Trong 3 ngày mùng 1, mùng 2 và mùng 3 Tết Nguyên đán, con cháu thường chuẩn bị mâm cỗ cúng mỗi ngày một lần. Trong đó, cúng mùng 1 Tết được xem là rất quan trọng bởi đây là cúng Tết Nguyên đán, nghĩa là cúng sáng sớm của một ngày đầu năm, cầu mong bình an và những điều tốt lành trong năm mới.
Gia chủ thường cúng tổ tiên và thần linh sáng mùng 1 Tết. Chiều mùng 1 Tết, các gia đình làm cơm cúng Tịch điện, tức là cúng cơm chiều.
Lễ vật gồm mâm cỗ mặn, với các món như bánh chưng (hoặc bánh tét), gà luộc (gà trống thiến), xôi, giò, nem, đĩa nộm, 1 bát miến nấu lòng gà, măng khô ninh thịt lợn, thịt đông... Cùng với hương, hoa, nước, quả (ngũ quả), bánh kẹo, rượu, trà, trầu cau, đèn, nến. Do dân gian quan niệm kiêng sát sinh vào ngày đầu năm nên gà thường được làm thịt từ chiều hoặc tối 30 Tết.
Theo phong tục, khi cúng gia tiên thì tiền vàng mã phải để nguyên và đốt nhang đèn suốt ba ngày Tết cho đến lễ hóa vàng. Các bữa còn lại trong ba ngày Tết chỉ cần cúng bánh chưng, giò và các loại bánh mứt, kẹo.
Trong mâm cỗ ngày mùng 1 Tết Nguyên đán, người ta kiêng kỵ một số đồ ăn như: mực, thịt chó, thịt vịt, trứng vịt lộn, tôm, cá mè, mắm tôm, sầu riêng, quả bí, ốc... Bởi họ cho rằng nó mang lại xui xẻo, đen đủi, công việc trì trệ, vận trình không thăng tiến, bị tiêu tán tài sản.
Dưới đây là bài văn khấn cúng ngày mùng 1 Tết Nguyên đán mà gia chủ có thể sử dụng để thực hiện nghi lễ quan trọng của ngày đầu năm mới thêm trọn vẹn:
Văn khấn tổ tiên ngày mùng 1 Tết (Theo cuốn Văn khấn Nôm truyền thống - NXB Văn hóa dân tộc)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Kính lạy:..............
- Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật
- Các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mông Một đầu Xuân mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới. Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên, như trời cao biển rộng, khôn đem tất cỏ báo ba xuân. Do đó, chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng lên trước án.
Kính mời các cụ Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ tỷ, Bá thúc huynh đệ, Cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội, ngoại. Cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm, tám tiết có điềm lành tiếp ứng. Tín chủ lại mời: các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng.
Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn tấu.
Văn khấn thần linh trong nhà ngày mùng 1 Tết (Theo cuốn Văn khấn Nôm truyền thống - NXB Văn hóa dân tộc)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Kính lạy................................
- Đức Đương lại hạ sinh Di Lặc Tôn Phật
- Phật trời, Hoàng thiên Hậu thổ
- Chư vị tôn thần.
Hôm nay là ngày mông 1 tháng Giêng, nhằm ngày Tết Nguyên đán đầu Xuân, giải trừ gió Đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới. Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Tín chủ con là............ Ngụ tại..................................
Nhân tiết minh niên sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bầy ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn thần. Thiết nghĩ Tôn thần hào khí sáng lòa, ân đức rộng lớn. Ngôi cao vạn trượng uy nghi, vị chính mười phương biến hiện. Lòng thành vừa khởi, Tôn đức cảm thông.
Cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Nguyện cho chúng con mọi người hoan hỉ vinh xương, con cháu cát tường khang kiện. Mang ơn Đương cảnh Thành hoàng, đội đức Tôn thần bản xứ. Hộ trì tín chủ, gia lộc gia ân, xá quá trừ tai. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý.
Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo.
(Thông tin mang tính chất tham khảo)