Một ngày tháng 6, 7 tháng sau khi Mỹ áp thuế lên ván gỗ ép nhập khẩu từ Trung Quốc, một nhà nhập khẩu gỗ ở Oregon nhận được một cuộc gọi từ nhà cung cấp, hỏi rằng liệu ông có muốn mua ván gỗ ép Trung Quốc mà không bị tính thuế hay không.
Các sản phẩm này đều mang một mã nhận dạng riêng và được Hải quan Mỹ kiểm tra nghiêm ngặt. Làm thế nào mà việc này có thể thực hiện được? Ông nói: "Đừng lo vì điều đó. Phần mác có dấu hiệu của Trung Quốc sẽ được bóc ra và chúng tôi sẽ vận chuyển nó với một số loại mã khác."
Mỗi sản phẩm nhập khẩu vào Mỹ đều mang một đoạn ký hiệu gồm 10 số, được gọi là mã HTS (Hệ thống mã hài hoà), trong đó có tất cả 18.927 mã. Mã này cung cấp một "ngôn ngữ" chung để có thể vận chuyển sản phẩm đến các thị trường khác nhau và nhận diện các sản phẩm đó trong một loại các sản phẩm khác.
Trong bối cảnh thuế quan không ngừng tăng, đoạn mã còn có một tác dụng khác: trốn các khoản thuế đó. Theo các nhà nhập khẩu, các quan chức hải quan, luật sư thương mại và nhà môi giới vận chuyển, việc kinh doanh mã hóa đang được mở rộng theo mỗi lần tăng của thuế quan, làm suy yếu nỗ lực của Mỹ trong việc bảo vệ các doanh nghiệp Mỹ khi cạnh tranh với nước ngoài.
Khi xung đột thương mại leo thang giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, những chuyên gia này cho biết, việc phân loại các mã sai đang cạnh tranh với việc chuyển tải - định tuyến lại hàng hóa qua một nước thứ ba - là một cách để tránh thuế quan.
Dữ liệu về việc phân loại sai là không nhiều. Một dấu hiệu cho thấy cách thức này đang dần phổ biến thể hiện ở việc số lượng các quy định về phân loại các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc của Hải quan Mỹ ngày một nhiều hơn. Trong tháng 7, đã có đến 146 phán quyết được đưa ra, gấp 3 lần so với 6 tháng trước đó.
Tại các vùng biển phía nam Trung Quốc có nhiều chuyến tàu chở hàng hạng nặng, một loạt các quốc gia nhỏ, trở thành trung tâm giao dịch thương mại sầm uất, cũng ủng hộ việc trốn thuế quan.
Các trung tâm vận chuyển như thế này từ Việt Nam cho đến Singapore, rất nhiều trong số đó hiện là đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc, đã tham gia để hỗ trợ các nhà xuất khẩu Trung Quốc.
Các công ty môi giới vận chuyển ở Penang (Malaysia) nép mình giữa các cửa hàng lợp mái kim loại, các văn phòng cao tầng và khu công nghiệp. Một số điện thoại của nhà môi giới xuất hiện trên hóa đơn giao hàng trực tuyến của một người gửi hàng đến từ Trung Quốc chính là ví dụ về sự thành công của cách thức trốn thuế.
Ở Malaysia, người làm trung gian của giao dịch đều liên quan đến hình thức giảm thuế như thế này, được gọi là "đổi BL", có nghĩa là thay thế các tài liệu trong vận chuyển để "nguỵ trang" xuất xứ, mã thuế hoặc cả hai. "BL" là hóa đơn chuyển hàng lên tàu, một loại tàu chứa hàng tồn kho của tàu sân bay.
Jalaluddin Harun, Tổng giám đốc Cơ quan cao su Malaysia (MTIB) nói: "Tôi sẽ không nói rằng việc này không hề xảy ra. Nó có thể. Nhưng ở Malaysia, đây là việc chúng tôi đang cố gắng điều chỉnh và hải quan có khá nghiêm khắc về việc này."
Ở Trung Quốc, các nhà xuất khẩu công khai trao đổi thông tin về mã số thuế trên các trang web như Yishanghuiyou - "Bạn bè qua các hoạt động thương mại" - một "nhánh" của nền tảng bán buôn 1688.com thuộc sở hữu của Alibaba.
Một người dùng viết: "Chúng tôi muốn xuất khẩu một lô ván ép. Mã số để trốn thuế cho sản phẩm này là gì?" Một bình luận trả lời: "Công ty của chúng tôi có thể làm được việc này, hãy liên hệ với chúng tôi."
Loại mã nào để áp dụng cho lô hàng nào thường là vấn đề thảo luận giữa người gửi hàng và nhà môi giới nhập khẩu của Mỹ. Trung Quốc và các nhà trung gian khác cho biết họ phát triển cách phát triển đoạn mã với công ty môi giới nhập khẩu của Mỹ, những người này giúp họ lo liệu các loại tài liệu và quy định.
Những yêu cầu tư vấn về việc gán mã cho các sản phẩm tại Quicksilver Customs Broker ở San Diego đã tăng gấp 3 lần trong tháng này, người đứng đầu công ty này, Alcides Silva, cho biết. Tuy nhiên ông nói: "Tôi còn có gia đình, nên tôi sẽ không mạo hiểm làm việc này nếu người gửi hàng bên Trung Quốc muốn lách luật."
Theo ước tính giới chức, Mỹ đã mất ít nhất 550 triệu USD doanh thu hải quan mỗi năm do trốn thuế. Hải quan cho biết chỉ có khoảng 5% hàng nhập khẩu của Mỹ được mở ra để kiểm tra.
Bộ Thương mại Mỹ đã mở một cuộc điều tra về bán phá giá vào tháng 11 năm 2016 liên quan đến loại gỗ dán phổ biến nhất, được gọi là ván mặt gỗ cứng. Gần như ngay lập tức, các nhà sản xuất Trung Quốc đã sản xuất gỗ ván ép dưới 4 loại mã khác nhau và núp dưới mã được sử dụng cho ván ép gỗ mềm có mức thuế suất thấp, từ 0 đến 8%.
Chính phủ Trung Quốc ra lệnh cấm việc khai báo hải quan không đúng sự thật. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết: "Trung Quốc đang dám sát chặt chẽ cuộc điều tra của Mỹ đối với ván gỗ ép và hy vọng phía Mỹ có thể tiến hành điều tra một cách công bằng." Tuy nhiên, Cơ quan Hải quan Mỹ cho biết họ không thường xuyên nhận được sự hợp tác đầy đủ từ Trung Quốc.