Tờ Business Insider (BI) cho hay ngành bán dẫn đang được Mỹ cực kỳ chú trọng đầu tư nhằm giành lại vị thế trước Trung Quốc khi chỉ 12% số chip điện tử là được sản xuất trong nước.
Xin được nhắc sản phẩm này được dùng rộng rãi trong xã hội lẫn quân sự, từ các smartphone, xe điện cho đến hệ thống tên lửa, máy bay, xe tăng hay tàu chiến.
Hiện hãng sản xuất chip nổi tiếng nhất thế giới là TSMC lại đang ở quá gần Trung Quốc và chính quyền Washington không yên tâm về điều này.
Vậy là cơn sốt chất bán dẫn bắt bùng nổ từ năm 2022 khi Tổng thống Mỹ Joe Biden ký đạo luật CHIPS Act, qua đó đổ 52 tỷ USD ngân sách hỗ trợ đưa các nhà máy sản xuất chip vào thị trường này.
Thế nhưng một cản trở rất lớn trong ngành là Mỹ không có đủ lao động lành nghề do đã bỏ bê mảng sản xuất chip suốt hàng chục năm. Xin được nhắc rằng mảng sản xuất chất bán dẫn đòi hỏi nguồn chuyên viên, kỹ thuật viên, nhà khoa học, kỹ sư được đào tạo bài bản nhằm sản xuất mặt hàng công nghệ có độ tinh vi cao.
Ước tính của Hội công nghiệp bán dẫn Mỹ (SIA) và tổ chức Oxford Economics cho thấy nền kinh tế số 1 thế giới sẽ thiếu khoảng 70.000 lao động trong ngành bán dẫn vào năm 2030.
Chính vì vậy mà những chương trình như Quick Start xuất hiện. Đây là một chương trình đào tạo hợp tác giữa các tập đoàn sản xuất bán dẫn lớn với trường cao đẳng cộng đồng ở Quận Maricopa-Arizona.
Hiện bang Arizona đang là nơi tập trung của các dự án bán dẫn đầy hứa hẹn và chương trình Quick Start kỳ vọng sẽ đào tạo nên hàng nghìn kỹ thuật viên cho các nhà máy sau này. Những lao động này được cho là sẽ sản xuất nên những con chip cung ứng cho mọi thứ, từ smartphone đến xe điện hay máy bay.
Điều đặc biệt quan trọng là chương trình chỉ kéo dài 10 ngày nhằm đào tạo những kiến thức và kỹ năng cơ bản nhất cho người lao động để có thể làm việc trong các nhà máy. Những đối tượng muốn đào tạo chuyên sâu cũng có thể tiếp tục theo các khóa học khác.
Tuy nhiên những người tốt nghiệp chương trình Quick Start cũng như nhiều khóa học tương tự trên khắp nước Mỹ bắt đầu nhận ra một sự kỳ lạ: Họ không tìm thấy nhiều việc như lời cam kết từ các dự án đầu tư tiền tỷ của doanh nghiệp hay chính trị gia.
Thậm chí, tương lai của các dự án bán dẫn hay những khóa học này còn chẳng chắc chắn nếu kết quả chiến thắng bầu cử năm nay không thuộc về đương kim Tổng thống Joe Biden.
Những "đứa con rơi"
"Tôi theo học chương trình vì chúng đơn giản, không tốn kém và có cam kết rằng sẽ kiếm được việc làm ngay lập tức với mức lương cao hơn là nhân viên phục vụ nhà hàng đồ ăn nhanh", anh Collin Gardner nói với BI khi tham gia Quick Start vào cuối tháng 9/2023.
Thế nhưng anh Gardner dần nhận ra sự thật sau khi tốt nghiệp khóa học, đó là nhu cầu công việc chẳng hề cao như cam kết.
Kinh tế khó khăn và sự giảm tốc xây dựng của các dự án, sự chậm phân bổ ngân sách cùng tình trạng hạ nhiệt cuộc đua bán dẫn với Trung Quốc đang khiến nhiều lao động hụt hẫng.
Ban đầu, những tập đoàn như TSMC hay Intel đã hợp tác xây dựng nên Quick Start, một chương trình đào tạo chỉ 300 USD học phí với lời cam kết tuyển dụng cho mức lương tối thiểu 30 USD/giờ.
Thậm chí những ai muốn đào tạo chuyên sâu thành chuyên viên có thể vừa học vừa làm để thăng tiến.
Thế nhưng lời cam kết này dần "bất lực" trước thực tế.
Chương trình Quick Start mới cấp chứng chỉ cho 700 người thì đã phải tạm đóng cửa từ tháng 3/2023 vì nhu cầu tuyển dụng không đáp ứng nổi lượng lao động dư thừa.
Hiện khoảng 300 người nữa đang trong danh sách chờ được Quick Start cấp nốt bằng. Tuy nhiên kỳ vọng của những lao động này có phần khó khăn khi nhiều nhà máy bán dẫn vẫn chưa hoàn thành hoặc không tăng sản lượng lên được mức cam kết trước đó.
Theo BI, do nhu cầu của ngành bán dẫn đang giảm tốc nên chính các doanh nghiệp đã thu hẹp quy mô tuyển dụng, đi ngược lại với cam kết khi thậm chí đuổi việc lao động và biến những sinh viên tốt nghiệp Quick Start thành "con rơi".
Giải ngân chậm
Tờ BI cho hay bên cạnh yếu tố kinh tế khó khăn, việc giải ngân chậm và sự không chắc chắn của Mỹ về chính sách hỗ trợ bán dẫn khiến nhiều dự án bị lùi thời hạn.
Tháng 12/2023, khoản trợ cấp đầu tiên của đạo luật CHIPS Act mới được phân bổ, nghĩa là chậm gần 1 năm rưỡi sau khi chúng được ký thành luật. Điều này đã ảnh hưởng rất lớn đến kế hoạch xây dựng nhà máy của TSMC vốn đang cần vốn từ Mỹ.
Hệ quả của sự chậm giải ngân là nhiều tập đoàn cũng lùi tiến độ để chờ đợi các gói giải ngân tiếp theo.
Thậm chí yếu tố bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 cũng ảnh hưởng đến tâm lý các doanh nghiệp bán dẫn. Trong khi Tổng thống Joe Biden là người thông qua đạo luật CHIPS Act nhưng ứng cử viên đối thủ nặng ký Donald Trump lại chưa chắc đã là người ủng hộ điều này.
Bằng chứng rõ ràng nhất là cả Samsung và TSMC đã hoãn dự án mở rộng nhà máy sản xuất chip của mình tại Mỹ từ năm 2024 sang năm 2025 để chờ đợi kết quả.
Thêm vào đó, những tiêu chuẩn khắt khe về môi trường cũng làm ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Bộ trưởng thương mại Mỹ Gina Raimondo vào tháng 12/2023 cho biết những yêu cầu đánh giá về ảnh hưởng môi trường từ các nhà máy chip sẽ làm chậm tiến độ dự án.
Tổng thống Mỹ Joe Biden ký thông qua đạo luật CHIPS Act
Thất vọng
Khảo sát vào tháng 6/2023 cho thấy 31% lao động tốt nghiệp Quick Start tìm được việc làm, khoảng 58% chưa được tuyển dụng và 11% thì đã từ bỏ tìm kiếm công việc do quá thất vọng.
Giám đốc Leah Palmer của Trường cao đẳng cộng đồng Mesa-Arizona cho biết bà và các cộng sự của Quick Start đã gặp gỡ hơn 30 quản lý nhân sự của các hãng bán dẫn nhưng kể từ cuối năm 2023, những công ty này chia sẻ rất dè dặt về nhu cầu tuyển dụng.
"Họ thực sự như chết lặng khi được chúng tôi hỏi về nhu cầu tuyển dụng lao động trong tương lai. Các doanh nghiệp chẳng muốn nói về điều này, ngay cả Intel hay TSMC cũng chẳng đưa ra bất kỳ phản hồi nào", giám đốc Palmer thất vọng.
"Điều này chẳng có gì lạ. Lịch sử ngành công nghiệp bán dẫn là bất ngờ thuê rất nhiều lao động theo xu thế để rồi sa thải hàng loạt sau đó. Nếu doanh số bán hàng không như ý thì họ sẽ từ chối tuyển dụng thêm", giáo sư Gary Burley của Quick Start, đồng thời là cựu nhân viên đã làm việc tại Intel suốt 20 năm, thừa nhận.
Thông thường hàng tháng, các hội chợ việc làm về mảng bán dẫn sẽ diễn ra để tuyển dụng lao động tốt nghiệp của Quick Start nhưng lần cuối cùng chúng được tổ chức là vào tháng 6/2023.
Một lao động tốt nghiệp Quick Start giấu tên nói với BI rằng ngay cả trong các hội chợ việc làm cuối cùng được tổ chức, tình hình cũng khá lộn xộn khi các doanh nghiệp dành 3 tiếng rưỡi để thuyết trình về bản thân họ.
Cuối cùng người lao động chỉ có 30 phút để nộp đơn và nói chuyện với các nhà tuyển dụng, tạo nên sự hỗn loạn.
"Những lời cam kết như ‘Chúng tôi đang rất cần lao động’ hay ‘Bạn sẽ có việc làm lương cao nếu theo học chương trình’ không thật sự chính xác đâu. Nó phức tạp hơn thế nhiều", người lao động giấu tên nói với BI.
