Để thay thế phiên bản JAS 39 Gripen sắp hết thời hạn phục vụ, Saab đang thiết kế máy bay thế hệ mới tập trung vào sự kết hợp giữa các nền tảng có người lái và không người lái, bao gồm một máy bay chiến đấu có người lái mới; một máy bay không người lái cận âm nặng dưới 1 tấn; một máy bay không người lái siêu thanh nặng trên 5 tấn; và một máy bay không người lái cận âm nặng dưới 5 tấn.
Máy bay Gripen E. Nguồn: twz.com
Những máy bay này sẽ kết hợp các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), hoạt động mạng và khả năng tàng hình, phục vụ các yêu cầu không chiến trong tương lai. Máy bay chiến đấu tương lai của Saab sẽ giữ lại các thành tố chính của Gripen, bao gồm động cơ, hệ thống phương tiện và thiết bị điện tử hàng không, đồng thời sử dụng khung máy bay tàng hình hơn, xương sống kỹ thuật số mới, hệ thống liên lạc tiên tiến và tích hợp AI.
Thiết kế mới sẽ loại bỏ các cánh tà có trên Gripen hiện tại. Một yếu tố quan trọng là máy bay không người lái được thiết kế để hoạt động cùng với máy bay chiến đấu có người lái. Những máy bay không người lái này đóng vai trò là mồi nhử để thu hút hỏa lực của đối phương hoặc tiến hành giám sát và tấn công chính xác trong môi trường có nguy cơ cao.
Saab cũng đang kết hợp các công nghệ tàng hình, bao gồm vật liệu hấp thụ radar và hình dáng khí động được cải tiến, tăng cường khả năng quan sát thấp mà máy bay vẫn khó bị phát hiện bởi radar. Các đề xuất là một phần của mảng nghiên cứu máy bay chiến đấu tương lai (KFS), được Saab đưa ra vào giữa năm 2023. Chương trình KFS kéo dài đến năm 2030, tập trung vào các hệ thống có người lái và không người lái.
Các nhà quân sự ưu tiên khả năng quan sát thấp, tự chủ và khả năng tác chiến điện tử. Saab đã trình bày khái niệm máy bay không người lái tàng hình siêu thanh của mình với các khoang vũ khí bên trong và mô hình khí động học có lực cản thấp tại Đại hội Khoa học Hàng không Quốc tế lần thứ 33 vào tháng 9/2022.
Chương trình phát triển mạnh hơn vào tháng 3/2024 khi Cục Quản lý Vật tư Quốc phòng Thụy Điển trao cho Saab một hợp đồng nghiên cứu các nền tảng có người lái và không người lái, trình diễn công nghệ. Saab đang hợp tác với nhiều đơn vị khác nhau với dự kiến các hạng mục sẽ kết thúc vào cuối năm 2025.
Công việc trên trùng với các đợt nâng cấp đang diễn ra đối với phi đội Gripen C/D và việc đưa Gripen E vào hoạt động tại Thụy Điển và Brazil vào năm 2025. Gripen E có thể đóng vai trò là nền tảng thử nghiệm cho các công nghệ mới, chẳng hạn như AI. Saab đang thử nghiệm tích hợp AI theo một dự án hợp tác với công ty phần mềm AI Helsing đưa các tác nhân AI vào các tình huống chiến đấu ngoài tầm nhìn.
Những phát triển về AI và hệ thống không người lái cũng có thể cải thiện hiệu suất của máy bay chiến đấu có người lái. Saab đang sử dụng các công nghệ bổ sung, chẳng hạn như các mô-đun radar tích hợp trong các cấu trúc tổng hợp để nâng cao hiệu suất radar và đang chuẩn bị thử nghiệm UAV "Ruby" theo chương trình tăng tốc Rainforest.
Ruby, được trang bị động cơ GE Aerospace J85 từ máy bay huấn luyện Saab 105, sẽ được thử nghiệm tại trường bắn Vidsel ở miền bắc Thụy Điển cho các ứng dụng quốc phòng và dân sự, bao gồm cả giám sát cháy rừng. Thụy Điển đang độc lập thiết kế máy bay, trong khi các nước Bắc Âu khác (Phần Lan, Na Uy và Đan Mạch) mua máy bay chiến đấu F-35 do Mỹ sản xuất.
Các nhà phân tích chỉ ra những thách thức về tài chính và công nghệ của quá trình phát triển máy bay chiến đấu độc lập. Tuy nhiên, Thụy Điển trước đây từng phát triển các máy bay tiên tiến, chẳng hạn như Viggen và Gripen. Thụy Điển vẫn duy trì 6 phi đội không quân được trang bị máy bay JAS 39 Gripen, bao gồm cả JAS 39E và các biến thể JAS 39C/D cũ hơn, để đáp ứng các yêu cầu về Phòng không và Tên lửa Tích hợp (IAMD) của NATO. Từ năm 2025 đến năm 2030, các sư đoàn máy bay chiến đấu sẽ có khả năng tấn công tầm xa và hệ thống máy bay không người lái phục vụ trinh sát và an ninh.
Tháng 12/2022, Thụy Điển rời khỏi chương trình Tempest do Anh đứng đầu, hiện là một phần của Chương trình Không chiến Toàn cầu (GCAP), do không phù hợp với các ưu tiên và mốc thời gian của chương trình. Trong khi đó, các quốc gia châu Âu khác, bao gồm Pháp, Đức và Tây Ban Nha, đang thúc đẩy chương trình máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu FCAS.
Đề cập đến những lo ngại về chi phí phát triển, một số quan chức đã viện dẫn chương trình JAS 39 Gripen thành công từ những năm 1980 cũng phải đối mặt với sự hoài nghi về tài chính tương tự. Cách tiếp cận của Saab là tìm nguồn cung ứng khoảng 85% các cấu phần từ nước ngoài trong khi vẫn giữ quyền kiểm soát thiết kế và tích hợp hệ thống như một giải pháp tiết kiệm chi phí.
Saab đề xuất tích hợp các hệ thống có người lái và không người lái, công nghệ tàng hình và AI. Các giải pháp bao gồm phát triển trong nước, hợp tác quốc tế hoặc mua các hệ thống do nước ngoài chế tạo, đều có tác động đến lực lượng lao động bao gồm 6.000 kỹ sư của Saab, cũng như ảnh hưởng đến quốc phòng và nền công nghiệp của Thụy Điển.