Bí ẩn những ngôi đền Maya ở Mexico

Nghệ thuật và kiến trúc của thành phố thể hiện sự pha trộn giữa ảnh hưởng của người Maya và Toltec. Nó có những đặc điểm này mặc dù thủ đô Tula của Toltec cách đó khoảng 1.200 km. Vấn đề trở nên phức tạp hơn là vào thời điểm muộn hơn trong lịch sử thành phố (thế kỷ 13), một nhóm người tên là Itza đã định cư tại địa điểm này. Tên của thành phố có nghĩa là “cửa giếng của người Itzas”.

Nguồn Maya kể câu chuyện về một người đàn ông tên là K'uk'ulkan (con rắn có lông) đến từ phía tây và thành lập thủ đô của mình tại Chichén Itzá. Liệu câu chuyện này đề cập đến nhóm Toltec hay nhóm Itza, hay chủ yếu là thần thoại, vẫn còn là vấn đề tranh luận.

El Castillo

Kim tự tháp bậc thang được gọi là El Castillo (tiếng Tây Ban Nha có nghĩa là “lâu đài”) nằm ở trung tâm thành phố. Một giám mục người Tây Ban Nha thế kỷ 16, Diego de Landa, gọi nó là “Đền K'uk'ulcan”, tên của người cai trị huyền thoại của thành phố cũng như một vị thần rắn cổ đại.

Tính cả ngôi đền ở trên cùng, kim tự tháp này cao khoảng 30 m , với mỗi cạnh là 55 m ở chân đế. Trên mỗi bốn mặt của kim tự tháp có 91 bậc, tổng cộng có 364 bậc. Khi bạn cộng số bước cần thực hiện để vào chùa, tổng số bước là 365, số ngày trong một năm.

“Ngôi đền có mái vòm ở đỉnh của bốn cầu thang là sự pha trộn kỳ lạ giữa bản địa và nước ngoài, những chiếc mặt nạ Núi Hoa (một nét đặc trưng của Maya) tô điểm bên ngoài, những bức phù điêu về các thuyền trưởng chiến tranh cao lớn từ Tula (thủ đô Toltec) được chạm khắc trên các khung cửa...,” nhà khảo cổ học Michael Coe viết trong cuốn sách “The Maya”.

Coe cũng lưu ý rằng, các nhà khảo cổ đã tìm thấy tàn tích của một kim tự tháp trước đó bên dưới kim tự tháp này. Những phát hiện từ cấu trúc đó bao gồm một chiếc ngai bằng đá có hình dạng một con báo đốm đỏ “đang gầm gừ”, với đôi mắt bằng ngọc bích và những chiếc vỏ dùng làm răng nanh.

Đền thờ các chiến binh

Bên cạnh kim tự tháp, ngay phía đông, là “Đền thờ các chiến binh”. Các hàng cột dẫn lên lối vào cầu thang của cấu trúc, việc sử dụng nhiều cột là một nét đặc trưng của Toltec.

Khi leo lên cầu thang sẽ thấy một cặp tượng rắn lông vũ, đầu nằm trên mặt đất, đang nhìn chằm chằm vào người đối diện. Bạn cũng có thể nhìn thấy bức tượng của Chacmool, sứ giả huyền thoại của các vị thần. Bức tượng ở tư thế nằm ngửa, bụng phẳng, người ta suy đoán rằng khu vực bằng phẳng có thể đã được dùng để hiến tế.

Caracol

Ở phía nam của kim tự tháp là một tòa nhà hình con ốc dường như đã được cư dân thành phố sử dụng làm đài quan sát; người Tây Ban Nha đặt tên cho nó là “Caracol” (ốc sên).

Bốn lối vào của nó dẫn đến một lối đi hẹp “cuộn lên như vỏ ốc sên” dẫn đến một căn phòng có ba cửa sổ còn sót lại, nhà thiên văn học khảo cổ Anthony Aveni viết trong cuốn sách “Đế chế thời gian: Lịch, Đồng hồ và Văn hóa” (IB) Tauris, 2000).

Aveni chỉ ra rằng, tòa nhà được sắp xếp theo sao Kim và theo các nhà biên niên sử Tây Ban Nha, hình tròn của Caracol tượng trưng cho Quetzalcoatl-Kukulcan, vị thần sao Kim, hành tinh có tầm quan trọng tôn giáo đặc biệt đối với người Maya cổ đại.

Sân bóng lớn

Ở phía tây của kim tự tháp là sân bóng lớn, lớn nhất ở Trung Mỹ. Được bao bọc bởi những ngôi đền nhỏ ở hai đầu. Sân bóng dài 149 m, dài hơn cả một sân bóng đá Mỹ ngày nay. Phần lớn sân được bao quanh bởi những bức tường cao 8 m và cách nhau khoảng 30 m.

Mỗi bức tường có một vòng thẳng đứng, được trang trí bằng những con rắn đan xen, cách mặt đất khoảng 6m. Đó là chiều cao gấp đôi lưới bóng rổ NBA hiện đại.

Những người chơi cổ xưa sẽ sử dụng một quả bóng cao su nhỏ để chơi. Không biết luật chơi là gì nhưng các cầu thủ có thể phải vượt qua vòng cấm của đội đối phương. Các tấm bảng gần sân bóng mô tả những chiếc đầu lâu trên giá và một tấm mô tả cho thấy một người (có thể là cầu thủ của đội thắng hoặc đội thua) bị hiến tế, máu của anh ta biến thành rắn khi rời khỏi cơ thể anh ta.

Cenote thiêng liêng

Phía bắc của kim tự tháp là một con đường đắp cao dài 274 m dẫn đến một cái giếng sâu mà ngày nay được gọi là Sacred Cenote. Con người (là vật hiến tế) và đồ tạo tác (bao gồm cả những đồ vật làm bằng vàng) đều bị ném xuống đó. Tục lệ này dường như đã đạt đến đỉnh cao sau khi thành phố suy tàn vào thế kỷ 13.

Nghi lễ hiến tế bí ẩn

Năm 1967, các nhà khảo cổ học phát hiện hài cốt của hơn 100 cá thể được đặt bên trong một bể chứa nước ở Chichén Itzá. Phân tích ADN của 64 bộ xương vào năm 2024 cho thấy những bộ xương này đều thuộc về cậu bé từ 3 đến 6 tuổi, khiến các nhà nghiên cứu kết luận rằng việc chôn cất tập thể có thể là một phần của nghi lễ hiến tế.

Tuy nhiên, mục đích của nghi lễ vẫn chưa rõ ràng. Dựa trên thực tế có hai cặp song sinh trong số những người đã chết, có thể việc chôn cất này gợi nhớ đến huyền thoại Maya cổ đại về cặp song sinh anh hùng đã đến thăm thế giới ngầm để trả thù cho cha của họ. Chính xác thì hàng chục cậu bé chết như thế nào vẫn chưa được biết.