Bộ Quốc phòng Ấn Độ vừa thông báo đình chỉ đàm phán mua thêm 6 máy bay tuần thám săn ngầm P-8I Poseidon từ tập đoàn Boeing, trong bối cảnh quan hệ với Mỹ lao dốc nhanh chóng. Sáu tháng qua, Washington liên tục gia tăng áp lực buộc New Delhi giảm mạnh mua sắm vũ khí từ Nga, đồng thời cắt giảm quan hệ kinh tế, đặc biệt là nhập khẩu dầu mỏ từ Moskva.
Đỉnh điểm căng thẳng đến ngày 6/8, khi Mỹ áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu của Ấn Độ nhằm gây sức ép. New Delhi lập tức đáp trả, trong đó có động thái chặn thương vụ P-8I vốn được đánh giá là hợp đồng quốc phòng lớn nhất giữa hai bên trong thập kỷ qua.
Theo kế hoạch, hợp đồng mua 6 chiếc P-8I đã được Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng Mỹ phê duyệt từ năm 2021 với trị giá 2,42 tỷ USD. Tuy nhiên, lạm phát cao tại Mỹ cùng chi phí sản xuất tăng khiến giá gói thầu đội lên khoảng 3,6 tỷ USD - tức tăng tới 50% so với ban đầu. Trong khi đó, việc Mỹ gắn chặt điều kiện sử dụng và kiểm soát chặt khí tài xuất khẩu lâu nay vốn khiến Ấn Độ e dè.
P-8I - tài sản đắt giá và hạn chế "vòng kim cô" Mỹ
Hải quân Ấn Độ hiện sở hữu 12 chiếc P-8I, phiên bản đặc biệt của dòng P-8A Poseidon Mỹ được tối ưu cho điều kiện tác chiến của New Delhi. Đây là máy bay tuần thám chống ngầm tầm xa, có khả năng bay liên tục trên 1.200 km, mang theo ngư lôi, tên lửa hành trình chống hạm và hệ thống radar hiện đại giám sát hàng nghìn km² mặt biển. P-8I được coi là tài sản quân sự có giá trị nhất mà Ấn Độ từng mua từ Mỹ.
Tuy vậy, các thương vụ vũ khí Mỹ với Ấn Độ vẫn rất hạn chế. Một trong những nguyên nhân chính là Washington thường áp đặt nhiều điều khoản ràng buộc, từ quyền bảo dưỡng, chia sẻ dữ liệu cho tới giới hạn phạm vi sử dụng.
Chính yếu tố này đã loại F-35 khỏi danh sách ứng viên tiêm kích thế hệ 5 của Không quân Ấn Độ, mở đường cho phương án Su-57 của Nga - nơi Moskva sẵn sàng cung cấp toàn bộ mã nguồn điều khiển và cho phép tuỳ biến sâu theo yêu cầu New Delhi. Sự khác biệt về "mức độ tự chủ" mà hai nhà cung cấp đưa ra được giới quan sát đánh giá là yếu tố quyết định.
Lỗ hổng săn ngầm và bài toán thay thế
Thời Liên Xô, Ấn Độ từng nhận được các máy bay chống ngầm tầm xa như Tu-142M, nhưng hiện Nga không có sản phẩm thay thế trực tiếp P-8I. Việc dừng hợp đồng mới có thể buộc Hải quân Ấn Độ phải tăng tần suất hoạt động, kéo dài tuổi bay và tối ưu bảo dưỡng để duy trì sức mạnh săn ngầm. Một lựa chọn khác là đẩy mạnh hợp tác song phương với Nga hoặc một đối tác khác để phát triển dòng tuần thám mới, thay thế dần vai trò của Poseidon.
Ngoài yếu tố năng lực tác chiến, quyết định này còn mang ý nghĩa chiến lược sâu rộng. Ngành công nghiệp hàng không quân sự Mỹ mất đi một hợp đồng trị giá hàng tỷ USD, trong khi chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Washington có nguy cơ bị lung lay nếu New Delhi tìm tới các đối tác khác để lấp chỗ trống.
Chú thích ảnh
Thông điệp địa chính trị gửi tới Washington
Ngay sau động thái áp thuế và sức ép của Mỹ, Văn phòng Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi thông báo ông sẽ thăm Trung Quốc - chuyến công du đầu tiên tới Bắc Kinh trong 7 năm. Viễn cảnh Ấn Độ và Trung Quốc xích lại gần nhau, nhất là về hợp tác kinh tế - quốc phòng, sẽ là thách thức nghiêm trọng cho chiến lược kiềm chế của Mỹ và phương Tây.
Với vai trò một trong những nền kinh tế lớn nhất và lực lượng quân sự hùng mạnh ở Nam Á, Ấn Độ từ lâu đã là mắt xích quan trọng trong tính toán của Washington. Tuy nhiên, việc áp dụng các biện pháp ép buộc kinh tế và ràng buộc quốc phòng dường như đang phản tác dụng, đẩy New Delhi ra xa thay vì kéo lại gần.
Trong khi đó, giới phân tích cho rằng nếu Ấn Độ thực sự từ bỏ P-8I mới, điều này sẽ gửi một tín hiệu rõ ràng tới các nhà cung cấp vũ khí phương Tây: New Delhi sẵn sàng hy sinh hợp đồng lớn để bảo vệ quyền tự chủ chiến lược và duy trì quan hệ với Nga - đối tác cung cấp hơn 60% kho vũ khí hiện tại của Ấn Độ.
Với bước đi này, căng thẳng thương mại đã nhanh chóng biến thành một "xung đột vũ khí" trên bàn cờ địa chính trị, nơi Ấn Độ muốn chứng minh rằng mình không dễ bị ép vào lựa chọn của bất kỳ cường quốc nào.