Ở kỳ trước, kênh lịch sử History Channel của Mỹ đã cung cấp bài viết nói về cuốn 'Nhật ký Anne Frank' lay động lòng người, chứa đựng những dòng tự sự thường nhật của một cô bé 13 tuổi trong suốt những tháng ngày sống trầm lặng cùng gia đình ở 'ngôi nhà nhỏ phía sau' nơi xứ người nhằm trốn tránh sự truy lùng cay nghiệt của Đức Quốc xã trong cuộc diệt chủng Holocaust(đọc tại đây).
25 tháng (từ 12/6/1942 đến 1/8/1944) sống giữa bom đạn chiến tranh, trong lằn ranh giới mỏng manh giữa sự sống-cái chết, giữa sợ hãi-hoài bão, giữa tội ác-nhân văn, cô bé Anne Frank vẫn 'cất tiếng hát trong trẻo giữa đời', vẫn khiến người đời cảm phục về một niềm tin tuổi thơ vốn dĩ ngập tràn ánh ban mai về bản ngã thiện-mỹ của con người "Vượt lên tất thảy, mình vẫn tin rằng, bản chất con người thực sự rất tốt..."
Ngày 1/8 cách đây 7 thập kỷ có lẻ chứng kiến những dòng cuối cuốn 'Nhật ký Anne Frank', bởi chỉ 3 ngày sau đó (ngày 4/8/1944), cả gia đình Frank và 7 người khác bị lính Đức ập vào bất ngờ, hung hăng lùng sục và bắt nhốt vào 'trại tử thần' Bergen-Belsen (miền Bắc nước Đức).
Họ bị chỉ điểm, bị phản bội...
Ngay từ giây phút kẻ phản bội 'bán lòng tin của gia đình Frank' để nhận lấy những đồng tiền ít ỏi từ quân Đức, cả nhà Frank phải trải qua những tháng ngày địa ngục thực sự:
Từ sự chia cắt vợ chồng con cái, đến cái chết vì bệnh tật giày vò trong trại tập trung, nhà Frank kẻ sống-người chết, gánh chịu những nỗi đau cay nghiệt thực sự của chiến tranh và sự tàn ác của Hitler cùng Đức Quốc xã.
Nếu như vợ chồng bà Miep Gies tốt bụng (nhân viên của ông Otto Frank (cha của Anne Frank), làm việc tại chi nhánh công ty Opekta do ông Otto làm giám đốc tại Hà Lan) là những người âm thầm cung cấp nhu yếu phẩm cho cả gia đình người Đức gốc Do Thái Frank trong 25 tháng ròng rã thì ai là kẻ đã phản bội họ, để 'bầy sói' Đức xộc vào, cắt đứt những ước mộng tuổi thơ của một bé gái 13 tuổi, khiến gia đình nhỏ chia lìa mãi mãi?
Giữa tháng 8 chứng kiến nhiều biến cố lịch sử cách đây nhiều thập kỷ, National Geographic cung cấp bài viết tựa đề tiếng Việt "Hành trình truy tìm kẻ phản bội gia đình Anne Frank", mời độc giả theo dõi.
Ai... Điều gì... đã làm bại lộ nơi trú ẩn của gia đình Frank sau hơn 2 năm sống dưới vỏ bọc an toàn giữa thủ đô Amsterdam? là câu hỏi khiến các thám tử, sử gia, nhà tâm lý học, nhà phân tích dữ liệu, giới pháp ý và tội phạm học quốc tế quan tâm dù 75 năm đã trôi qua.
Công chúng thế giới cũng đặt chung câu hỏi liên quan đến số phận của Anne Frank, tác giả cuốn 'Nhật ký Anne Frank' được UNESCO xếp vào danh lục Ký ức thế giới.
7 thập kỷ qua, đã có hơn 30 người bị đưa vào diện tình nghi phản bội gia đình nhà Frank.
Trong số những kẻ bị tình nghi có một nhân viên quản lý kho tên là Wilhelm van Maaren, làm việc tại công ty Opekta, biết về nơi ẩn náu của gia đình Frank. Tuy nhiên, dù đã mở 2 cuộc điều tra trong các năm 1947 và 1963 nhưng cuối cùng vì không có bằng chứng nên người này không bị buộc tội cung cấp thông tin mật cho lính Đức.
Một nghi phạm khác là Lena Hartog-van Bladeren. Người này được cho là phát hiện những bất thường tại căn nhà nơi gia đình Frank ẩn náu rồi tung những tin đồn nguy hiểm. Sau các cuộc điều tra, bà này khẳng định không hay biết về những người Đức sống trong căn nhà ở giữa thủ đô Hà Lan và cuộc đột kích bất ngờ của lính Đức.
Danh sách các nghi phạm tiếp tục tăng theo thời gian và mức độ quan tâm của công chúng, đặc biệt là sau khi cuốn 'Nhật ký Anne Frank' được dịch ra hơn 70 thứ tiếng, bán được 35 triệu bản trên toàn thế giới.
Riêng Công ty khoa học dữ liệu Xomnia hàng đầu của Hà Lan cũng đã sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra một chương trình phân tích văn bản lưu trữ cho phép tìm hiểu tần suất, cũng như đưa ra các báo cáo về các mối quan hệ gia đình và cảnh sát để xem ai có khả năng nắm giữ thông tin xoay quanh căn nhà Frank ẩn náu thời chiến tranh, từ đó lọc ra kẻ tình nghi nhất.
Nhà nghiên cứu người Hà Lan Gertjan Broek, sau 2 năm điều tra nhận định, có thể gia đình Frank không bị phản bội, họ chỉ bị lính Đức tình cờ phát hiện và bắt giữ. Và việc nhiều người đổ xô tìm kiếm kẻ chỉ điểm có thể vô hình chung làm chệch hướng khám phá những gì thực sự đã diễn ra tại đây ngày 4/8/1944.
Tuy nhiên, đó là ý kiến cá nhân của ông Gertjan Broek, bởi hành trình truy tìm sự thật về kẻ chỉ điểm gia đình Frank vẫn tiếp tục, trong số đó có cựu đặc vụ FBI Mỹ Vincent Pankoke.
Bà Edith Frank, mẹ của Anne, mất năm 1945 tại trại tập trung Auschwitz. Ảnh: ANNE FRANK HOUSE
Với vai trò là một đặc vụ ngầm, Vincent Pankoke từng thâm nhập vào các hoạt động tài chính của những tên tội phạm khét tiếng ở Phố Wall để thực hiện các sứ mệnh tối mật. Kinh nghiệm FBI của Vincent Pankoke cho phép ông tiếp cận vụ án Anne Frank theo cách mới.
Dẫn đầu một nhóm điều tra gồm hơn 20 nhà nghiên cứu pháp y, tội phạm học và chuyên gia phân tích dữ liệu, ông Vincent Pankoke đã dành nhiều năm liên tục tìm hiểu các tài liệu lưu trữ liên quan, đồng thời sử dụng các công nghệ hiện đại của thế kỷ 21 để 'lọc' ra các nghi phạm đáng ngờ nhất.
Nhóm của cựu đặc vụ FBI đã tạo ra một bản quét 3D nơi ẩn náu của Anne Frank để tìm hiểu xem âm thanh có thể truyền đến các tòa nhà đó như thế nào. Nhóm cũng sử dụng công nghệ trí thông minh nhân tạo (AI) để tìm ra các kết nối ẩn giữa các cá nhân, địa điểm và sự kiện ngày 4/8/1944.
Không chỉ nhận được sự hỗ trợ của các đồng nghiệp từ FBI từ Mỹ, gồm một trong những thành viên sáng lập Đơn vị khoa học hành vi FBI - Tiến sĩ Roger Depue, nhóm của Vincent Pankoke còn nhận được sự trợ giúp nhiệt tình đến từ Hà Lan, gồm phòng Lưu trữ quốc gia Hà Lan, Viện nghiên cứu chiến tranh và diệt chủng (NIOD), phòng Lưu trữ thành phố Amsterdam và ban quản lý căn nhà Anne Frank từng trú ẩn; cũng như công nghệ AI của Xomnia.
Cho đến nay, cuộc điều tra của Vincent Pankoke vẫn chưa dừng lại.
Là người duy nhất trong gia đình nhà Frank sống sót sau cuộc diệt chủng Holocaust, ông Otto quay lại căn nhà bà Miep Gies ở địa chỉ 263 Prinsengracht (trung tâm thủ đô Amsterdam) và nhận lại được di vật cuối cùng của con gái út - nhật ký của Anne Frank, được bà Miep Gies gìn giữ cẩn thận trong ngăn kéo.
Sau khi lính Đức xộc vào bắt giữ, hai chị em nhà Frank bị đưa đến trại tập trung Bergen-Belsen ở miền Bắc nước Đức.
Ông Otto Frank, cha của Anne Frank, là người duy nhất trong gia đình Frank sống sót sau cuộc diệt chủng Holocaust. Ảnh: ANNE FRANK HOUSE
Tại đây, Anne Frank trải qua những năm tháng cuối đời trong bệnh tật, đói khổ. Bước sang tuổi 15, cô bé vĩnh viễn lìa xa cõi đời, kết thúc những ngày tháng bị giày vò trong sự tàn ác của phát xít Đức để 'cất tiếng hát trong trẻo' ở một thế giới yên bình hơn...
Quá đau buồn vì cái chết của vợ và 2 con gái, ông Otto Frank đã cất cuốn nhật ký của con gái út vào tận sâu ký ức. Thời gian trôi đi, khi vết thương lên da non, ông bắt đầu đọc lại những dòng ký ức của con gái, chắp nối và viết thành một cuốn sách liền mạch.
Mùa hè năm 1947, cuốn nhật ký của Anne Frank được xuất bản lần đầu tiên tại Hà Lan với cái tên "Het Achterhuis". Ông Otto Frank được công nhận là đồng tác giả cuốn sách.
Sau khi lập gia đình mới, ông Otto đã thành lập Quỹ Anne Frank vào ngày 3/5/1957 nhằm cứu và khôi phục căn nhà mà cả gia đình ông từng ẩn náu thời Holocaust để công chúng có cơ hội tham quan.
Cho đến nay Nhà Anne Frank hoạt động như một bảo tàng, trở thành di tích từng chứng kiến những năm tháng giúp cô bé Anne Frank viết nên cuốn sách "tái hiện chân thực nhất sự ghê rợn và độc ác của chủ nghĩa phát xít" (theo lời của Tiến sĩ, nhà sử học Hà Lan Jan Romein (1893-1962)).
Về sau, ông Otto Frank qua đời tại Basel (Thụy Sĩ) vì bệnh ung thư phổi ở tuổi 91.
Hơn 7 thập kỷ sau sự kiện Anne Frank cùng gia đình bị quân lính Đức bắt giữ, nguyên nhân khiến nơi ẩn náu bị bại lộ, hay liệu có nhân vật nào đứng đằng sau vụ việc này vẫn khiến nhiều chuyên gia, giới phân tích quốc tế tìm hiểu nguồn cơn.
Cũng như cuốn 'Nhật ký Anne Frank', câu chuyện xoay quanh cuộc đời và gia đình của cô bé Anne cho đến nay vẫn thu hút sự chú ý của công chúng. Cuốn 'Nhật ký Anne Frank' được UNESCO công nhận là một trong '10 cuốn sách được đọc rộng rãi nhất trong lịch sử'.
Bài viết sử dụng nguồn: National Geographic
* Đọc bài cùng tác giả Trang Ly tại đây.