Sri Lanka sẽ không phải là trường hợp vỡ nợ duy nhất
Sự hỗn loạn diễn ra do giá thực phẩm và năng lượng tăng cao. Theo đó, các quốc gia như Sri Lanka, Ai Cập, Tunisia và Peru đang gặp rất nhiều khó khăn. Những vấn đề ở hiện tại có nguy cơ trở thành một khoản nợ lớn và mối đe dọa khác đối với sự hồi phục mong manh của nền kinh tế thế giới hậu đại dịch.
Ngoài ra, động thái thắt chặt chính sách tiền tệ của Fed cũng là một mối đe dọa khác. Lãi suất chuẩn tại Mỹ tăng đồng nghĩa với việc chi phí trả nợ của các quốc gia đang phát triển tăng cao và có xu hướng thúc đẩy dòng vốn chảy ra ngoài. Ngoài ra, xung đột Nga - Ukraine cũng đang gây ra cú sốc về năng lượng và lương thực, trong khi có rất ít dấu hiệu cho thấy những khó khăn này sắp kết thúc.
Có thể thấy, nhiều mối rủi ro cộng lại đã đẩy Sri Lanka đến bờ vực vỡ nợ trái phiếu. Theo Bloomberg Economics, một số nền kinh tế mới nổi khác từ Pakistan và Tunisia cho đến Ethiopia và Ghana đang có nguy cơ rơi vào vòng xoáy tương tự. Đương nhiên, các nhà xuất khẩu hàng hóa lại đang hưởng lợi từ mức giá cao hơn. Song, những rắc rối khác vẫn đang xảy ra, khi dịch bệnh bùng phát khiến Trung Quốc phong tỏa nhiều thành phố và nhiều ý kiến lo ngại rằng Mỹ và châu Âu sẽ rơi vào suy thoái.
Tỷ lệ lạm phát, giá dầ, chênh lệch lợi suất trái phiếu và số các quốc gia phát triển đang gặp rủi ro vỡ nợ.
Các nhà hoạch định chính sách kinh tế hàng đầu thế giới đang gióng lên hồi chuông cảnh báo. Những cuộc họp của IMF và WB trong tuần này đều thảo luận về vấn đề kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm lại và những rủi ro mà các quốc gia đang phát triển phải đối mặt.
Trong báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới mới nhất, IMF đã so sánh tác động của chiến tranh như "những cơn sóng thần" đổ ập lên các nền kinh tế toàn cầu. WB cũng hạ dự báo tăng trưởng thế giới và thông báo đưa ra gói giải cứu trị giá 170 tỷ USD dành cho các quốc gia bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng.
Vụ vỡ nợ lớn nhất đang xảy ra ở các nền kinh tế mới nổi là Nga khi quốc gia này bị cô lập về kinh tế và cam kết chỉ trả nợ bằng đồng rúp. Trong khi đó, đồng tiền tệ của quốc gia này đã mất gần 40% giá trị trong năm nay. Tuần trước, Nga đã tạm đình chỉ các khoản thanh toán nợ ngoại tệ, quyết định sử dụng kho dự trữ để chi trả cho thực phẩm, năng lượng nhập khẩu.
Đối với những người như Jagath Gunasena, cuộc khủng hoảng đã đến ngay trước "cửa nhà" anh. Anh phải để vợ và con đứng hàng giờ để đổ đầy bình gas nấu ăn mà họ dùng để vận hành cửa hàng đồ ăn ở Colombo. Gunasena nói: "Ít nhất thì chúng tôi vẫn còn thức ăn thừa từ cửa hàng. Tôi không biết những người khác sẽ kiếm đồ ăn hay nấu ăn bằng cách nào."
Những bất ổn đó đã đẩy nhóm biểu tình kêu gọi Tổng thống Gotabaya Rajapaksa từ chức, ngay cả khi chính phủ của ông đang nỗ lực tìm kiếm sự giúp đỡ từ IMF hay các quốc gia lớn ở châu Á như Trung Quốc và Ấn Độ.
5 quốc gia có khả năng vỡ nợ cao nhất theo Bloomberg Economics.
Trong bối cảnh này, Sri Lanka sẽ không phải là quốc gia đầu tiên vỡ nợ. Trái phiếu của khoảng 13 quốc gia mới nổi đang giao dịch cao hơn ít nhất 1.000 điểm cơ bản so với trái phiếu Kho bạc Mỹ, tăng so với 6 năm trước. Các hợp đồng hoán đổ rủi ro tín dụng (CDS) đối với trái phiếu của các nước đang phát triển tăng đột biến trong những tuần đầu tiên xảy ra xung đột Nga - Ukraine. Điều này cho thấy khả năng vỡ nợ ngày càng lớn.
Bloomberg Economics đã xếp hạng cao nhất đối với Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập trong danh sách các thị trường mới nổi chịu "tác động kinh tế và tài chính" từ chiến sự tại Ukraine. Ngoài ra, Tunisia, Ethiopia, Pakistan, Ghana và El Salvador nằm trong số các quốc gia có nguy cơ vỡ nợ cao nhất.
Tác động trực tiếp của một vụ vỡ nợ ở 5 quốc gia đối với kinh tế toàn cầu không phải là quá lớn. Song, cuộc khủng hoảng ở các nước đang phát triển trước đây từng lan rộng ra những nơi khác. Ziad Daoud - nhà kinh tế trưởng về EM của Bloomberg Economics, cho hay: "Tác động của một loạt các vụ vỡ nợ trái phiếu ở EM có tác động tiêu cực đến cả bên ngoài."
WB ước tính 60% các quốc gia thu nhập thấp đang rơi vào cảnh khó khăn về tài chính hoặc có nguy cơ mắc nợ. Theo nhà kinh tế trưởng của WB - Carmen Reinhart, cho đến nay, nhà đầu tư không mấy chú ý đến những vấn đề diễn ra như "tảng băng chìm".
Thảm họa ập đến
Tác động của việc chi phí đi vay gia tăng có thể trở nên căng thẳng hơn khi Fed đang nỗ lực để ứng phó với lạm phát và khiến lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ cao hơn - mức tham chiếu cho nhiều nền kinh tế đang phát triển. Nhiều NHTW các các quốc gia này cũng đang nâng lãi suất trong bối cảnh giá cả tăng cao.
Cùng với Sri Lanka, các quốc gia khác cũng có vấn đề về cán cân thanh toán bao gồm Ai Cập và Tunisia. Pakistan cũng chứng kiến lạm phát tăng cao và căng thẳng địa chính trị đã dẫn đến việc chính quyền của Thủ tướng Imran Khan trong tháng này bị lật đổ. Tại Pakistan, chính phủ buộc phải cắt điện của các hộ gia đình và hoạt động công nghiệp vì họ không đủ tiền mua than, khí đốt tự nhiên từ nước ngoài.
Ở Tunisia, chính phủ đang không có đủ tiền mặt khiến giá nhiên liệu tăng ít nhất 4 lần trong 13 tháng qua. Ngành du lịch kiệt quệ và tình trạng khan hiếm hàng hóa đang lan rộng đến mức người bán hàng ở chợ còn nói đùa rằng mua chất kích thích còn dễ hơn cả bột mì.
Raed - thợ làm bánh 26 tuổi, cho biết anh không thể mua bột trên chợ đen với giá cao hơn nhiều so với giá chính thức. Hiện tại, anh đang nhận trợ cấp để tiếp tục vận hành cửa hàng bánh. Read quyết định sẽ di cư để tìm kiếm cơ hội ở những nơi khác.
Còn ở Ai Cập - quốc gia nhập khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, việc nguồn cung từ Nga và Ukraine "biến mất" đã gây ảnh hưởng nặng nề. Tháng trước, NHTW nước này đã để đồng nội tệ trượt giá hơn 15% trong vài giờ và nâng lãi suất lần đầu tiên trong 5 năm khi dòng vốn ồ ạt chảy ra ngoài. Tổng thống Abdel-Fattah El-Sisi đã kêu gọi người dân làm bữa ăn đơn giản hơn khi bước vào tháng ăn chay Ramadan.
Các nước xuất khẩu lớn cũng gặp khó khăn
Trong khi đó, nhiều quốc gia khác lại đang được hưởng lợi từ giá hàng hóa tăng. Ví dụ, các khu vực Mỹ Latinh - nơi đồng real của Brazil là đồng tiền tệ lớn có thành tích tốt nhất trong năm nay. Xuất khẩu của Chile cũng tăng hơn 20% so với 1 năm trước đó.
Song, những nhà xuất khẩu hàng hóa của Mỹ Latinh cũng không tránh khỏi bất ổn chính trị. Peru - một trong những nước có tỷ lệ tử vong cao nhất do Covid-19, đã bị rung chuyển bởi những cuộc biểu tình bạo lực. Cán cân tài khoản vãng lai của nước này từ thặng dư 0,8% GDP vào cuối năm 2020 đã thành thâm hụt 2,8% vào 1 năm sau đó. Còn các nước láng giềng Colombia và Chile, tỷ lệ thâm hụt đã lần lượt tăng lên 6& và 7& trong quý IV năm ngoái.
Ở Brazil, chưa đầy 6 tháng trước cuộc bầu cử tổng thống, các cuộc thăm dò dư luận cho thấy 75% công chúng cho rằng chi phí sinh hoạt tăng cao là lỗi của chính quyền Tổng thống Jair Bolsonaro. Dù NHTW nước này đang nỗ lực thắt chặt chính sách tiền tệ, nhưng tỷ lệ lạm phát vẫn là 11,3% vào tháng 3. Do đó, Brazil vẫn đang phải bơm 32 tỷ USD vào nền kinh tế để hỗ trợ người dân.
Maria Conceicao - sống tại Rio de Janeiro, đang lo lắng về tương lai. Cô đã tích trữ cá cho gia đình trước lễ Phục sinh vào cuối tuần trước. Cô nói: "Chúng tôi sẽ mừng lễ với nhiều cá nhưng sau này sẽ giảm bớt." Bởi đối với Conceicao, giống như hàng triệu người khác ở Brazil, họ đang đối mặt với một thực tế nghiệt ngã là mỗi tháng mọi thứ lại càng tồi tệ hơn.
Tham khảo Bloomberg