Ngày 31/12/2023, Bộ Quốc phòng Nga báo cáo đã vô hiệu hóa 3 bệ phóng pháo phản lực phóng loạt (MLRS), bao gồm 2 HIMARS và 1 Alder gần Selidovo (Donetsk) và Glubokoye (khu vực Kharkiv).
Ngày 1/1, kênh Telegram cung cấp thông tin quân sự đăng đoạn video chiếu cảnh một bệ phóng HIMARS vừa bắn một loạt đạn gần Konstantinovka. Sau đó, bệ phóng này đã bị phản pháo. Hình ảnh từ video đưa ra cho thấy nhiều vụ nổ từ bom chùm xung quanh vị trí của hệ thống HIMARS, nhưng không thể xác thực liệu bệ phóng này bị phá hủy hay chưa.
Mặc dù việc phá hủy bệ phóng HIMARS vẫn chưa được xác thực, nhưng có thể nói Nga đã phát hiện và tấn công kịp thời một bệ phóng HIMARS trước khi khẩu đội có thời gian rút hoàn toàn khỏi khu vực phóng. Tình huống này được cho là một thành tích quan trọng vì có những thách thức mà HIMARS gây ra cho quân đội Nga.
Hệ thống pháo phản lực HIMARS.
Thử thách phá hủy HIMARS
HIMARS được tối ưu hóa cho việc “bắn và chạy”. Phương tiện bánh lốp này có một bệ phóng với 6 tên lửa GMLRS (Hệ thống tên lửa phóng loạt có dẫn đường), với tầm tấn công tối đa khoảng 90 km.
Loại đạn lửa dẫn đường SATNAV và INS của HIMARS có độ chính xác cao, có thể tấn công các mục tiêu có giá trị nằm sâu phía sau chiến tuyến của đối phương tới 40 km. Ngay cả khi được phóng từ một điểm an toàn cách tiền tuyến 50 km, vị trí này nằm ngoài tầm bắn của hầu hết các loại máy bay không người lái cảm tử và hệ thống MLRS của Nga.
Thời gian để HIMARS bắn tất cả tên lửa là khác nhau và tùy thuộc vào loại tên lửa được sử dụng, trình tự bắn và quy trình vận hành của phi hành đoàn. Tuy nhiên một bệ phóng HIMARS có thể bắn hết tên lửa và rút khỏi vị trí trước khi đạn tên lửa mà nó phóng ra kịp đến mục tiêu.
Hệ thống Tornado-S của Nga.
Tornado-S MLRS của Nga
Tornado-S của Nga có khả năng phóng đạn SATNAV 300 mm và tên lửa dẫn đường INS, với đầu đạn đơn hoặc cụm có tầm bắn hơn 100 km. Tuy nhiên, trong trường hợp phản pháo, vào thời điểm đạn tên lửa của Tornado-S bắn đến mục tiêu thì HIMARS đã chạy đến nơi an toàn.
Tuy nhiên đoạn video đăng trên Military Informant TC ở trên lại cho thấy, tên lửa phản pháo vẫn đến kịp vị trí của HIMARS trước khi nó kịp rút khỏi vị trí phóng.
Trong trường hợp đó, câu hỏi được đặt ra là “ làm thế nào người Nga có thể xác định được điểm phóng mà không sử dụng radar định vị vũ khí và tính toán điểm phóng bằng cách vẽ sơ đồ quỹ đạo của tên lửa?"
Một lời giải thích thuyết phục là phía Nga phát hiện ra vị trí của HIMARS từ trước và kịp thời sử dụng tên lửa để tấn công. Điều này làm giảm đáng kể thời gian phản ứng và cắt đứt đường thoát của HIMARS.
Có khả năng chùm tên lửa do HIMARS phóng đi đã được hệ thống trinh sát của Nga phát hiện và ngay lập tức được truyền tới đơn vị phản pháo MLRS. Nếu Nga hiện đã có được phương tiện để phát hiện chùm tên lửa GMLRS, thì tác động đối với tiến trình tương lai của Chiến dịch quân sự đặc biệt sẽ không hề nhỏ.
Máy bay Tu-214R của Nga.
Hệ thống trinh sát Nga có khả năng đang hoạt động?
Lực lượng Nga có một số hệ thống trinh sát trên không có khả năng phát hiện các vụ phóng tên lửa HIMARS và ra tín hiệu cho các hệ thống phản pháo kịp thời. Chúng bao gồm máy bay trinh sát Tu-214R, máy bay không người lái Orion MALE và cuối cùng là chùm vệ tinh EKS Kupol.
Tu-214R được thiết kế để theo dõi điện tử và quang học. Nó có radar AESA phù hợp và hệ thống quang điện tử có độ phân giải cao để phát hiện các mục tiêu mặt đất. Hệ thống quang điện tử được cho là có khả năng nhận dạng mục tiêu. Máy bay này đã được triển khai hoạt động như một phần của chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 9/2022.
Máy bay không người lái Orion MALE là một thiết bị trinh sát bằng hệ thống quang học và radar. Nga hiện đã có đủ UAV Orion để thực hiện giám sát 24/7 trên khắp mặt trận và vào sâu lãnh thổ Ukraine, trong khi UAV vẫn nằm ngoài phạm vi hoạt động của các hệ thống phòng không Ukraine. Máy bay không người lái này có khả năng hoạt động liên tục 24 giờ và bay ở độ cao khoảng 7.000m.
Cuối cùng là hệ thống cảnh báo sớm EKS Kupol của Nga có khả năng phát hiện chùm tên lửa GMLRS khi phóng. Hệ thống Kupol hiện có 6 vệ tinh Tundra được trang bị cảm biến IRS có độ nhạy cao trên quỹ đạo Molniya.
Hệ thống này dự kiến sẽ được bổ sung thêm 3 đến 4 vệ tinh, có thể duy trì quan sát 24 giờ để theo dõi các vụ phóng tên lửa, tạo điều kiện cho việc bắn pháo phản lực nhanh chóng.
Tại thời điểm này, vẫn chưa rõ bằng cách nào Nga phát hiện được các vụ phóng HIMARS. Điều rõ ràng là Nga có khả năng phát hiện những vụ phóng như vậy chính xác hơn trước đây và khả năng này có thể sẽ được cải thiện theo thời gian.
UAV Orion.
Thách thức vẫn còn
Tuy nhiên, như có thể thấy rõ trong video phản pháo, vẫn còn những thách thức trong việc vô hiệu hóa hệ thống HIMARS đang tấn công.
Trước hết là độ chính xác hạn chế của việc bắn phản pháo. Sự kết hợp giữa SATNAV và INS chỉ có thể mang lại độ chính xác trong phạm vi 10 m và vẫn không đủ tốt để vô hiệu hóa hoàn toàn HIMARS. Ngay cả việc sử dụng đầu đạn chùm trên tên lửa cũng không thể đảm bảo khả năng hủy diệt.
Có thể Nga sẽ bổ sung thiết bị dẫn đường đầu cuối tương tự như trên tên lửa để đảm bảo sự phá hủy và có khả năng cao là thiết bị này sẽ được triển khai trong thời gian tới. Tuy nhiên, những mối đe dọa ngày càng tăng từ các tên lửa tầm xa của Nga cũng đang khiến các hệ thống HIMARS của Ukraina gặp nhiều khó khăn khi triển khai. Bởi các hệ thống HIMARS là một trong những mục tiêu được Nga “chăm sóc” rất cẩn thận.