Mùa thu năm 2017, Foody – startup Việt đã làm một cuộc cách mạng trong mảng giao đồ ăn (Food Delivery) với ứng dụng Now – bán phần lớn cổ phần cho SEA Limited, đặt trụ sở tại Singapore, trong bối cảnh công ty mẹ của Shopee đang ráo riết tìm các cơ hội M&A để tăng trưởng người dùng.
CTCP Foody được thành lập từ năm 2012 bởi cựu du học sinh Úc Minh Đặng , chuyên ngành công nghệ thông tin, với xuất phát điểm là cộng đồng tìm kiếm, đánh giá địa điểm ăn uống. Giá của thương vụ “bán mình” năm 2017 được cho là một mức “không tưởng”.
“Khởi nghiệp, hay là một chuyện, hên là chuyện khác. Xưa làm Foody tôi nghĩ là hên, làm đúng thời điểm”, Minh Đặng tâm sự với chúng tôi.
* Có vẻ anh đã rất thành công khi gây dựng Foody và bán cho SEA với một mức giá tốt. Anh đã làm gì sau khi bán Foody 5 năm trước?
Foody sau thương vụ đó được một team tại Singapore tiếp quản vận hành. Còn tôi tái khởi đầu với Cooky , với mô hình ban đầu là một mạng xã hội chia sẻ các công thức nấu ăn, một mô hình xuất phát từ Nhật Bản. Tuy nhiên ở Việt Nam, nếu chỉ đơn giản chia sẻ công thức nấu ăn thì chỉ có thể đi ngang, khó tăng trưởng. Tác động của mô hình đó chỉ ở mức vui vẻ chứ không thể mang tính cách mạng như Foody.
Thuở đó, dịch vụ Now Delivery ra mắt đã thay đổi hành vi người dùng, giúp xã hội phát triển nhanh hơn. Grab ngày đó cũng ra sau chúng tôi. Mảng Foody Delivery phát triển mạnh tới mức, có thể nói quán nào mở ra mà không lên các nền tảng giao hàng thì khó sống. Tôi nhớ thời điểm bắt đầu làm Now thì thị trường giao đồ ăn chừng 3.000 – 5.000 đơn/ngày, một năm sau chúng tôi đẩy lên 100.000 đơn/ngày, sau đó Grab và Baemin nhảy vào, đẩy thị trường lên gần 1 triệu đơn/ngày.
Với Cooky, từ mô hình mạng xã hội về công thức nấu ăn, chúng tôi suy nghĩ làm sao chuyển hóa thành một mô hình nào đó giúp ích cho những người nấu ăn trong thực tế, chứ không chỉ cung cấp kiến thức về nấu ăn. Và chúng tôi nghĩ tới Fresh Delivery (giao thực phẩm). Fresh Delivery trên thế giới có khá nhiều mô hình có thể tham khảo như HelloFresh của Châu Âu, HappyFresh của Indonesia cũng đang hiện diện tại một vài nước Đông Nam Á như Thái Lan và Malaysia, Mỹ thì có Blue Apron…
* Tại Việt Nam, với mảng Fresh Delivery, vốn Grab cũng có GrabMart và Now có NowFresh, giờ là dịch vụ Fresh trong ShopeeFood…
Chính xác. Shopee và Grab cũng có mảng Fresh Delivery, tuy nhiên họ đi theo mô hình MarketPlace, tức kết nối các người bán (Sellers) với người dùng cuối (End Users). Cooky lúc đầu cũng đi theo mô hình đó. Tôi là dân công nghệ, chuyên xây dựng hệ thống, chứ không phải người nấu ăn và bán đồ ăn. Khi làm theo hướng đi của Shopee và Grab - kết nối các siêu thị, cửa hàng, chúng tôi đầu tư khá nhiều vào công nghệ và đã thử, nhưng mô hình không hiệu quả vì vận hành (Operations) khó hơn.
* Mô hình kết nối người bán với người mua rất hiệu quả với mảng Food Delivery, vì sao lại không hiệu quả với mảng Fresh Delivery?
Food Delivery rất dễ vì bạn đến nhà hàng, họ đưa đồ ăn và bạn giao thôi. Nhưng đi chợ cho Users rất khó. Thứ nhất, bản thân siêu thị hoặc các cửa hàng thực phẩm không có nhân viên để đi lấy hàng, gọi là Picker, và dù có đi nữa họ cũng không pick hàng theo cách mà Users muốn, mà pick theo cái họ muốn bán. Ví như giờ tôi mua ký cam, họ sẽ lựa nửa xấu nửa tốt để đẩy hàng nhanh, và trải nghiệm này hoàn toàn không tốt cho Users.
Thứ hai là tích hợp hệ thống, siêu thị có cả ngàn món hàng, không tích hợp được vào hệ thống thì không thể làm thủ công. Hàng trong siêu thị còn thay đổi về giá, có thể sáng giá này, chiều giá khác, vì hàng thực phẩm rất nặng về yếu tố hạn sử dụng (Date). Đồ ăn thì khác, chừng nào nấu mới bán, nên không cần xét yếu tố Date. Cho nên, bad order (các đơn hàng bị đánh giá tệ - PV) rất nhiều. Từng có thời điểm 99% order của chúng tôi là bad order.
Ngoài ra, nhiều sản phẩm gặp vấn đề cân-ký. Trái cây chẳng hạn, đôi khi 3 trái nặng hơn 1 ký chút xíu, lại phải tính thêm tiền, còn để tính đúng giá đã niêm yết trên các platform thì lại phải cắt trái ra, dẫn đến vận hành rất khó. Các bên đang giải quyết vấn đề bằng cách gọi qua gọi lại với khách hàng, trả bằng ví rồi lại phải hoàn tiền hoặc thu thêm vài đồng. Một vấn đề lớn nữa là không kiểm soát được lượng tồn kho. Nhiều trường hợp siêu thị trưng sản phẩm lên platform, nhưng khi khách đặt online thì họ đã bán offline hết rồi.
Với cách làm Fresh Delivery như hiện tại, users khó chịu, nền tảng trung gian khó có lời. Food Delivery phí hoa hồng có thể lên đến 20%, nhưng với siêu thị thì chỉ ở mức 5%, vì thế một siêu thị muốn đạt biên lợi nhuận ở mức 10% là rất khó. Mô hình dạng này tôi nghĩ sẽ thất bại. Cho nên dù đã tốn rất nhiều tiền, tôi quyết định Cooky phải có sự chủ động.
* Cooky giải bài toán đó như thế nào?
Chúng tôi tính toán: Một là đi tìm chuỗi cửa hàng, siêu thị nào đó đầu tư hoặc mua luôn. Hai là phải tự chủ, sản xuất ra sản phẩm gì để bán, kiểm soát được chất lượng và đảm bảo được trải nghiệm người dùng.
Việc đầu tư hay mua một chuỗi cửa hàng, siêu thị rất khó. Vì thế chúng tôi quyết định mở Cooky làm 2 phần: phần công nghệ (Cooky App) và phần sản xuất (Cooky Market).
Phần công nghệ cho phép Cooky Market (là thương hiệu của riêng Cooky) bán sản phẩm cho người dùng cuối trên ứng dụng Cooky. Trong tương lai, các siêu thị, cửa hàng thực phẩm, và cửa hàng tiện lợi bên ngoài cũng có thể tham gia bán hàng trên nền tảng của Cooky .
Phần sản xuất, Cooky Market cung cấp nhiều sản phẩm đa dạng, gồm hàng tươi (Fresh) như thịt, rau, cá…, và mảng chủ lực là các món Ready-To-Cook (nguyên liệu thực phẩm đã sơ chế và sẵn sàng để nấu), ngoài ra có các món có thể ăn ngay.
Cooky trước đây mang đến rất nhiều công thức nấu ăn. Còn bây giờ, chúng tôi muốn làm sao người phụ nữ khi mua đồ ăn về nhà chỉ mất một thời gian rất ngắn để nấu ra bữa ăn, với chất lượng tốt hơn, giá tốt hơn khi giao từ nhà hàng. Và bạn có thể chủ động trong việc nấu ngay hoặc để mai nấu, tức có thể bảo quản được trong thời gian ngắn. Hiện tỷ lệ bán hàng Fresh và Package tại Cooky đang ngang nhau.
* Cooky bán được bao nhiêu đơn hàng mỗi tháng?
Hiện Cooky đang cung cấp hàng chục ngàn lượt phục vụ người dùng mỗi tháng. Mục tiêu của chúng tôi trong vòng năm năm tới là sẽ tăng độ phủ rộng khắp các tỉnh thành và trở thành một trong những kênh cạnh tranh với các hệ thống hiện hữu như CoopMart, Tops Market, cùng nhiều đơn vị khác.
Tất nhiên, mảng Fresh Delivery cực kỳ thách thức, rất khó để làm và chưa ai thành công. Team chúng tôi muốn giải quyết được vấn đề này, kể cả mất mát cỡ nào đi nữa.
* Hiện tại mất mát của các anh đang ở mức nào?
Mất mát của chúng tôi không hề nhỏ vì chúng tôi đã đầu tư khá nhiều nguồn lực cá nhân vào Cooky. Tuy nhiên chúng tôi sẵn sàng chấp nhận rủi ro với niềm tin thành quả đạt được sẽ vô cùng xứng đáng.
* Thất bại nào khiến anh mất tiền nhiều nhất ở Cooky?
Chúng tôi từng mở cửa hàng offline ở Tú Xương (Quận 3), đầu tư khá nhiều vào các thiết bị... Nói chung đã mất khá nhiều công sức để tìm ra được mô hình hiệu quả nhất.
* Hiện xu hướng về Food Delivery vẫn đang theo chiều hướng tăng. Anh có tự tin vào sự phát triển của Fresh Delivery? Và liệu Cooky có thể tạo ra tác động lớn như Foody từng làm?
Tôi cho rằng chúng tôi làm khá sớm so với nhu cầu thị trường. Nhìn vào gia đình tôi, 90% là order và ăn ngoài, chỉ 10% là nấu. Và tôi là người nấu, vợ tôi là người rửa chén (cười). Nhưng đối với gia đình có con nhỏ, ông bà, cha mẹ, tôi nghĩ tỷ lệ nấu có thể là 60% - 70%, ăn ngoài chỉ tầm 30%. Và có thể 70% những lần nấu này là các món truyền thống kiểu gia đình, và đôi khi muốn thử công thức món Thái, Nhật…
Tuy nhiên, dân số Việt Nam còn rất trẻ. Nếu ai ở một mình, tôi nghĩ rất biếng nấu ăn. Cho nên, tôi cho rằng thị trường Ready-To-Cook ở Việt Nam còn rất sớm, không tăng trưởng nhanh được. Nhưng phải có một người nào đó bắt đầu, và bắt đầu một cách nghiêm túc.
Tôi cũng nhìn lại cách tôi làm Foody ngày xưa. Khi ấy, chúng tôi cũng là người tiên phong. Thị trường Food Delivery ngày đầu rất nhỏ, cả thị trường chỉ có 3.000 đơn/ngày, nhưng chúng tôi đã làm cuộc cách mạng ngành Food Delivery bằng cách dám chạy trước. Thời đó, chúng tôi là người duy nhất đưa được hầu như tất cả các quán ăn lên app, dù quán đó nằm trong hẻm, hóc. Quán nào không có chúng tôi đi mua giùm luôn.
Giờ tôi đang suy nghĩ đến trải nghiệm đưa người đến nhà nấu giùm khách hàng món ăn của Cooky một lần để biết. Chúng tôi muốn thị trường thay đổi. Tất nhiên, thời Foody khác, khi đó thị trường tài chính mạnh hơn, gọi vốn tốt hơn. Hiện nhiều công ty khác đang khó khăn, chúng tôi sẽ làm một cách kiên trì chút xíu, từ từ thay đổi thói quen của gia đình.
* Tôi hỏi thật, đến thời điểm này, anh có tiếc khi bán Foody?
Tôi không nghĩ mình tiếc đâu. Ở giai đoạn phát triển, Foody cũng gặp khá nhiều khó khăn, đặc biệt về vốn, nhất là trong giai đoạn cạnh tranh với Grab. Có SEA hỗ trợ sẽ tốt hơn.
Với lại, ở thời điểm này, tôi nghĩ kinh tế khó khăn thì khó cho Foody chứ ko phải dễ. Giờ công ty nào cũng vậy. Thị trường đã vậy, công ty càng lớn thì càng mệt.
* Tham vọng của Cooky đến đâu?
Thực sự Cooky nếu làm tốt quy mô có thể lớn hơn Foody ngày xưa. Còn Cooky thì không cần công nghệ lớn như Foody, mà nặng về vận hành hơn. Tuy nhiên, tôi rất mong muốn xây dựng Cooky to hơn Foody ngày trước.
Về mặt lợi nhuận, tôi nghĩ Cooky có thể sinh lời được luôn, vì chúng tôi nhúng vào phần sản xuất, tối ưu được nguyên vật liệu sẽ tối ưu được chi phí, có thể lời được. CoopMart vẫn lời dù biên lợi nhuận (margin) thấp. Một bài học khác từ một số công ty e-grocery trong khu vực là margin về đồ ăn của họ chỉ khoảng 5%, nhưng có thêm nguồn thu từ quảng cáo và tài trợ từ các thương hiệu. Tương lai Cooky cũng có thể làm được như vậy.
Còn trước mắt, Cooky có 2 ưu tiên hàng đầu: Một là sản phầm, bao gồm chất lượng tốt, công thức chế biến độc đáo, và giá cả hợp lý; Hai là công nghệ. Tôi muốn users xài Cooky mượt như users xài Shopee hay Grab. Làm sản phẩm, Foody dễ hơn vì chỉ đi lượm, quán này không ngon thì lượm quán kia. Còn giờ với Cooky, món này không ngon thì phải nghĩ làm món khác, hoặc quay lại làm món đó ngon hơn, sao cho khẩu vị phù hợp với nhiều users.
Tương lai, tôi muốn xây dựng vững chắc mảng B2C (bán hàng tới người dùng cuối) và dần dần triển khai mảng B2B (bán hàng tới doanh nghiệp). Với mảng B2B tôi rất tham vọng giải quyết được phần gốc của chuỗi cung ứng, xây dựng được một hệ sinh thái với những người nông dân để từ đó đảm bảo nguồn sản phẩm chất lượng nhất đến tay người dùng Cooky.
* Giai đoạn hiện nay, như anh đã đề cập, việc gọi vốn đang rất khó khăn. Hướng đi của các startup trước đây là chấp nhận đốt tiền để mua users, và đến một giai đoạn không gọi được vốn nữa thì buộc phải lựa chọn bán mình hoặc chấp nhận phá sản…
Cooky hiện tại vẫn chịu lỗ ở giai đoạn đầu tư nền tảng, nhưng khi chúng tôi tối ưu tốt về con người, sản xuất, nguyên vật liệu, lỗ vẫn ở mức kiểm soát được. Chúng tôi may mắn có các nhà đầu tư cùng chia sẻ tầm nhìn đồng hành và hỗ trợ công ty trong giai đoạn đầu. Trong tương lai, khi đạt được volume đủ lớn, chúng tôi sẽ dần tối ưu các chi phí để có lợi nhuận, mục tiêu là đạt điểm hòa vốn trong vòng 2 năm tới.
Đồ ăn thời nào cũng vậy. Khó khăn hay không vẫn phải ăn, chẳng qua ở mức nào, bạn kiếm 100 đồng thì dành 20 đồng hay 30 đồng để ăn. Việc chúng tôi muốn là đóng góp vào việc tiết kiệm bao nhiêu đồng ăn của khách hàng.
Thời điểm này tôi nghĩ không phải quá lạc quan. Tuy nhiên, tôi có một thôi thúc mình phải là người đi đầu, giống như thời làm Foody. Người đi đầu có lợi thế là khi bạn chạy trước, thì mấy người sau chạy rất mệt để đuổi theo bạn. Đó là cái thôi thúc tôi nhiều nhất.
* Xin cảm ơn anh!