Vì sao vậy? Đằng sau các sự kiện trên là gì? Có phải chúng là nguyên nhân trực tiếp khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump nổi giận gây Chiến tranh thương mại với Mỹ như ý kiến của một số nhà phân tích thời cuộc trong và ngoài Trung Quốc?
"Lợi hại thay, nước ta
"Lợi hại thay, nước ta" (tên tiếng Anh: Amazing China " là bộ phim tài liệu nhựa được cắt gọt, biên tập dựa trên 6 tập phim truyền hình "Trung Quốc huy hoàng".
Bộ phim do Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) và Công ty cổ phần Điện ảnh Trung Quốc phối hợp sản xuất, phát hành, được công chiếu rộng rãi trên tất cả các rạp chiếu phim toàn Trung Quốc kể từ ngày 2/3/2018 và đưa lên các trang mạng phim thương mại. Nội dung phim ghi lại những thành tựu mà Trung Quốc giành được từ Đại hội 18 (tháng 11/2012) đến nay.
Bộ phim tràn ngập những hình ảnh về những "kỳ tích vượt bậc gây nức lòng người" của Trung Quốc trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật như: Máy bay tàng hình J-20, Tàu sân bay Liêu Ninh, Cầu lớn vượt biển nối Hongkong – Chu Hải – Ma Cao,
Máy bay chở khách C919, Kính viễn vọng đường kính 500m, Tàu lặn Thần Long -1, Tàu cuốc Lam Kình - 2, Phi thuyền không gian Thần Châu 11, Vệ tinh thực nghiệm khoa học Lượng tử, Xe điện Phục Hưng…Xuyên suốt bộ phim là những lời ca ngợi với ngữ điệu cao ngất, được hình dung là "tác phẩm truyền đi sức mạnh Trung Quốc", gây nên cơn sốt không những ở trong nước mà cả trong người Hoa hải ngoại.
Các rạp được yêu cầu chiếu bộ phim này ngày 2 ca sáng, chiều để phục vụ khán giả; các cơ quan đơn vị tổ chức cho cán bộ nhân viên đi xem tập thể, không khí trong rạp trong các buổi chiếu được mô tả "bừng bừng khí thế yêu nước và lòng tự hào dân tộc".
Theo trang tin Ifeng thì tiền bán vé ở các rạp đạt tới 478 triệu NDT, lập kỷ lục lịch sử về số tiền vé thu được cho một bộ phim điện ảnh Trung Quốc.
Hình ảnh biên đội tàu sân bay Liêu Ninh trong phim
Việc bộ phim "Lợi hại thay, nước ta" đột ngột bị cấm lập tức gây nên sự chú ý và bàn luận sôi nổi.
Trên mạng xã hội xuất hiện 2 luồng ý kiến: luồng thứ nhất cho rằng, bộ phim bị ngừng chiếu do một số nội dung nhạy cảm liên quan đến việc Mỹ chỉ trích Trung Quốc lấy cắp kỹ thuật của phương Tây, thậm chí có thể khiến các cơ quan tình báo Âu Mỹ cảnh giác; luồng thứ 2 cho rằng có lẽ các nhà sản xuất mượn cớ lệnh cấm của Ban Tuyên truyền trung ương để kiếm tiền.
Tuy nhiên, ngày 19/4 bộ phim đột nhiên bị thông báo rút khỏi hệ thống rạp, bị gỡ khỏi các trang phim trực tuyến theo chỉ thị của Ban Tuyên truyền trung ương.
Ông Lỗ Nan ở Đại học Nhân dân nói, mục đích lúc đầu của bộ phim này là cổ súy chủ nghĩa dân tộc, nhưng sau khi xảy ra tranh chấp mậu dịch Trung – Mỹ, đặc biệt là "Sự kiện ZTE", Trung Quốc bị coi là lấy cắp kỹ thuật của phương Tây, các chuyên gia chuyên ngành đều lên tiếng cho rằng, cái gọi là "thành tựu trong lĩnh vực cao" của Trung Quốc không thật sự "lợi hại" như tuyên truyền trong phim.
Ông nói, trong phim có nhiều chỗ mô tả đã "tham khảo, vận dụng" kỹ thuật của người khác như thế nào, nhanh chóng biến thành của mình ra sao, chả khác nào bản tự khai cung; cho nên bộ phim nhanh chóng bị gỡ xuống.
 Khán giả phất cờ, hò hét, hô khẩu hiệu khi xem phim trong rạp |
Đang lúc, người Mỹ đang "mài dao" chặt chém ngành chế tạo của Trung Quốc, ZTE bị cấm giao dịch 7 năm với các hãng cung ứng Mỹ, đối mặt nguy cơ phá sản; thì "Lợi hại thay, nước ta" lại ra sức tung hô khoa học kỹ thuật của Trung Quốc thật không phù hợp và bộc lộ sự cách biệt lớn với Mỹ về kỹ thuật cao.
Việc Bộ Thương mại Mỹ tuyên bố cấm các công ty Mỹ trong vòng 7 năm không được bán linh kiện, cấu kiện cho Công ty kỹ thuật cao ZTE đã khiến việc phát triển công nghệ 5G, sản xuất điện thoại thông minh và cả các công ty Huawei , Alibaba hoảng sợ.
Lại có ý kiến phân tích, trong phim "Lợi hại thay, nước ta" có rất nhiều tình tiết nói về kỹ thuật, có thể bị coi là lấy cắp, dùng trộm và cưỡng bức chuyển giao kỹ thuật của Âu Mỹ, nếu họ nắm lấy làm chứng cứ thì sẽ có thêm nhiều công ty đứng trước nguy cơ diệt vong giống như ZTE.
Lại có người chỉ trích, đường sắt cao tốc được gọi là "niềm tự hào dân tộc", nhưng toàn bộ cấu kiện quan trọng nhất không phải do Trung Quốc sản xuất, mã nguồn phần mềm khống chế cũng là của Đức và Nhật; rêu rao Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành trò cười trên mạng.
 Mang biểu ngữ đi xem phim tập thể |
Việc công ty ZTE bị Mỹ trừng phạt giống như một liều thuốc tỉnh ngủ mạnh khiến những người cực kỳ phấn khích bởi phim "Lợi hại thay, nước ta" đột nhiên ý thức được rằng, thì ra phía sau ảo tưởng Trung Quốc trỗi dậy còn có sự thực và nguy cơ thực tế hơn.
Nhiều người sử dụng internet sau khi xem phim này xong đã giễu cợt: "chính quyền vội vã gỡ bộ phim xuống để đổi tên thành "Bị hại rồi, nước ta", hoặc "Lợi hại thay, nước Mỹ" rồi sẽ cho chiếu trở lại".
Nhân dân Nhật báo điện tử trong một động thái khác thường, trong tháng 7 đã đăng liên tiếp 3 bài phê phán "thói thổi phồng, tự đại", chỉ trích trào lưu thổi phồng tự đại, lạc quan mù quáng, đề cao bản thân, hạ thấp người khác, vun vén tư tưởng dân túy khiến quốc dân tê liệt tinh thần, những tiếng nói dư luận kiểu đó "trăm điều hại, không một điều tốt".
Đáng chú ý hơn là ý kiến của Giáo sư xã hội học Đại học Thanh Hoa Tôn Lập Bình viết trên Weibo được lan truyền rộng rãi.
Ông viết: "Sự kiện ZTE một lần nữa cho thấy, tinh thần yêu nước kiểu Nghĩa Hòa Đoàn không ổn chút nào trước hiện thực tàn khốc! Các kỹ thuật cốt lõi, mũi nhọn, tinh túy hầu như đều nằm toàn bộ trong tay người Mỹ.
Các trường đại học danh tiếng (Ivy League) và các cơ quan nghiên cứu hàng đầu của Mỹ đã hội tụ được các nhân tài giỏi nhất toàn cầu, cam chịu lặng lẽ nghiên cứu cơ sở suốt mấy chục năm; Trung Quốc chỉ trong thời gian ngắn về căn bản đừng mong đuổi kịp họ".
Giáo sư Tôn Lập Bình chua chát: "Suốt ngày tung hô "Made in China 2025", suốt ngày "Lợi hại thay, nước ta", rồi "Đại quốc trọng khí" (Vật quý, quan trọng của nước lớn) chiếu hết tập này đến tập khác, khác nào gõ thanh la đánh trống lôi người khác tỉnh dậy để kiềm chế chúng ta. Lần này thì tốt rồi, lệnh cấm ZTE 7 năm, vừa đúng đến 2025! Cần phải nhớ rằng "quốc gia trọng khí" không thể đem ra cho người khác thấy, ngày ngày gào thét "Lợi hại thay… lợi hại thay "vừa gây họa cho quốc gia vừa mang đến tai ương cho nhân dân".
 Giáo sư Tôn Lập Bình phê phán phim "Lợi hại thay, nước ta" kích động chủ nghĩa dân tộc, "vừa gây họa cho quốc gia vừa mang đến tai ương cho nhân dân". |
Đồng quan điểm với Giáo sư Tôn Lập Bình là ông Lưu Á Đông, Tổng biên tập tờ "Nhật báo Khoa học kỹ thuật". Ông cho rằng "Lợi hại thay, nước ta" là phim "ngộ quốc hại dân" (đất nước hiểu lầm, nhân dân bị hại) và than phiền: Trung Quốc hiện nay thiếu tinh thần khoa học.
Theo truyền thông Trung Quốc, trong 2 ngày 25 và 31/7, ông Tưởng Kiến Quốc, Phó ban Tuyên truyền trung ương đột ngột bị bãi chức Chủ nhiệm Văn phòng tin tức Quốc Vụ viện và ông Trang Vinh Văn được thăng từ chức phó lên Chủ nhiệm Văn phòng thông tin và internet Trung Quốc (Võng Tín Biện).
Ngoài ra, ngày 30/7, Tân Hoa xã đưa tin Lỗ Vỹ, nguyên Phó Ban tuyên truyền trung ương, Chủ nhiệm "Võng Tín Biện" - người được gọi là "Sa hoàng mạng" bị Tòa án Ninh Ba đưa ra xét xử.
Ủy ban Kiểm tra kỷ luật trung ương đã dùng những từ ngữ nặng nề đối với Lỗ Vỹ - người bị coi là người khởi xướng trào lưu sùng bái cá nhân, như: "Cực kỳ không trung thành với trung ương", "ngoài thuận trong nghịch, lừa gạt trung ương", "là kẻ hai mặt điển hình"…
 Lỗ Vỹ, nguyên Phó Ban Tuyên truyền trung ương, Chủ nhiệm "Võng Tín Biện" bị khởi tố, xét xử |
Tờ Đa Chiều coi lần điều chỉnh nhân sự này là "phái thực tế" loại bỏ "phái thổi phồng"; sự điều chỉnh nhân sự ngành tuyên truyền có lẽ là sự uốn nắn biện pháp tuyên truyền nhằm loại bỏ sự hiểu lầm về Trung Quốc của bên ngoài, tạo dựng nên hình ảnh đúng về Trung Quốc.
Cũng có ý kiến phân tích nói, sự điều chỉnh về tuyên truyền lần này là phản ánh Trung Quốc đã bị đòn đau trong Chiến tranh thương mại.
(Còn tiếp)