Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA) là một trong số đó. Với hiệp định này, các thương nhân ở Việt Nam và Liên minh châu Âu sẽ được hưởng mức thuế suất thấp hơn, tiếp cận thị trường ưu đãi cho các nhà cung cấp dịch vụ và các điều khoản thương mại có lợi khác.
Vậy với giao thương giữa Anh và Việt Nam: Điều gì sẽ xảy ra?
EVFTA sẽ áp dụng cho các lãnh thổ được xác định là một phần lãnh thổ của EU hoặc lãnh thổ của Việt Nam. Sau Brexit, Vương quốc Anh sẽ không còn được coi là một quốc gia thành viên của EU và do đó nằm ngoài các lãnh thổ được EVFTA bảo vệ.
Vẫn có thể thương mại giữa Anh và Việt Nam được hưởng lợi từ EVFTA trong các trường hợp sau: (1) giai đoạn chuyển tiếp của Brexit; (2) Vương quốc Anh tiếp tục là thành viên của liên minh hải quan EU; hoặc (3) một hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Anh riêng biệt dựa trên các điều khoản của EVFTA.
1. Thời kỳ chuyển đổi Brexit
Nếu EU và Vương quốc Anh đàm phán thành công thỏa thuận Brexit, thỏa thuận sẽ bao gồm một giai đoạn chuyển tiếp, trong đó EU và Vương quốc Anh sẽ tiếp tục giao dịch theo các điều khoản trước Brexit trong khi chuẩn bị cho việc rời khỏi Vương quốc Anh ("Thời kỳ chuyển đổi").
Nếu EVFTA có hiệu lực trong Thời kỳ chuyển đổi, EVFTA sẽ tạm thời áp dụng cho thương mại giữa Vương quốc Anh và Việt Nam. Các cuộc đàm phán mới nhất về Thỏa thuận rút tiền dự thảo có Thời hạn chuyển đổi dự kiến kết thúc vào ngày 31/12/2020.
2. Vương quốc Anh là thành viên của liên minh hải quan EU
Tương tự như thời kỳ chuyển giao của Brexit, có thể Vương quốc Anh và EU sẽ đạt được thỏa thuận trong đó Vương quốc Anh vẫn là một phần của liên minh hải quan EU.
Theo liên minh hải quan, Vương quốc Anh và EU sẽ áp dụng mức thuế chung bên ngoài, đồng thời xóa bỏ tất cả thuế quan nội bộ. Một liên minh hải quan như vậy có thể được công nhận trong EVFTA cho mục đích thương mại hàng hóa, điều này sẽ cho phép Vương quốc Anh và Việt Nam giao dịch hàng hóa để được đối xử thuế quan EVFTA.
Hiện tại vẫn chưa rõ làm thế nào một liên minh như vậy sẽ tác động đến các hàng rào phi thuế quan, các rào cản kỹ thuật đối với các tiêu chuẩn thương mại, vệ sinh, kiểm dịch thực vật và các rào cản tiềm năng đối với thương mại, ngay cả trong một liên minh hải quan.
3. Một FTA Việt Nam - Anh riêng biệt dựa trên các điều khoản của EVFTA
Vương quốc Anh và Việt Nam có thể đàm phán FTA song phương, có hiệu lực bất cứ lúc nào sau khi Vương quốc Anh rời khỏi EU. Một FTA Anh-Việt có thể được đàm phán trong Thời kỳ chuyển đổi hoặc sau khi Anh rút hoàn toàn khỏi EU. Liệu Việt Nam có thể cung cấp các điều khoản thương mại tương tự cho riêng Anh hay không khi nó được cung cấp cho toàn bộ thị trường EU.
Ngoài 3 khả năng trên, thương mại giữa Việt Nam và Vương quốc Anh sẽ diễn ra theo các điều khoản của Quốc gia được ưa chuộng nhất (Most Favored Nation - MFN) của WTO, là các quy tắc giao dịch mặc định cho bất kỳ hai quốc gia thành viên WTO nào không có thỏa thuận ưu đãi. Hiện tại thương mại giữa EU và Việt Nam là theo các điều khoản của MFN, cho đến khi EVFTA có hiệu lực.
Một đề xuất khác đã được đưa ra là Vương quốc Anh tham gia Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương toàn diện và tiến bộ (CPTPP), có hiệu lực từ ngày 30/12/2018, cho 6 thành viên đầu tiên phê chuẩn và ngày 14/1/2019 cho Việt Nam. CPTPP không yêu cầu các bên phải là các quốc gia Thái Bình Dương, nhưng việc gia nhập Vương quốc Anh sẽ cần sự đồng thuận của tất cả 11 thành viên CPTPP hiện có.