Mới đây, Ban Quản lý Di sản Văn hóa Mỹ Sơn (huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam) và Viện Khảo cổ học công bố kết quả thăm dò, khai quật khảo cổ học phế tích kiến trúc đường dẫn ở phía Đông tháp K thuộc khu di tích Mỹ Sơn (còn gọi là Thánh địa Mỹ Sơn, Di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn).
Theo kết quả thăm dò, khai quật, năm 2017 - 2018, trong quá trình tu bổ, tôn tạo tháp K, nhóm chuyên gia Ấn Độ tiếp tục ghi nhận tháp có hai cửa Đông và Tây. Ở phía Đông tháp K có hai đoạn tường bao của một con đường hướng về nhóm tháp E, F. Ngoài những hiện vật thuộc thành phần kiến trúc, còn có hai tượng sư tử trong tư thế đứng, khuôn mặt thể hiện nét hung dữ và nhiều hiện vật đất nung, gốm, sứ rất phong phú cùng sự đa dạng về hoa văn.
Tháng 6/2023, Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp với Viện khảo cổ học đào thăm dò trên diện tích 200m2 tại khu vực quanh tháp K nhằm xác thực những thông tin về dấu tích kiến trúc trên.
Trong khu vực khai quật đã làm xuất lộ rõ cấu trúc của một đoạn kiến trúc đường dẫn phía Đông tháp K dài 20m.
Cấu trúc cắt ngang con đường rộng phủ bì 9m gồm lòng đường và hai bức tường xếp gạch bo hai bên. Lòng đường rộng 7,9m, bề mặt bằng phẳng, cấu tạo từ cát sỏi và gạch vụn được đầm chặt, có độ dày từ 0,15-0,2m. Hai đoạn tường bao dạng tường thấp, được xếp từ các hàng gạch, tường rộng từ 0,5m ở phía chân đến 0,45m ở trên mặt. Con đường dẫn từ phía Đông tháp K hướng vào các khu tháp E, F ở sâu bên trong thung lũng Mỹ Sơn.(Ảnh: BQL Mỹ Sơn)
Các nhà khảo cổ đã mở 4 hố thăm dò, tổng diện tích 20m2 ở ngoài phạm vi khai quật 200m2 để khảo sát con đường kéo dài đến đâu.
Các hố thăm dò 1, 2, 3, 4 lần lượt cách tháp K 68m, 84,6m, 87,6m và 111,2m.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quý - chủ trì cuộc khai quật - cho hay, với diện tích thăm dò, khai quật khảo cổ tại khu vực phía Đông tháp K đã làm rõ một đoạn kiến trúc đường dẫn từ tháp K vào trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn. Qua một số hiện vật gốm men, đất nung có niên đại khoảng thế kỷ X-XII. Những di vật trên tiếp tục củng cố cho nhận định kiến trúc đường dẫn có niên đại thế kỷ XII, tương đương với niên đại tháp K.
Kết quả thăm dò, khai quật cũng khẳng định có một con đường dẫn bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm Thánh địa Mỹ Sơn ở thế kỷ XII, lần đầu tiên giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế được biết đến. Con đường này kéo dài trên một khoảng không gian hơn 500m, khởi đầu từ tháp K hướng đến khu vực sân trước tháp F. Nhóm nghiên cứu đã xác định con đường này có nhiều chức năng, gồm đường đi của các vị thần Ấn Độ giáo; con đường dành cho các vị vua chúa và tăng lữ Chămpa đi vào Thánh địa Mỹ Sơn cúng tế các vị thần của họ.