Frances Haugen, một cựu nhân viên của Facebook, người từng làm việc trong vai trò giúp công ty mạng xã hội lớn nhất thế giới này chống lại thông tin sai lệch. Tuy nhiên mới đây, cô đã quyết định sẽ đứng ra chống lại công ty, khi chia sẻ những bí mật đen tối của nền tảng này trong một chương trình thời sự 60 Minutes của đài CBS (Mỹ).
Một cách tổng quát, cô nói rằng công ty công nghệ này đang ưu tiên lợi nhuận hơn sự an toàn và bản thân nó đang "chia rẽ xã hội của chúng ta".
Frances Haugen từng là nhân viên Facebook.
Chọn lợi nhuận thay vì lợi ích cộng đồng
“Điều tôi thấy ở Facebook nhiều lần là xung đột lợi ích giữa những gì tốt cho công chúng và những gì tốt cho Facebook. Và Facebook, hết lần này đến lần khác, đã chọn cách tối ưu hóa cho lợi ích của chính mình, như việc kiếm nhiều tiền hơn", Haugen nói.
Cô cũng cáo buộc Facebook đang gây nguy hiểm cho an toàn công cộng bằng cách đảo ngược các thay đổi đối với chính thuật toán của nó, sau khi cuộc bầu cử tổng thống năm 2020 kết thúc, để cho phép thông tin sai lệch lan truyền trên nền tảng này một lần nữa.
"Ngay sau khi cuộc bầu cử kết thúc, họ đã tắt chúng [hệ thống an toàn] hoặc thay đổi cài đặt trở lại như trước đây, để ưu tiên mục tiêu tăng trưởng hơn an toàn. Và điều đó thực sự khiến tôi cảm thấy như một sự phản bội với nền dân chủ".
So sánh Facebook với các nền tảng khác
Trong 15 năm làm việc với tư cách là một chuyên gia công nghệ, Haugen, hiện 37 tuổi, đã từng làm việc cho các công ty lớn khác trong ngành như Google và Pinterest. Nhưng cô cho biết Facebook có cách tiếp cận "tồi tệ nhất" để hạn chế nội dung có hại.
Cô nói: "Tôi đã xem qua một loạt các mạng xã hội và nó thực sự tồi tệ hơn ở Facebook, so với bất cứ điều gì tôi đã thấy trước đây."
Khi nhắc đến Mark Zuckerberg, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Facebook, cô nhận định: "Tôi có rất nhiều sự đồng cảm với Mark. Và Mark chưa bao giờ bắt đầu tạo ra một nền tảng đáng ghét. Nhưng, anh ấy đã cho phép các lựa chọn được đưa ra khi tác dụng phụ của những lựa chọn đó là nội dung gây thù hận, phân cực sẽ được phân phối nhiều hơn và tiếp cận nhiều hơn".
Instagram và sức khỏe tinh thần
Nhiều nghiên cứu mới đây cho thấy ứng dụng Instagram của Facebook đang gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần và cơ thể của một số người dùng tuổi teen, với 32% các cô gái tuổi teen cảm thấy rằng nền tảng này khiến sự không hài lòng với cơ thể của họ trở nên tồi tệ hơn.
Và Haugen thừa nhận đó là một sự thật.
"Điều siêu bi thảm là nghiên cứu của riêng Facebook cho biết, khi những phụ nữ trẻ này bắt đầu tiếp nhận các loại nội dung rối loạn này, họ ngày càng trầm cảm hơn. Và nó thực sự khiến họ sử dụng ứng dụng nhiều hơn. Vì vậy, kết thúc của chu kỳ phản hồi này là họ ngày càng ghét cơ thể của mình", cô nói. "Nghiên cứu của chính Facebook cho biết không chỉ Instagram gây nguy hiểm cho thanh thiếu niên mà còn gây hại cho thanh thiếu niên, mà nó còn tệ hơn các hình thức truyền thông xã hội khác một cách rõ ràng".
Facebook đã phản hồi báo cáo về các thông tin này là một "mô tả sai" về nghiên cứu của mình.
Tại sao Haugen bước ra ánh sáng?
Haugen cho biết "hết người này đến người khác" đã cố gắng giải quyết các vấn đề của Facebook, nhưng không thành công.
"Hãy tưởng tượng bạn biết những gì đang diễn ra bên trong Facebook và bạn biết không ai ở bên ngoài biết. Tôi biết tương lai của mình sẽ như thế nào nếu tôi tiếp tục ở lại bên trong Facebook", cô nói.
Sau khi gia nhập công ty vào năm 2019, Haugen cho biết cô quyết định sẽ hành động trong năm nay và đã bắt đầu sao chép hàng chục nghìn tài liệu từ hệ thống nội bộ của Facebook. Đầy là điều mà cô tin rằng nó cho thấy Facebook không hề đạt được tiến bộ đáng kể nào trong việc chống lại sự căm ghét và thông tin sai lệch trực tuyến.
"Vào một thời điểm nào đó vào năm 2021, tôi nhận ra: 'Được rồi, tôi sẽ phải làm điều này một cách có hệ thống, và tôi phải thoát ra đủ xa để không ai có thể nghi ngờ thật giả về chuyện này".
Cuộc phỏng vấn của Frances Haugen với đài CBS diễn ra vài tuần sau khi cô cung cấp hàng nghìn trang tài liệu nội bộ cho Ủy ban quản lý Chứng khoán và Giao dịch của chính phủ Mỹ, cũng như tờ Wall Street Journal.
Facebook và bạo lực
Haugen cho biết Facebook đã góp phần gây ra bạo lực sắc tộc, ám chỉ đến các sự việc ở Myanmar. Vào năm 2018, Facebook cũng đã thừa nhận rằng nền tảng của họ được sử dụng để "gây chia rẽ và kích động bạo lực ngoại tuyến" liên quan đến tình hình ở đất nước này.
Phát biểu trên sóng truyền hình, Haugen cho biết: "Khi chúng ta sống trong một môi trường thông tin chứa đầy nội dung tức giận, thù hận, phân cực, nó làm xói mòn lòng tin công dân của chúng ta, nó xói mòn niềm tin của chúng ta đối với nhau, nó làm xói mòn khả năng chúng ta muốn quan tâm đến nhau. Phiên bản Facebook tồn tại ngày nay đang chia rẽ các xã hội của chúng ta và gây ra bạo lực sắc tộc trên toàn thế giới".
Trong sự kiện bạo loạn ngày 6/1 ở Mỹ, đám đông những người biểu tình cánh hữu đã xông vào Điện Capitol sau thời điểm Facebook giải tán nhóm Civic Integrity mà Haugen là thành viên. Nhóm này chuyên tập trung vào các vấn đề liên quan đến các cuộc bầu cử trên khắp thế giới, và nhân sự của nhóm đã được phân tán sang các đơn vị khác của Facebook sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ.
"Họ nói với chúng tôi: 'Chúng ta đang giải thể Civic Integrity'. Về cơ bản, họ nói: 'Ồ tốt, chúng ta đã vượt qua cuộc bầu cử. Không có bạo loạn. Chúng ta có thể loại bỏ Civic Integrity ngay bây giờ'", cô nhớ lại.
Và khi Facebook loại bỏ Civic Integrity, đó là thời điểm mà Haugen đã nghĩ rằng: "Tôi không tin rằng họ sẵn sàng thực sự đầu tư những gì cần đầu tư, để giữ cho Facebook không bị nguy hiểm."
Lần thay đổi thuật toán năm 2018 của Facebook
Facebook đã thay đổi thuật toán trên nguồn cấp tin tức của mình - tính năng trung tâm của nền tảng cung cấp cho người dùng các nội dung tùy chỉnh như ảnh của bạn bè và các câu chuyện tin tức - để ưu tiên nội dung tăng mức độ tương tác của người dùng.
Haugen cho biết điều này làm cho nội dung gây chia rẽ trở nên nổi bật hơn.
"Một trong những hậu quả của cách Facebook chọn ra nội dung đó ngày nay là nó đang tối ưu hóa cho các nội dung thu hút được sự tham gia hoặc phản ứng. Nhưng nghiên cứu của chính họ đang chỉ ra rằng nội dung gây thù hận, gây chia rẽ, phân cực... là thứ dễ truyền cảm hứng cho mọi người tức giận hơn là những cảm xúc khác".
Cô nói thêm: "Facebook đã nhận ra rằng nếu họ thay đổi thuật toán để an toàn hơn, mọi người sẽ dành ít thời gian hơn trên trang web, họ sẽ nhấp vào ít quảng cáo hơn, họ sẽ kiếm được ít tiền hơn".
Haugen cho biết các đảng phái chính trị châu Âu đã liên hệ với Facebook để nói rằng việc thay đổi nguồn cấp tin tức đang buộc họ phải có những lập trường chính trị cực đoan hơn để thu hút sự chú ý của người dùng. Mô tả mối quan tâm của những người theo chủ nghĩa chính trị, cô nói: "Bạn đang buộc chúng tôi phải nhận những vị trí mà chúng tôi không thích, mà chúng tôi biết là có hại cho xã hội. Chúng tôi biết nếu chúng tôi không đảm nhận những vị trí đó, chúng tôi sẽ không giành được chiến thắng trên thị trường truyền thông xã hội ".
Phản ứng trước những thông tin này, đại diện Facebook cho biết: "Hàng ngày, các nhóm của chúng tôi phải cân bằng giữa việc bảo vệ quyền của hàng tỷ người được thể hiện bản thân một cách cởi mở, với nhu cầu giữ cho nền tảng của chúng tôi là một nơi an toàn và tích cực".
Công ty truyền thông mạng xã hội này cho biết họ đã và đang thực hiện những cải tiến đáng kể để giải quyết việc lan truyền thông tin sai lệch và nội dung có hại.
Frances Haugen sẽ có cuộc điều trần trước một tiểu ban của Thượng viện Mỹ. Chủ đề của phiên điều trần là "Bảo vệ trẻ em trên mạng", tập trung vào các tác động của Instagram đối với sức khỏe tinh thần của những người dùng nhỏ tuổi.
Tham khảo The Guardian