Trong khuôn khổ một đề tài khoa học do Ủy ban phối hợp về Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga phê duyệt, nhóm chuyên gia Việt Nam và Nga đã phát hiện và mô tả một loài tảo mới thuộc chi Mallomonas, phân ngành Ouradiotae (Chrysophyceae, Synurales).
Loài mới có tên khoa học Mallomonas doanii sp. nov, được ghi nhận dựa trên các mẫu vật thu thập từ sáu địa điểm thuộc bốn tỉnh: Kiên Giang (cũ) - Phú Quốc, Đồng Nai, Phú Yên (cũ) và Thừa Thiên Huế. Đây là kết quả khảo sát tại hơn 400 thủy vực trên cả nước, nhưng loài chỉ xuất hiện ở sáu điểm, cho thấy tính đặc hữu và quý hiếm tại Việt Nam.
Mallomonas doanii thuộc lớp tảo vàng ánh (Chrysophyceae), một nhóm phổ biến với khoảng 1.200 loài trên thế giới. Tảo vàng ánh có hình thái đa dạng, màu sắc thay đổi từ vàng kim đến xanh nâu, thường sống trong môi trường nước ngọt sạch, khí hậu mát hoặc lạnh. Chúng là nguồn thức ăn quan trọng cho nhiều loài động vật phù du.
Loài Mallomonas doanii sp. nov. (chụp dưới kính hiển điện tử truyền qua (TEM).
Đặc trưng nổi bật của chi Mallomonas là lớp vỏ tế bào được bao phủ bởi các vảy và lông cứng silica, có giá trị trong phân loại học. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng kính hiển vi điện tử truyền qua (TEM) để mô tả M. doanii. Vảy của loài mới có kích thước nhỏ, hình bầu dục rộng, không có mái vòm, bề mặt xuất hiện các gai rải rác và hàng gai dọc mép trước. Lông có gốc rộng, dẹt, phần đầu chia đôi và tròn – khác biệt so với các loài tương tự như M. ouradion, M. cronbergiae, M. acidophila hay M. korshikovii.
Loài tảo này sinh trưởng trong điều kiện môi trường nước axit (pH 4,7–6,6), độ dẫn điện thấp (10–55 μS/cm), nhiệt độ 24–32°C. Chúng được tìm thấy ở thủy vực có mức dinh dưỡng từ trung dưỡng đến siêu dưỡng, xác định qua nồng độ diệp lục a.
Mẫu chuẩn của M. doanii được lưu giữ tại Chi nhánh ven biển, Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, và tại Viện Sinh học Nước nội địa Papanin (Nga). Mẫu được thu tại vùng đầm lầy Phong Điền, Thừa Thiên Huế.
Việc phát hiện Mallomonas doanii không chỉ bổ sung vào danh mục đa dạng sinh học tảo nước ngọt của Việt Nam mà còn có ý nghĩa khoa học quan trọng, bởi nhóm tảo vàng ánh vốn được đánh giá là còn nhiều tiềm năng chưa được khám phá hết về di truyền và sinh thái.
Ý nghĩa phát hiện loài tảo mới tại Việt Nam
Theo các nhà khoa học, việc phát hiện Mallomonas doanii không chỉ bổ sung thêm một loài mới vào kho tàng đa dạng sinh học mà còn mang nhiều ý nghĩa về khoa học, sinh thái và quốc tế.
Về khoa học, loài tảo này giúp làm phong phú thêm hiểu biết về nhóm tảo vàng ánh – một nhánh còn ít được nghiên cứu. Những dữ liệu về hình thái, sinh thái và phân bố của M. doanii cung cấp cơ sở quan trọng cho việc phân loại, so sánh và nghiên cứu tiến hóa các loài tảo trong khu vực. Phát hiện này cũng khẳng định Việt Nam là một “điểm nóng” đa dạng sinh học với tiềm năng phát hiện thêm nhiều loài mới.
Ở khía cạnh sinh thái – môi trường, Mallomonas doanii được tìm thấy trong các thủy vực nước ngọt có độ axit và ít ô nhiễm. Điều này mở ra khả năng sử dụng chúng như chỉ thị sinh học để đánh giá chất lượng môi trường nước. Đồng thời, loài tảo này còn là nguồn thức ăn quan trọng cho động vật phù du, góp phần duy trì chuỗi thức ăn và cân bằng sinh thái tự nhiên.
Trên bình diện quốc tế, việc mô tả một loài mới thể hiện năng lực hợp tác nghiên cứu hiệu quả giữa các nhà khoa học Việt Nam và Nga, đồng thời góp phần nâng cao vị thế khoa học của Việt Nam trong lĩnh vực sinh học nước ngọt. Phát hiện này cũng bổ sung dữ liệu quý cho nghiên cứu toàn cầu về đa dạng tảo, có giá trị trong các nghiên cứu về sinh thái, biến đổi khí hậu và bảo tồn.
Nói cách khác, Mallomonas doanii không chỉ là một loài tảo mới mà còn là minh chứng cho sự độc đáo của hệ sinh thái nước ngọt Việt Nam, chứa đựng nhiều giá trị khoa học và tiềm năng ứng dụng lâu dài.