Theo các chuyên gia, việc giảm số bậc thuế và giãn cách thu nhập giữa các bậc là xu hướng chung ở nhiều quốc gia nhằm đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch và giảm rủi ro “nhảy bậc”. Biểu thuế mới vẫn đảm bảo nguyên tắc công bằng theo chiều dọc là người có thu nhập cao hơn sẽ đóng thuế cao hơn song mức độ lũy tiến hợp lý hơn, giúp giảm gánh nặng cho người lao động.
Thu nhập trung bình của người lao động đã tăng đáng kể nhưng biểu thuế cũ vẫn giữ nguyên hơn chục năm nay, dẫn đến nhiều người dù thu nhập chưa cao cũng phải nộp thuế. Vì thế, việc điều chỉnh biểu thuế theo hướng giảm số bậc và giãn cách thu nhập giữa các bậc sẽ giúp người lao động có thu nhập trung bình bớt gánh nặng, thêm động lực làm việc.
Nhiều người lao động sẽ được hưởng lợi từ chính sách thuế mới. (Ảnh: Báo Chính phủ).
Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi), phân tích: Việc Quốc hội thông qua Luật Thuế Thu nhập cá nhân (sửa đổi) là bước tiến quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa hệ thống thuế, phù hợp với yêu cầu phát triển của nền kinh tế trong giai đoạn mới. Trong bối cảnh hoạt động sản xuất - kinh doanh ngày càng đa dạng, năng lực lao động được mở rộng và động lực đổi mới sáng tạo ngày càng mạnh mẽ, chính sách thuế mới với cấu trúc đơn giản, hợp lý và linh hoạt hơn được kỳ vọng sẽ hỗ trợ người dân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp phát triển ổn định, bền vững.
Theo ông, việc điều chỉnh biểu thuế từ 7 bậc xuống 5 bậc không chỉ là cải cách kỹ thuật mà còn thể hiện tư duy đổi mới trong xây dựng chính sách: giúp người dân dễ tiếp cận, dễ tính toán và từ đó tạo sự chủ động trong kế hoạch thu nhập. Các mức thuế suất trung gian được giảm xuống (15% còn 10%, 25% còn 20%) mang lại lợi ích trực tiếp cho nhóm có thu nhập trung bình - lực lượng lao động đông đảo và năng động nhất hiện nay.
" Khoảng cách các bậc thuế được nới rộng giúp giảm tình trạng tăng thuế đột ngột khi thu nhập nhích lên. Đây là cách tiếp cận rất nhân văn, góp phần khuyến khích người lao động nâng cao trình độ, tăng thu nhập và cống hiến nhiều hơn mà không quá lo lắng về áp lực thuế ", ông Huy nhấn mạnh.
Theo tính toán, cá nhân có một người phụ thuộc, thu nhập từ tiền lương, tiền công 20 triệu đồng/tháng, mức thuế trước kia nộp 125.000 đồng/tháng. Sau khi thực hiện giảm trừ gia cảnh và biểu thuế theo phương án mới sẽ không phải nộp thuế.
Với người thu nhập 25 triệu đồng/tháng, số thuế phải nộp giảm từ 448.000 đồng xuống 34.000 đồng/tháng, tức giảm 92%.
Tương tự, người có thu nhập 30 triệu đồng được giảm 73% số thuế phải nộp.
Ngoài lực lượng lao động có thu nhập trung bình thấp được hưởng lợi, theo Bộ Tài chính, nhóm người thu nhập trung bình cao cũng sẽ bớt gánh nặng về thuế.
Cụ thể, mức thuế 5% ở bậc 1 áp dụng với thu nhập tính thuế 0-10 triệu đồng/tháng, tương đương thu nhập từ tiền lương, tiền công 20-35 triệu đồng. Mức thuế suất bậc 2 áp dụng với thu nhập tính thuế 10-30 triệu đồng/tháng, tương đương thu nhập 35-56 triệu đồng...
" Biểu thuế mới sẽ giúp mọi cá nhân giảm số tiền phải nộp, đồng thời khắc phục tình trạng mức thuế tăng vọt giữa các bậc như hiện nay ", Bộ Tài chính khẳng định.
Theo Chủ tịch Hội tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc, việc thiết kế khoảng cách giữa các bậc đã phản ánh đúng khả năng đóng góp. Hiện người làm công ăn lương có thu nhập trung bình khá đa phần đều thuộc đối tượng chịu thuế bậc 2 và 3 trong biểu thuế mới.
Nâng mức giảm trừ gia cảnh, nhiều người lao động sẽ không thuộc diện phải đóng thuế.
Khi thuế suất bậc 2 giảm từ 15% xuống 10%, nhóm người lao động đang chịu gánh nặng thuế lớn nhất được giảm đáng kể số thuế phải nộp mỗi tháng.
Còn với thuế suất bậc 3 giảm từ 25% xuống 20% sẽ tạo dư địa tài chính cho nhóm lao động có thu nhập khá, thường chiếm tỷ lệ lớn trong khối văn phòng, tài chính, kỹ thuật, công nghệ.
" Biểu thuế khá phù hợp với xu hướng quốc tế về cải thiện môi trường thuế nhằm hỗ trợ tầng lớp thu nhập trung bình, nhóm có vai trò quan trọng trong tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế ", bà Cúc nhấn mạnh.
Luật sư, chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và tư vấn thuế Trọng Tín cũng cho biết, các bậc thuế thấp đã được điều chỉnh theo hướng hỗ trợ khi bậc 1 và 2 giữ mức 5% và 10%. Đồng thời cũng đã giãn rộng độ nhảy bậc 1 và bậc 2 giúp người nộp thuế được lợi kép.
“ Điều này không chỉ mang lại lợi ích cho người thu nhập thấp mà cả người có thu nhập cao cũng được hưởng lợi gián tiếp từ việc tăng ngưỡng tính thuế ở các bậc. Vì vậy, việc duy trì một bậc thuế cao nhằm đảm bảo nguyên tắc “trung hòa ngân sách” là cần thiết ”, Luật sư Được nhận định.
Ngưỡng giảm trừ gia cảnh cũng được nâng lên
Ngoài ra, từ kỳ tính thuế năm sau, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế tăng lên 15,5 triệu đồng/tháng và người phụ thuộc là 6,2 triệu đồng/tháng. Cá nhân được trừ các khoản bảo hiểm, giảm trừ gia cảnh, phụ cấp, trợ cấp... số còn lại là thu nhập tính thuế cá nhân.
Theo các chuyên gia, với mức giảm trừ mới, người nộp thuế không có người phụ thuộc chưa phải nộp thuế nếu thu nhập 17 triệu đồng/tháng và sẽ chỉ phải nộp thuế nếu thu nhập vượt quá 17,285 triệu đồng/tháng.
Đơn cử, một người có mức thu nhập 17 triệu đồng/tháng. Trong cơ cấu đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động sẽ đóng 10,5% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, trong đó bảo hiểm xã hội 8%, y tế 1,5% và thất nghiệp 1%. Như vậy, mức đóng bảo hiểm là 1,785 triệu đồng. Cộng với mức giảm trừ cho bản thân là 15,5 triệu đồng, tổng các khoản được giảm trừ của người này là 17,285 triệu đồng, lớn hơn thu nhập nên chưa phải nộp thuế.
Tương tự, nếu có một người phụ thuộc, ngưỡng chịu thuế của người lao động tăng lên 24,22 triệu đồng/tháng và với 2 người phụ thuộc ngưỡng chịu thuế là 31,155 triệu đồng/tháng.
Bà Nguyễn Thị Cúc đánh giá: “ Điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh lần này là bước đi đúng đắn, thể hiện tính nhân văn trong chính sách thuế. Người lao động sẽ bớt áp lực trong chi tiêu, đồng thời có thêm phần tích lũy, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy tiêu dùng ”.
Theo bà Cúc, khi thu nhập khả dụng tăng, người dân chi tiêu nhiều hơn, qua đó thúc đẩy tổng cầu của nền kinh tế.
“ Mặc dù ngân sách Nhà nước có thể giảm thu trong ngắn hạn, nhưng về dài hạn, nền kinh tế sẽ sôi động hơn, sản xuất - kinh doanh phát triển, tạo nguồn thu bền vững hơn cho ngân sách ”, bà Cúc nhấn mạnh.