹ lần này dường như mạnh mẽ hơn, nhờ thị trường lao động và chi tiêu tiêu dùng ổn định. Tất nhiên, chúng ta vẫn còn phải xem liệu Fed có thể sắp xếp một cuộc hạ cánh mềm cho nền kinh tế hay không, hay chính sách thắt chặt tiền tệ hung hăng của họ lại đẩy nền kinh tế vào suy thoái, tương tự như những gì xảy ra vào đầu những năm 1980 trong nhiệm kỳ của ông Volcker.
Dữ liệu mới nhất, được công bố vào ngày 15/9, cho thấy bức tranh kinh tế Mỹ vẫn còn rất lộn xộn, với doanh số bán lẻ thấp hơn kỳ vọng, tỷ lệ thất nghiệp hàng tuần giảm, còn chỉ số sản xuất do Fed chi nhánh Philadelphia khảo sát lại tiêu cực.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng nền kinh tế vẫn đang ổn định tính đến thời điểm hiện tại, đặc biệt là nhờ thị trường lao động tăng trưởng mạnh. Điều này sẽ làm giảm kỳ vọng về một đợt tăng lãi suất 1% trong tuần tới.
Theo ông Stovall, nếu Fed tăng lãi suất 1%, thị trường sẽ bị rơi vào một vòng tròn, thị trường chứng khoán sẽ chịu nhiều áp lực. “Hiện tại, thị trường dường như đã thông qua hay thích ứng được việc Fed tăng lãi suất 0,75%, không ai cho đó là tăng quá nhanh cả”.