"Chúng ta chỉ là phàm nhân, sinh ra rồi chết đi. Còn bố tôi, ông sống mãi", Jordi Cruyff, con trai của Johan Cruyff đã nói về bố mình trong ngày ông mất, 24/03/2016.

Kể từ khi Cruyff xuất hiện, bóng đá thay đổi mãi mãi. Khi còn chơi bóng, ông là một cầu thủ thiên tài và mang tới sự mê hoặc cũng như thành công ở bất cứ đâu. Khi chuyển sang nghiệp huấn luyện, ông đưa ra những ý tưởng đột phá và tạo dựng hệ thống triết lý mà cho đến tận ngày nay, các thế hệ HLV tiếp theo vẫn nghiên cứu và phát triển.

Có rất nhiều thứ để định danh Cruyff. Đó là kỹ thuật "Cruyff turn", hay cú ngoặt bóng của Cruyff, là triết lý bóng đá tấn công tổng lực và lối chơi "tiqui-taka", là Ajax thập niên 1960 và đầu 1970, ĐT Hà Lan 1974, là Dream Team của Barca đầu 1990, là lò La Masia trứ danh sau này.

Johan Cruyff ngồi trong phòng thay đồ với điếu thuốc cháy trên tay.

Chưa hết, Cruyff còn được nhớ đến với đôi giày Puma, kính Rayban, sợi dây chuyền vàng và điếu thuốc bập bùng trên môi. Trong suốt những năm tháng chơi bóng đỉnh cao rồi sang đến ghế huấn luyện, ông có thể rời cặp kính hay sợi dây chuyền, nhưng điếu thuốc là vật bất ly thân.

Lớn lên vào những năm 1960, tại đất nước Hà Lan cổ xúy văn hóa tự do và chống lại các nguyên tắc xã hội cũ, điếu thuốc là biểu tượng của sự nổi loạn, bất cần cũng như sự khẳng định bản thân. Vì vậy, Cruyff hút thuốc từ rất sớm.

Từ khi còn ở đội trẻ Ajax, ông đã hút Camel loại không đầu lọc (hoặc nếu có, ông xé ra và vứt đi). Và hút một cách công khai mà không cần phải vụng trộm. Duy có một lần ông phải giấu giếm, là khi Rinus Michels dẫn dắt Ajax. Đang phì phèo, bỗng nhìn thấy Michels từ xa, Cruyff vội giấu điếu thuốc đang cháy dở vào túi áo. Khổ nỗi Michels không chịu đi mà đứng ngay bên cạnh. Khoảng 2 phút sau, Cruyff hét rầm trời vì bị bỏng.

Cruyff có thói quen uống rượu và hút thuốc trong phòng thay đồ.

Tuy nhiên, đó có thể vì Michels không thích mùi thuốc và Cruyff giấu đi vì sự tôn trọng. Chứ vào thời ấy, hút thuốc rất phổ biến và trong phòng thay đồ thường có cả gạt tàn. Họ sẽ hút vào buổi tập, vào những ngày thi đấu, trên đường tới sân vận động, trong sân vận động, lúc khởi động trước trận và cả thời gian nghỉ giải lao.

Cruyff cũng vậy. Lần ra mắt Barca ở La Liga, ông hút trước và sau trận đấu, chỉ tạm rời điếu thuốc một chút khi đi tắm. Một trong những hình ảnh mang tính biểu tượng của Cruyff là khi ông đang chìm trong làn khói trong phòng thay đồ của ĐT Hà Lan. Theo Cherif Ghemmour, một người viết tiểu sử Cruyff, ông hút 2 gói thuốc mỗi ngày và hút khắp mọi nơi, khiến báo chí Hà Lan gọi ông là "đầu máy hơi nước", lúc nào cũng phun khói mù mịt.

Một trong những nguyên nhân khiến văn hóa thuốc là tràn lan những ngày ấy, là quan niệm sai lầm, rằng hút thuốc giúp… phổi tốt hơn, và nên được dùng để hỗ trợ thể thao. Có lẽ Cruyff cũng tin như thế, khi trong thời gian dài nghiện thuốc, ông 9 lần vô địch Hà Lan, 1 La Liga cùng 3 giải thưởng Quả bóng Vàng.

Mãi sau này, theo lời khuyên của bác sỹ, ông mới tạm biệt thuốc lá và chuyển sang kẹo mút.

Khi dấn thân vào nghiệp huấn luyện, Cruyff còn hút nhiều hơn, khoảng 4 gói mỗi ngày. Quá nhiều áp lực và liên tục phải đưa ra các quyết định chính xác tức thì, ông cần tăng liều để giảm bớt căng thẳng. Và là HLV hút thuốc, ông đoạt thêm 2 chức VĐQG Hà Lan, 4 La Liga, 1 Cúp C1/Champions League cùng giải thưởng HLV xuất sắc nhất thế giới.

Nhưng rồi đến lúc Cruyff phải dừng lại. Vào tháng 2/1991, tim ông thắt lại và phải trải qua cuộc phẫu thuật, mở đường dẫn phụ để cung cấp máu cho tim. Cruyff đã sống sót sau 4 giờ chiến đấu. Sau đó, theo lời khuyên của bác sỹ, chính thức từ bỏ thuốc lá. Thay vì điếu Camel, trên miệng ông giờ là chiếc kẹo mút Chupa Chups.

Chỉ có điều gầm một nửa cuộc đời tự "đốt mình" bằng điếu thuốc, Cruyff phải trả giá bằng căn bệnh ung thư phổi. 5 tháng chống chọi với căn bệnh này, ông đã không thể giành chiến thắng. Con người vĩ đại qua đời ở tuổi 68.

"Trong cuộc đời này, tôi chỉ nghiện hai thứ. Bóng đá và thuốc lá. Bóng đá cho tôi mọi thứ. Còn thuốc lá gần như lấy đi mọi thứ", Cruyff nói sau ngày quyết định rời bỏ điếu thuốc. Nhưng như ông nói, nó lấy đi mạng sống của ông song không thể lấy đi di sản khổng lồ ông để lại.

Thánh Johan mãi mãi bất tử.