Chúng ta đều biết rằng loài khủng long đã chết trong một cuộc tuyệt chủng hàng loạt. Nhưng bạn có biết rằng đã có những vụ tuyệt chủng hàng loạt khác không? Có năm cuộc tuyệt chủng hàng loạt quan trọng nhất, được gọi là “Big Five”, sự kiện mà ít nhất 3/4 số loài tồn tại trên toàn Trái đất phải đối mặt với sự tuyệt chủng trong một khoảng thời gian địa chất cụ thể. Với xu hướng nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu hiện nay, nhiều nhà nghiên cứu tin rằng chúng ta có thể đang ở vị trí thứ sáu.
Khám phá nguyên nhân gốc rễ của sự tuyệt chủng hàng loạt trên Trái đất từ lâu đã là một chủ đề nóng đối với các nhà khoa học, vì hiểu được các điều kiện môi trường dẫn đến việc loại bỏ phần lớn các loài trong quá khứ có thể giúp ngăn chặn một sự kiện tương tự xảy ra trong tương lai.
Một nhóm các nhà khoa học từ Khoa Trái đất và Môi trường của Đại học Syracuse, Đại học California, Berkeley và Đại học California, Riverside, Đại học Bourgogne Franche-Comté, Đại học New Mexico, Đại học Ottawa, Đại học Khoa học Công nghệ của Trung Quốc và Đại học Stanford gần đây là đồng tác giả của một bài báo khám phá sự kiện tuyệt chủng hàng loạt cuối kỷ Ordovic (LOME), là cuộc đại tuyệt chủng đầu tiên, hoặc lâu đời nhất trong “Big Five (~ 445 triệu năm trước)”. Khoảng 85% các loài sinh vật biển, hầu hết sống ở các đại dương nông gần lục địa, đã biến mất trong thời gian đó.
Hóa thạch từ Kỷ Ordovic trên đảo Anticosti, Quebec, Canada
Tác giả chính Alexandre Pohl, đến từ Đại học Riverside (hiện là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Đại học Bourgogne Franche-Comté ở Dijon, Pháp) và các đồng tác giả khác đã điều tra môi trường đại dương trước, trong và sau cuộc đại tuyệt chủng để xác định sự kiện diễn ra như thế nào.
Để vẽ một bức tranh về hệ sinh thái đại dương trong Kỷ Ordovic, chuyên gia về sự tuyệt chủng hàng loạt Seth Finnegan, phó giáo sư tại Đại học Berkeley, nói rằng các vùng biển rất đa dạng sinh học. Các đại dương chứa một số rạn san hô đầu tiên do động vật tạo ra, nhưng thiếu nhiều động vật có xương sống.
Finnegan cho biết: “Vùng biển Ordovic có một số nhóm sinh vật quen thuộc như trai, ốc và bọt biển, nhưng cũng có nhiều nhóm khác hiện đang bị suy giảm rất nhiều về tính đa dạng hoặc hoàn toàn tuyệt chủng như bọ ba thùy, ngành động vật tay cuộn (brachiopod) và huệ biển.”
Hóa thạch từ Kỷ Ordovic trên đảo Anticosti, Quebec, Canada
Không giống như các vụ tuyệt chủng hàng loạt nhanh chóng, như sự kiện tuyệt chủng kỷ Phấn trắng-Đệ tam, nơi khủng long và các loài khác đột ngột chết cách đây khoảng 65,5 triệu năm, Finnegan cho biết LOME đã diễn ra trong một khoảng thời gian đáng kể, với ước tính từ dưới nửa triệu đến gần hai triệu năm.
Một trong những cuộc tranh luận chính xung quanh LOME là liệu sự thiếu oxy trong nước biển có gây ra sự tuyệt chủng hàng loạt trong thời kỳ đó hay không. Để điều tra câu hỏi này, nhóm nghiên cứu đã tích hợp thử nghiệm địa hóa với các mô phỏng số và mô hình máy tính.
Zunli Lu, giáo sư Trái đất và khoa học môi trường tại Đại học Syracuse, và các sinh viên của ông đã thực hiện các phép đo nồng độ iốt trong đá cacbonat từ thời kỳ đó, đóng góp những phát hiện quan trọng về nồng độ oxy ở các độ sâu khác nhau của đại dương. Nồng độ của nguyên tố iốt trong đá cacbonat đóng vai trò như một chỉ báo cho những thay đổi về mức độ oxy đại dương trong lịch sử Trái đất.
Hóa thạch từ Kỷ Ordovic trên đảo Anticosti, Quebec, Canada
Dữ liệu của họ, kết hợp với mô phỏng mô hình máy tính, cho thấy rằng không có bằng chứng về việc mất oxy - hoặc thiếu oxy - trong sự kiện tuyệt chủng trong môi trường sống của động vật biển nông, nơi hầu hết các sinh vật sinh sống, có nghĩa là khí hậu lạnh đi xảy ra trong kỷ Ordovic muộn kết hợp với các yếu tố bổ sung có thể là nguyên nhân gây ra LOME.
Mặt khác, có bằng chứng cho thấy tình trạng thiếu oxy trong các đại dương sâu đang mở rộng trong cùng thời gian đó. Các nhà nghiên cứu cho rằng thiếu oxy ở biển sâu là nguyên nhân ảnh hưởng đến sự lưu thông của nước biển qua các đại dương toàn cầu. Chuyên gia mô hình khí hậu Alexandre Pohl cho biết rằng một điểm chính cần ghi nhớ là lưu thông đại dương là một thành phần rất quan trọng của hệ thống khí hậu.
Mặc dù nguyên nhân của sự tuyệt chủng kỷ Ordovic muộn chưa được thống nhất hoàn toàn và cũng sẽ không được thống nhất trong một thời gian sớm, nghiên cứu của nhóm đã loại trừ những thay đổi trong quá trình oxy hóa như một lời giải thích duy nhất cho sự tuyệt chủng này và bổ sung thêm dữ liệu mới ủng hộ sự thay đổi nhiệt độ là cơ chế gây ra LOME.
Pohl hy vọng rằng khi có những dữ liệu khí hậu tốt hơn và các mô hình số phức tạp hơn, chúng sẽ có thể đưa ra các bằng chứng mạnh mẽ hơn về các yếu tố có thể đã dẫn đến sự tuyệt chủng hàng loạt kỷ Ordovic.
