Mặt Trăng có gì? Có "nắng", gió (từ Mặt trời), có những hạt bụi tích điện nguy hiểm được gọi là "moon dust", và một vài thiết bị bỏ đi từ con người - đó có lẽ là những gì bạn nghĩ đến, phải không?
Nhưng những gì con người để lại trên vệ tinh 4,5 tỉ năm tuổi của Trái đất không chỉ có vậy đâu. Ở đâu đó trên Mặt Trăng lúc này đang tồn tại một "công trình" cực kỳ ý nghĩa mà không nhiều người biến đến. Đó là một bức tượng phi hành gia bằng nhôm, kèm một tấm phù điêu cùng chất liệu.
"Công trình" mang tên "Fallen Astronaut" do David Scott - chỉ huy tàu Apollo 15 đặt lên đây vào ngày 1/8/1971. Đây thực chất là một đài tưởng niệm, nhằm tưởng nhớ những người từng ngã xuống vĩnh viễn trên con đường chinh phục vũ trụ. Trên tấm phù điêu có khắc tên 14 phi hành gia không may thiệt mạng cho đến thời điểm bấy giờ.
Tấm bia tưởng niệm chỉ cao 8,5cm mang theo một thông điệp đầy ý nghĩa về sự hy sinh cao cả. Tuy nhiên, mô hình phi hành gia kia thì lại có hẳn một câu chuyện gây tranh cãi đằng sau.
Được biết, mô hình được thiết kế bởi nghệ sĩ người Bỉ Paul van Hoeydonck - người có nhiều tác phẩm được trưng bày tại phòng tranh Waddell Gallery thời bấy giờ.
Ý tưởng của nó lại do giám đốc phòng tranh Louise Tolliver Deutschman đưa ra, vì bà muốn có một tác phẩm nghệ thuật trong vũ trụ.
"Đó là thời đại của vũ trụ, là cuộc chạy đua đến các vì sao," - Deutschman viết trong một cuốn hồi ký không được công bố rộng rãi, do trang Slate đăng tải vào năm 2013.
"Tôi đã liên lạc với nhiều người, không ngừng lại cho đến khi tìm ra giải pháp." Dự án đã được thực hiện trong bí mật, cho đến khi con tàu Apollo 15 quay về Trái đất thành công thì sự tồn tại của bức tượng mới được công bố.
Tuy nhiên, thứ gây tranh cãi ở đây là Van Hoeydonck sau đó khẳng định ông đã không hề biết mục đích sử dụng của bức tượng. Cái tên "Fallen Astronaunt" - (tạm dịch: phi hành gia ngã xuống) chưa từng được thông qua, và thậm chí ông còn không hề muốn nó bị bỏ lại trên Mặt trăng.
Cũng vì lý do này mà dù được tán dương là "vĩ đại hơn Picasso", Van Hoeydonck cảm thấy xấu hổ, thậm chí không đáng được coi là một nghệ sĩ. Chỉ huy David Scott thì phải ra điều trần trước Quốc hội vì bức tượng ấy vốn là công cụ kiếm lời cho công ty tư nhân - điều không được phép đối với các chương trình hàng không vũ trụ quốc gia. Còn phòng tranh của Waddell cũng phá sản chỉ sau đó 3 năm.
Dẫu vậy, bức tượng và thông điệp nó gửi gắm cũng được đánh giá là cực kỳ nhân văn, và là một tác phẩm nghệ thuật đáng trân trọng.
Tham khảo: Science Alert