+ Theo ông, đâu là nguyên nhân chính dẫn tới sự suy thoái rất nghiêm trọng rạn san hô quý giá ở Hòn Mun thời gian qua?
- Trước hết phải nhận thức được vai trò rất quan trọng của Hòn Mun trong bảo tồn. Đây là tên đầu tiên trong hệ thống quy hoạch khu bảo tồn biển và là dự án đầu tiên do các nhà tài trợ quốc tế lựa chọn để bảo tồn tài nguyên môi trường biển ở Việt Nam. Sau này, nơi đây cũng được chọn là một trong 3 khu bảo tồn tiêu biểu trên thế giới do các đặc trưng về đa dạng sinh học và đặc thù nguồn lợi cũng giá trị mang lại cho sự phát triển của địa phương, con người. Vì thế, đây là khu bảo tồn rất quan trọng với Việt Nam và quốc tế. Sau này, khu bảo tồn Hòn Mun được mở rộng thành Khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang.
PGS.TS Chu Hồi. Ảnh: Nguyễn Hoài.
Vấn đề suy thoái rạn san hô Hòn Mun đã được cảnh báo vài năm trở lại đây. Đến nay, mức độ suy thoái lên tới 60-90%, thể hiện qua việc giảm độ phủ san hô, sự vỡ vụn của thành tố san hô trong rạn san hộ và sự suy giảm các loài quý hiếm chỉ sống ở rạn san hô. Đây là con số rất đáng báo động!
Về nguyên nhân, thứ nhất là sự biến đối đại dương, làm tăng nền nhiệt, axit hóa đại dương dẫn đến hiện tượng trắng hóa san hô. Bên cạnh đó, ô nhiễm hữu cơ do các nguồn lục địa cũng dẫn đến vùng biển chết. Tuy nhiên, đây là nguyên nhân gây tác động ở diện rộng.
Riêng với Hòn Mun, theo tôi, nguyên nhân bao trùm vẫn là do hoạt động của con người. Hòn Mun là nơi có hoạt động kinh tế bảo tồn rất phát triển do Nha Trang không chỉ là điểm du lịch trong nước mà còn là điểm du lịch quốc tế. Đây là điểm thi chụp ảnh dưới nước đầu tiên ở Việt Nam năm 1995. Dịch vụ lặn cũng phát triển ở đây từ năm 1994. Việc phát triển thị trường dịch vụ lặn sớm, phát triển nóng nhưng thiếu thể chế hóa, thiếu công cụ giám sát và kiểm soát tốt đã khiến việc bảo tồn san hô gặp tác động rất mạnh và dẫn đến suy thoái nghiêm trọng.
+ Theo ông, cần có những giải pháp nào để phục hồi hệ san hô Hòn Mun?
- Theo kinh nghiệm của tôi, với mức độ suy thoái nghiêm trọng như tại Hòn Mun, phải mất tối thiểu khoảng 10 năm, rạn san hô mới có thể phục hồi như ban đầu.
Để có thể phục hồi rạn san hô Hòn Mun, cần phải triển khai nhiều giải pháp. Trước tiên nên tạm dừng các hoạt động dịch vụ kinh tế ảnh hưởng đến rạn san hô để rạn có thể nghỉ một thời gian. Hòn Mun là vùng lõi khu bảo tồn, thuộc khu vực bảo vệ nghiêm ngặt nên đã quy chế quốc tế bảo vệ, cần tuân thủ và thực hiện nghiêm túc các quy chế này.
Rạn san hô quý giá ở Hòn Mun chết hàng loạt thời gian qua.
Một giải pháp nữa là cần xây dựng quy chế và thực hiện quản lý chặt chẽ các hoạt động kinh tế bảo tồn, cụ thể là dịch vụ lặn ngắm san hô tại đây, có thể áp dụng cách làm của các công ty chuyên nghiệp quốc tế như du khách phải đăng ký từ trên bờ, phải có hướng dẫn viên du lịch đi cùng du khách khi lặn, du khách phải cam kết làm gãy san hô thì phải trả bao nhiêu tiền.
Đặc biệt, khi rạn san hô bị suy thoái nghiêm trọng, các loài địch hại của san hô như sao biển gai, rong vôi sẽ phát triển mạnh. Vì vậy cần có các giải pháp cơ học để ngăn chặn sự bùng phát của các loài địch hại này.
Ngoài ra, có thể bổ sung giải pháp như bổ sung nguồn lợi thủy sản xuống khu vực này. Việt Nam cũng có thể học hỏi cách làm của các nước như Singapore là đánh san hô ở khu vực khác trồng bổ sung vào Hòn Mun nhằm sớm khôi phục hệ san hô ở đây.
Xin cảm ơn ông!