Bản đồ Gough và Vương quốc cổ đại Cantre'r Gwaelod
Trong nhiều thế kỷ, đã lan truyền tin đồn về một vương quốc cổ đại tên là Cantre'r Gwaelod từng tồn tại ở Vịnh Cardigan của xứ Wales, trước khi vùng đất chìm dưới những con sóng để trở thành cơ sở cho một "Atlantis xứ Wales" huyền thoại.
Những câu chuyện về Cantre'r Gwaelod đã thay đổi trong nhiều năm, một số người nói rằng một thiếu nữ đã lơ là trong việc ngăn giếng nước tràn qua vùng đất, trong khi những câu chuyện sau đó đổ lỗi cho một người gác cổng say rượu không giám sát các con đê.
Tương truyền, chuông nhà thờ của vương quốc chìm vẫn có thể được nghe thấy vào những buổi tối yên tĩnh. Gần đây, hai nhà nghiên cứu đã đưa ra bằng chứng mới cho thấy hai hòn đảo từng tồn tại trong vịnh, dựa trên phân tích bản đồ thời Trung cổ, các tài liệu dân gian, nghiên cứu thực địa và khảo sát địa chất.
Được dẫn dắt bởi Simon Haslett, Giáo sư danh dự về địa vật lý tại Đại học Swansea ở xứ Wales, công trình này đã chứng minh rằng “sự tồn tại của những hòn đảo bị mất tích được coi là hợp lý và cung cấp một cái nhìn sâu sắc về quá trình tiến hóa ven biển sau băng hà của Vịnh Cardigan".
“Nghiên cứu này điều tra các nguồn lịch sử, cùng với bằng chứng địa chất và độ sâu, và đề xuất một mô hình về sự tiến hóa ven biển sau băng hà, cung cấp lời giải thích cho các đảo 'đã mất' và một khuôn khổ giả thuyết cho nghiên cứu trong tương lai", Giáo sư Haslett và đồng tác giả David Willis, Jesus, Giáo sư về Celtic tại Đại học Oxford, đã viết trong nghiên cứu.
“Các bằng chứng văn học và truyền thống văn hóa dân gian đã chỉ ra rằng Vịnh Cardigan gắn liền với vùng đất trũng Cantre'r Gwaelod đã biến mất".
Nghiên cứu này là công trình đầu tiên điều tra đầy đủ hai hòn đảo bí ẩn xuất hiện trên Bản đồ Gough, được cho là có niên đại từ thế kỷ 13 hoặc 14, trở thành bản đồ lâu đời nhất còn sót lại của Quần đảo Anh.
Vùng đất có vẻ ngoài hình bầu dục cách vài dặm ngoài khơi xứ Wales, với phía Nam có diện tích 7 dặm vuông và phía Bắc có diện tích gấp đôi, mặc dù Giáo sư Haslett và Willis đã cảnh báo rằng khó có thể ước tính chính xác dựa trên tài liệu nguồn.
Bản đồ Gough. Ảnh: VICE.
Ranh giới giữa lịch sử, văn học và truyền thống
Nhà bản đồ học người La Mã Ptolemy, sống khoảng 2.000 năm trước, dường như đặt dải bờ biển xứ Wales này sâu hơn khoảng 8 dặm so với hiện tại, cho thấy rằng sự xói mòn bờ biển đáng kể có thể đã xảy ra trong những thế kỷ tiếp theo.
Để xây dựng khả năng đó, Giáo sư Haslett và Willis đã đánh giá tác động của băng giá đối với khu vực này trong thời kỳ băng hà cuối cùng. Khi những cấu trúc băng giá này rút đi trong 10.000 năm qua, chúng đã để lại một cảnh quan trũng gồm các trầm tích mềm và trầm tích, được tạo nên bởi các lực địa chất như sông ngòi.
Điều thú vị là vị trí của các hòn đảo bí ẩn trong Bản đồ Gough xếp hàng với các 'sarns' dưới nước, là những đống đá và sỏi được tạo hình bởi những lực này. Điều này gợi ý về câu chuyện nguồn gốc có thể có của quần đảo, cũng như sự tàn lụi của các hòn đảo khi nước biển dâng cao hoặc có lẽ là một sự kiện lũ lụt thảm khốc như sóng thần hoặc triều cường.
“Xét về mặt đo lường, hai hòn đảo được mô tả trên Bản đồ Gough dường như nằm ở vị trí gần trùng khớp với Sarn Cynfelin, giữa các cửa sông Ystwyth và Dyfi, và Sarn y Bwch, giữa các cửa sông Dyfi và Mawddach, cho thấy rằng các mảnh ghép thô của những con 'sarns' này có thể có neo tại các hòn đảo", nhóm nghiên cứu công bố.
“Có vẻ như quá trình xói mòn của hai hòn đảo đã được hoàn thành vào giữa thế kỷ 16, vì những hòn đảo này không xuất hiện trên các bản đồ sau này, chẳng hạn như Thomas Butler's Mape ngoài khơi Ynglonnd có niên đại 1547 - 1554", họ nói thêm.
Trong một phần hấp dẫn của nghiên cứu có tên “Geomythology”, các nhà nghiên cứu chia sẻ một loạt các câu chuyện lịch sử, mặc dù họ nói rằng “cần phải thận trọng khi ranh giới giữa lịch sử, văn học và truyền thống có thể đã trở nên mờ".
Các nhà nghiên cứu lưu ý: “Câu chuyện về Cantre'r Gwaelod có thể gợi ý rằng vùng đất thấp, hoặc ít nhất là một phần của nó, tiếp tục có người sinh sống cho đến thế kỷ 5 - 6", các nhà nghiên cứu lưu ý.
Một số tác giả đã coi truyền thuyết về Cantre'r Gwaelod là đại diện cho ký ức dân gian về cảnh vật chìm dần qua mực nước biển dâng cao trong nhiều thiên niên kỷ kể từ kỷ băng hà cuối cùng.
“Ở xứ Wales, mô tả của Mabinogi về cuộc vượt biển của Bendigeidfran đến Ireland, chỉ có hai con sông có thể đi lại nằm ở giữa... nhưng sự ngập lụt đột ngột của Cantre'r Gwaelod không phù hợp với lời giải thích về mực nước biển dâng cho sự sụp đổ của nó và thay vào đó gợi lên một sự kiện hoặc chuỗi sự kiện nhanh hơn", họ nói thêm, trích dẫn những câu chuyện cổ về lũ lụt bất ngờ trong khu vực.
Kết hợp với nhau, những phát hiện đưa ra lời giải thích thú vị cho những hòn đảo kỳ lạ được mô tả trong Bản đồ Gough, có thể là bằng chứng cho vùng đất Atlantis lâu đời của xứ Wales này - và có thể, đóng vai trò dẫn đầu cho việc tìm kiếm các vùng đất ngập nước khác.