Bộ não của ba loài cá heo mắc cạn dọc theo bờ biển Scotland đã cho thấy những dấu hiệu điển hình của bệnh Alzheimer ở người - ám chỉ rằng cá heo cũng có thể bị căn bệnh này.
Nghiên cứu mới mới tập trung vào hội chứng chứng mất trí ở odontocetes (cá voi có răng). Kết quả của nghiên cứu là sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu từ ba trường đại học Scotland, đã nghiên cứu bộ não của 22 cá thể cá voi có răng khác nhau, tìm ra những dấu hiệu rõ ràng của căn bệnh này — nhưng các nhà nghiên cứu không hoàn toàn chắc chắn về cách nó biểu hiện ở cá heo.
Nghiên cứu đã phân tích mô não của những động vật này thuộc 5 loài khác nhau: cá heo Risso, cá voi hoa tiêu vây dài, cá heo mỏ trắng, cá heo cảng và cá heo mũi chai. Tất cả những con vật được tìm thấy mắc cạn ở khu vực dọc theo bờ biển Scotland.
Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ. Nó ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ, suy nghĩ và hành vi trong cuộc sống hàng ngày. Yếu tố chính dẫn đến căn bệnh này là tuổi tác ngày càng tăng và hầu hết những người mắc bệnh Alzheimer đều từ 65 tuổi trở lên. Đó là một căn bệnh tiến triển không có cách chữa trị hiệu quả. Từ trước đến nay, đây được cho là căn bệnh chỉ xảy ra ở con người, nhưng thực tế có thể không phải như vậy.
Cá heo, cá voi thường mắc cạn quanh bờ biển Vương quốc Anh. Chúng được tìm thấy trong các khu vực ở vùng nước nông và đôi khi trên các bãi biển. Những cá thể may mắn được con người phát hiện có thể được các chuyên gia di chuyển đến vùng nước sâu hơn để bảo toàn tính mạng, số khác kém may mắn hơn có thể phải bỏ mạng. Nguyên nhân cơ bản của các sự kiện mắc cạn không phải lúc nào cũng rõ ràng và các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân cụ thể của hành vi này.
"Chúng tôi rất thích thú khi thấy những thay đổi về não ở cá heo già tương tự như những thay đổi ở người già và bệnh Alzheimer", giáo sư Tara Spires-Jones từ Đại học Edinburgh cho biết. Tuy nhiên liệu những thay đổi bệnh lý này có góp phần khiến những con vật này mắc cạn hay không vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ và cần nhiều nghiên cứu hơn để giải đáp trong tương lai.
Những loài vật này được phát hiện có các đặc điểm bệnh lý đặc biệt của Alzheimer. Chúng bao gồm sự hình thành các mảng amyloid-beta, sự tích luỹ protein tau và sự hiện diện của một chấn thương não được gọi là chứng tăng thần kinh đệm.
Nghiên cứu mới bao gồm 5 loài cá voi có răng khác nhau: cá heo Risso, cá voi hoa tiêu vây dài, cá heo mỏ trắng, cá heo cảng và cá heo mũi chai. Trong số 22 con vật được nghiên cứu, 18 con đã già. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy dấu hiệu của bệnh Alzheimer ở một con cá heo mỏ trắng, một con cá heo mũi chai và một con cá voi hoa tiêu vây dài.
Về cơ bản, các nhà nghiên cứu đã tìm kiếm sự hiện diện của bệnh lý não, một phần đặc trưng của bệnh Alzheimer – sự hình thành các mảng amyloid-beta, sự tích tụ phospho-tau và gliosis (sự thay đổi số lượng tế bào do hệ thống thần kinh trung ương). Kết quả cho thấy bộ não của tất cả các cá thể động vật trong thí nghiệm đều có mảng amyloid-beta.
Ba con vật không chỉ có mảng amyloid-beta mà còn có một số bệnh lý liên quan đến chứng mất trí nhớ khác trong não, điều này cho thấy rõ ràng rằng các loài cá voi có răng có thể phát triển bệnh lý giống như bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, nghiên cứu không xác nhận liệu các loài động vật này có bị suy giảm nhận thức giống như con người hay không.
Theo các nhà khoa học, phát hiện không thể xác nhận rằng, những con này đang mắc các loại thiếu hụt nhận thức mà chúng ta thường liên tưởng đến chứng mất trí nhớ. Phát hiện chỉ có thể cho thấy, động vật phát triển các đặc điểm bệnh lý tương tự như những gì được thấy ở bệnh nhân mắc chứng mất trí nhớ.
Trong nghiên cứu mới này, các nhà khoa học suy đoán, sự suy giảm nhận thức liên quan đến thoái hóa thần kinh có thể là một trong những nguyên nhân gây mắc cạn hàng loạt. Ở người, các triệu chứng ban đầu của tình trạng suy giảm liên quan đến bệnh Alzheimer là mất phương hướng và nhầm lẫn. Vì vậy, theo giả thuyết, những con vật thủ lĩnh bị thoái hóa thần kinh có thể đưa cả đàn vào tình trạng mắc cạn.
"Mặc dù ở giai đoạn này, rất dễ suy đoán rằng sự hiện diện của những tổn thương não này ở loài cá voi có răng cho thấy chúng cũng có thể bị thiếu hụt nhận thức liên quan đến bệnh Alzheimer ở người, nhưng cần phải nghiên cứu thêm để hiểu rõ hơn điều gì đang xảy ra với những loài động vật này", tác giả chính Mark Dagleish cho biết trong một tuyên bố.
Các nhà nghiên cứu không biết tại sao sự thoái hóa não này có thể xảy ra ở các loài động vật trên, nhưng nó có thể giải thích tại sao một số nhóm cá voi, cá heo thường bị mắc cạn ở vùng nước nông. Các vụ mắc cạn hàng loạt trước đây được cho là có liên quan đến việc gia tăng tiếng ồn do con người tạo ra trong các đại dương, nhưng nghiên cứu này đưa ra một lời giải thích khả dĩ khác.
Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học thần kinh châu Âu.
